Konfederacja Targowicka

Oświecenie (XVIII wiek) Odsłon: 916
Po uchwaleniu przez Sejm Czteroletni 3 maja 1791 roku, nowej konstytucji, część wpływowej magnaterii nie uznała jej. Nie zamierzała się poddać prawom ustanowionym przez tę konstytucję. Jako ripostę zawiązała 14 maja 1792 roku konfederację w celu obalenia konstytucji. Miało to miejsce w Targowicy- niewielkim miasteczku na kresach, na Ukrainie. Dzięki temu wydarzeniu Targowica stała się znanym miejscem w dziejach historii.
Konfederacja targowicka to magnacki spisek przeciw reformom Sejmu Czteroletniego i konstytucji 3 maja. To konfederacja generalna, koronna zawiązana przez przywódców magnackiego obozu republikanów. Jej celem było przywrócenie starego ustroju Rzeczypospolitej. Jej hasłem była obrona zagrożonej wolności i sprzeciw reformom konstytucji 3 maja wprowadzającym monarchię konstytucyjną. Utworzenie konfederacji nie było korzystne dla Polski. Posłużyło Rosji jako pretekst do interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej.
W rzeczywistości spisek zrodził się już 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu pod patronatem carycy Katarzyny. Cesarzowa już od 1768 roku występowała jako gwarantka ustroju Rzeczypospolitej. Sam tekst aktu konfederacji zredagował generał rosyjski Wasilij Stiepanowicz Popow. W konfederacji udział wzięli magnaci:
- generał artylerii koronnej- Stanisław Szczęsny Potocki jako marszałek konfederacji koronnej.
- hetman polny, koronny- Seweryn Rzewuski.
- hetman wielki, koronny- Franciszek Ksawery Branicki.
- generał- Szymon Kossakowski oraz inni.
Magnaci dążyli do podziału państwa na samodzielne prowincje. W tym celu zwrócili się o pomoc wojskową do carycy. Uzyskali ją. 18 maja 1792 roku na Rzeczpospolitą uderzyła stutysięczna armia rosyjska. Rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska.
25 czerwca 1792 roku,po zajęciu ziem Litwy przez wojska rosyjskie, proklamowano w Wilnie konfederację generalną Wielkiego Księstwa Litewskiego. Marszałkiem konfederacji litewskiej został mianowany, kanclerz wielki litewski- Aleksander Michał Sapieha. W rzeczywistości faktyczną władzę nad Wielkim Księstwem Litewskim,sprawował samozwańczy hetman polny, litewski- Szymon Kossakowski i jego brat, biskup inflancki- Józef.
Władze targowickie dokonały wielu aktów zemsty osobistej wobec szlachty i mieszczan, którzy poparli dzieło konstytucji 3 maja. Palono wsie i miasta, konfiskowano dobra należące do patriotów.
Król Polski- Stanisław August Poniatowski postanowił przystąpić do konfederacji targowickiej. Zamiar króla pozyskał aprobatę, niewielką większością głosów. 24 lipca 1792 roku Stanisław August złożył na ręce rosyjskiego posła żądany przez Katarzynę II, akces do konfederacji targowickiej. Na rozkaz króla wojska Rzeczypospolitej, przerwały działania wojenne. Dowódcy m.in. książę Józef Poniatowski i gen. Tadeusz Kościuszko podali się do dymisji. Wielu oficerów i cywilnych opozycjonistów udało się na emigrację, głównie do Saksonii. Tak zachowali się zadeklarowani, przeciwnicy konfederacji targowickiej- marszałek Sejmu Stanisław Małachowski i Ignacy Potocki. Wojna rosyjsko-polska w 1792 roku trwała tylko kilka miesięcy. Przy pomocy wojsk rosyjskich, targowiccy konfederaci zajęli wszystkie województwa Rzeczypospolitej.
6 września 1792 roku w Brześciu nad Bugiem rozpoczęły się obrady generalności obu konfederacji: koronnej i litewskiej. 11 września dokonało się uroczyste połączenie obu konfederacji pod nazwą Najjaśniejszej Konfederacji Obojga Narodów. Rozpoczęła ona pracę nad likwidacją skutków zmian ustrojowych wprowadzonych przez konstytucję 3 maja. Zerwano stosunki dyplomatyczne z Francją. Wysłano do Sankt Petersburga specjalną delegację hołdowniczą. Miała ona podziękować Katarzynie II za zbrojną interwencję i złożyć propozycję wieczystego przymierza między Rosją i Polską. Władze targowickie zakazały publicznego noszenia Orderu Virtuti Militarii i używania symboli związanych z Konstytucją 3 maja.
Konfederacja targowicka zaprowadziła w Rzeczypospolitej rządy terroru. Przy pomocy wojska rosyjskiego dokonała wielu grabieży i konfiskaty dóbr. Miarą upadku targowiczan było uroczyste poselstwo przywódców konfederackich do Katarzyny II. Miało ono miejsce 14 listopada 1792 roku. Przywódcy podziękowali jej, że zechciała przywrócić wolność i ustrój republikański w Polsce.
23 stycznia 1793 roku Rosja podpisała z Królestwem Prus traktat podziałowy. Zgodziła się w nim na oddanie Prusom zachodnich województw Rzeczypospolitej. Wkrótce w granice państwa polskiego wkroczył korpus wojsk pruskich w celu wyegzekwowania postanowień traktatu.
17 czerwca 1793 roku Katarzyna II zwołała sejm grodzieński w celu zatwierdzenia traktatów podziałowych.
15 września Rosjanie rozwiązali konfederację targowicką.
Konfederacja targowicka w historii na długo została zapamiętana. Wielu jej zwolenników zostało ukaranych za zdradę. Większość czołowych przywódców konfederacji targowickiej zostało skazanych na śmierć i powieszonych np. w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Śmierć ponieśli: Szymon Kossakowski, Józef Kossakowski, Piotr Ożarowski, Józef Zabiełło, Ignacy Massalski, Stefan Grabowski, Józef Majewski.
Stanisław Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski, Ksawery Branicki, zostali skazani na karę śmierci przez powieszenie, konfiskatę majątków i utratę wszystkich urzędów. Wobec nieobecności wszystkich skazanych wyrok wykonano in effigie we wrześniu 1794 roku.
Przedłożenie własnych interesów nad dobro państwa przyniosło Polsce zgubę. Wielką konsekwencją Targowicy był II rozbiór Polski. Targowica nadal jest postrzegana jako zdrada. Czasem jednak niektórzy lubią na ten temat podyskutować.

Related Articles