Kultura i sztuka za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego

Oświecenie (XVIII wiek) Odsłon: 870
Stanisław August Poniatowski, który był ostatnim królem Polski, jest oceniany bardzo różnie: od bohatera narodowego do rosyjskiej marionetki. Jednak niewątpliwie przyczynił się on do rozwoju polskiej kultury i sztuki.
Obiady czwartkowe były spotkaniami organizowany od 1770 roku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na wzór paryskich salonów literackich. Były one organizowane regularnie co tydzień i trwały trzy do czterech godzin. Spotkania odbywały się na Zamku Królewskim w Warszawie, a podczas lata w Pałacu Łazienkowskim. Na obiadach czwartkowych spotykali się artyści, czyli malarze, rzeźbiarze, poeci, literaci i dyskutowali na tematy związane z nauką, sztuką oraz dziełami literackimi. Oficjalnym organem prasowym tych spotkań były Zabawy Przyjemne i Pożyteczne z Sławnych Ludzi Wieku Tego Autorów Zebrane- wydane w latach 1770-1777. Chwaliły one króla jako mecenasa kultury i sztuki oraz upowszechniały ideę Oświecenia. W obiadach brali udział m.in. Ignacy Krasicki, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Marcello Bacciarelli, Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz. Poza obiady czwartkowymi odbywały się też obiady środowe, czyli spotkania dla pedagogów, polityków i dworskich dostojników. Mistrzem kuchni na obydwu rodzajach spotkań kulturalno-politycznych był Paul Tremo, zwany wtedy pierwszym kuchmistrzem Europy.
Monitor był pierwszym, regularnie wydawanym czasopismem w latach 1765-1785. Zostało założone w marcu 1765 roku przez Franciszka Bohomolca oraz Ignacego Krasickiego, przy wsparciu i z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Było drukowane w drukarni królewskiej.
Redagowane na wzór angielskiego The Spectator, w duchu racjonalizmu i tolerancji religijnej. Monitor poruszał wiele aktualnych i różnorodnych tematów poprzez nowe formy- eseje, reportaże, listy do redakcji, artykuły, felietony. Jego redaktorzy krytykowali wzór szlachcica sarmaty, nawoływali do zmian postępowania w duchu oświecenia, co miało na celu poprawienie obyczajów, moralności i zachowań społeczeństwa. Wyśmiewano i zwalczano m.in. pijaństwo, plotkarstwo, lenistwo, panegiryzm, fanatyzm religijny oraz szlachecki szał pojedynkowania się. Umieszczano w nim również dzieła najwybitniejszych polskich poetów XVIII wieku oraz tłumaczenia dzieł zagranicznych.

Szkoła Rycerska, nazywana też Akademią Szlachecką Korpusu Kadetów- szkoła państwowa założona 15 marca 1765 roku w Warszawie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jej siedziba mieściła się w Pałacu Kazimierowskim, zamknięto ją po upadku insurekcji kościuszkowskiej w grudniu 1794 roku. Jako hymn wybrano wiersz Ignacego Krasickiego, który miał wpajać kadetom, że ojczyzna to coś więcej niż kawałek odziedziczonej po ojcu ziemi.
Szkoła była przeznaczona dla uboższej młodzieży szlacheckiej i miała przygotowywać ją do różnego typu zadań wojskowych oraz cywilnych. Kadrę nauczycielską tworzyli zarówno oficerowie prowadzący przedmioty wojskowe, jak i profesorowie nauczający takich przedmiotów, jak ekonomia, prawo, historia, geografia czy języki.
Na jej założenie król przeznaczył 1,5 mln złotych, a rocznie przeznaczał na nią 200000 zł ze szkatuły królewskiej i 400000 z budżetu Rzeczypospolitej, co pozwalało na wychowywanie co rok 200 kadetów.
Komendantem szkoły był Kazimierz Adam Czartoryski, szefem korpusu król Stanisław August Poniatowski. Program nauki został opracowany we współpracy z anglikiem Johnem Lindem, który przewidywał czteroletnie studia, z dużym naciskiem na naukę języków obcych. Uczniowie przygotowywali się do nauki przedmiotu wojskowego (np. inżynieria wojskowa) oraz praca cywilnego i konstytucji. Dopełnieniem wykształcenia była nauka np. jazdy konnej, fechtunku, tańca lub muzyki.
Pierwszym dyrektorem naukowym był Filip Ordutowski, J. Lind (Anglik), potem Ch. Pfleiderer (Niemiec, profesor matematyki). Języka francuskiego uczył ojciec Fryderyka Chopina - Mikołaj Chopin.
Ciekawostką jest, że Stanisław August Poniatowski w 1784 roku przyznał się angielskiemu dyplomacie Jamesowi Harrisowi, że Szkołę Rycerską założył po to, by dostarczać kadry oficerskie Rosjanom, przez co uczelnia miała poparcie carycy Katarzyny II.
W czasach Stanisława II Augusta Poniatowskiego Warszawa wzbogaciła się o nowe gmachy i instytucje. Z inspiracji monarchy architekt królewski Dominik Merlini przebudował Zamek Ujazdowski, przekształcił wnętrza Zamku Królewskiego i dobudował do niego bibliotekę. Najsławniejszym dziełem Merliniego jest jednak zespół pałacowy w Łazienkach, który król często traktował jako swoją letnia siedzibę. Ponadto w 1765 roku monarcha założył Teatr Narodowy, który początkowo był tylko zespołem aktorów. Dopiero gdy w 1779 roku przeniesiono się do nowego kompleksu wybudowanego na placu Krasińskich przez Franciszka Ryksa, który zaczęto nazywać potocznie Teatrem Narodowym.

Related Articles