Napoleon Bonaparte urodził się 15 sierpnia w 1769r. na Korsyce, która należała wówczas do Francji, w rodzinie niezamożnego korsykańskiego adwokata Carlo Maria Buonaparte i jego żony Letycji. Miał czterech braci: Józefa, Ludwika, Lucjana i Hieronima, oraz trzy siostry, Karolinę, Paulinę i Elizę. Zmarł 5 maja w 1821r. w Longwood na Wyspie Świętej Heleny. Był pierwszym konsulem Republiki 1799-1804 i przejściowo 1815, królem Włoch 1805-1814.
Postać Napoleona postrzegana jest na świecie, jako kontrowersyjna. Przez niektórych uważany za jednego z najwybitniejszych mężów stanu, przywódców, wodzów, strategów wojny, jak też reformatorów ustroju państwowego i prawa (Kodeks Napoleona). Przez innych z kolei, uznawany za egotystę, tyrana i agresora. W Polsce, z uwagi na wiązanie z osobą Napoleona w okresie zaborów ogromnych nadziei społeczeństwa polskiego na odzyskanie niepodległości, w polskiej tradycji niepodległościowej idea napoleońska oraz uwielbienie jego osoby było przejawem patriotyzmu, miłości do Ojczyzny oraz wyrazem poczucia tożsamości narodowej.
Wśród ważnych spraw epoki napoleońskiej wybitne miejsce zajmowała sprawa polska. Stanowiła jeden z najbardziej aktualnych problemów w ówczesnych przemianach polityczno - społecznych, a zwłaszcza w europejskiej polityce międzynarodowej.
W wyniku kolejnych rozbiorów ziemie Rzeczypospolitej zostały podzielone między trzech zaborców. Rosja weszła w posiadanie ziem mniej rozwiniętych gospodarczo i zamieszkanych w większości przez chłopstwo białoruskie i ukraińskie. Prusy zagarnęły ziemie stosunkowo lepiej zagospodarowane, a Austria najgęściej zaludnione.
Katastrofa rozbiorowa przyniosła załamanie gospodarcze ziem polskich. Podział terytorium Rzeczypospolitej utrudnił wymianę towarową między bliskimi regionami, które znalazły się po różnych stronach granic. Upadły niektóre banki warszawskie i manufaktury. Na wsi cofnięto czynszowanie chłopów. Wysokie podatki płynęły teraz do skarbów trzech państw zaborczych. Nastąpił upadek szkolnictwa oraz rozproszenie środowisk naukowych i artystycznych.
W 1779r. roku posłano Napoleona i jego brata Józefa, do szkoły wojskowej w Brienne. Bardzo dobrze się uczył. Kontynuował naukę w l'Ecole Militaire w Paryżu. Po zakończeniu nauki ze stopniem porucznika, mający 15 lat Napoleon został przydzielony do służby w artylerii. Po smierci ojca, rodzina została bez jakichkolwiek pieniędzy. Napoleon zaopiekował się wszystkimi. Po roku przebywania w paryskiej szkole wojskowej, 30 października 1785 r., wstąpił do armii w stopniu podporucznika i wyjechał do pułku stacjonującego na południu, w mieście Valence. Jego życie było bardzo ciężkie. Prawie całą pensję posyłał matce. Nie mógł sobie pozwolić na jakąkolwiek rozrywkę, rezygnował z wygód. Często czytał książki. Najbardziej interesowała go historia wojen, matematyka i geografia oraz opisy podróży.
W czasie walk w pierwszą koalicją, za zasługi w obronie Tulonu przed Anglikami, awansował ze stopnia porucznika do generała brygady. Otrzymał też wkrótce dowództwo armii francuskiej we Włoszech. Na przełomie lat 1796 i 1797 w zwycięskich bitwach w pełni ujawnił się geniusz militarny Napoleona. Zastosował taktykę odmienną od dotychczasowych zasad dowodzenia. Uwielbiany przez swych żołnierzy, otrzymał od nich honorowy tytuł kaprala. Pomyślny wynik kampanii włoskiej pozwolił na podpisanie przez Austrię w 1797r. Pokoju w Campo Formio na warunkach korzystnych dla Francji. Pod rozkazami Napoleona służyły Legiony polskie dowodzone przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego.
W 1797 roku trwała wciąż wojna Francji z Monarchią Brytyjską, ostatnim państwem I koalicji antyfrancuskiej, zawiązanej w 1793 r. przeciwko rewolucji we Francji. By zmusić Anglię do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Indii. W tym celu Napoleon ruszył na Egipt, mający być przyszłą bazą wypadową do ataku na Indie. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798 r. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy.
Po sukcesach, jakimi było zajęcie Malty i Dolnego Egiptu z Aleksandrią, bitew pod Abukirem i pod piramidami, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej, powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko - angielskie do kapitulacji w 1801r. Napoleon powrócił do Francji. Za zasługi wojenne Dyrektoriat mianował go dowódcą wojskowym Paryża. Wykorzystał to niezwłocznie, inicjując w dniu 9.11.1799 r. zakończony nazajutrz wojskowy zamach stanu. W jego wyniku Dyrektoriat został obalony, a władza w państwie przeszła w ręce Napoleona.
Dla utwierdzenia swej władzy Napoleon koronował się 2 grudnia 1804 r. na cesarza Francuzów. Bonaparte wyjął koronę z rąk papieża i sam włożył ją na swoją głowę. Potem koronował swą żonę Józefinę. 26 maja 1805r., w katedrze w Mediolanie koronował się na króla Włoch. Wszystkie te sprawy miały znaczenie drugorzędne i zdominowane zostały przez szereg wojen, jakie Francja prowadziła od 1800 do 1815 r. Było ich kilkanaście i brały w nich udział wszystkie państwa europejskie. Napoleon walczył w Austrii, Hiszpanii oraz w Niemczech, odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Wagram, Somosierrą, ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kirem oraz Trafalgarem. Pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt oraz Rosję w bitwach pod Iławą Pruską, Frydlandem i Borodino. Cesarz miał zamiar przeczekać zimę w zbudowanej w większości z drewna Moskwie, jednak ta została podpalona przez więźniów na rozkaz mera. Plany Napoleona legły w gruzach. Jego ostatnią nadzieją był szybki pokój. Nie doczekał się tego jednak i po dwóch tygodniach "postoju" w Moskwie zarządził odwrót. Wycofująca się armia była atakowana przez oddziały regularnej armii rosyjskiej, Kozaków i partyzantów, czemu towarzyszył niesprzyjający klimat - mrozy dziesiątkowały wojsko francuskie, które nie było na nie przygotowane. Armia napoleońska straciła w tej kampanii najlepszy materiał ludzki, w tym znaczną ilość żołnierzy tzw. "starej gwardii".
W wyniku podbojów i aneksji Francja w 1812 r. powiększyła swe terytorium do 750 tys. km2, mając 44 mln mieszkańców. Przyłączone zostały do niej: Belgia, Holandia, prowincje niemieckie nad Morzem Północnym, Prowincje Iliryjskie na Bałkanach oraz znaczna część terenów włoskich wzdłuż zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, po Rzym włącznie. Ponadto w bezpośredniej zależności od Francji znajdowały się królestwa Hiszpanii i Włoch, niemiecki Związek Reński, szwajcarska Republika Helwecka i Księstwo Warszawskie. Napoleon Bonaparte rozwiódł się z Józefiną, ponieważ nie dała mu ona potomka i ożenił się z córką pokonanego cesarza austriackiego Franciszka II - Marią Ludwiką z którą miał syna, zwanego później Napoleonem II.
Po klęsce Francuzów w kampanii moskiewskiej wojna rozgorzała ponownie w 1813 r. na terytoriach niemieckich. Napoleonowi udało się sprowadzić z Francji nową 150-tysięczną armię i nawet początkowo odniósł zwycięstwa w bitwach pod Ltzen, Dreznem i Budziszynem. Doznał jednakże sromotnej klęski w wielkiej Bitwie Narodów pod Lipskiem, rozegranej w dniach 16-19 października 1813 roku, podczas której poległ książę Józef Poniatowski.
Okupacja Paryża rozpoczęła się 31 marca 1814r. Pod wpływem nalegań dowódców Napoleon abdykował 6 kwietnia, zrzekając się władzy na rzecz syna. Koalicja zawiązana przeciwko Napoleonowi zażądała jednak bezwarunkowej kapitulacji, której Napoleon dokonał 11 kwietnia 1814r. Zesłano go na wyspę Elbę, położoną na Morzu Śródziemnym, z której uciekł 26 lutego 1815 r. i powrócił do Francji 1 marca 1815. Tak rozpoczęło się słynne "100 dni Napoleona", zakończone ostatecznie jego klęską 18 czerwca 1815 w bitwie pod Waterloo.
Wojny napoleońskie zakończyły się na terenach Francji i Belgii w 1815 r. kapitulacją Francji i internowaniem zdymisjonowanego Napoleona na Wyspie Świętej Heleny na południowym Atlantyku. Klęska armii Napoleona przesądzona została na polach bitewnych, wszakże przyczynili się do niej też sami Francuzi. Zdrada oficerów i żołnierzy, których Napoleon wyniósł dając im tytuły i zaszczyty, przesądziła o klęsce.
Po przejęciu dyktatorskiej władzy we Francji, Bonaparte działał bardzo energicznie. Przede wszystkim, starając się o uzyskanie poparcia arystokracji, ogłosił amnestię dla rojalistycznych emigrantów. Mogli oni wracać do kraju, ale odebrane w trakcie rewolucji majątki nie zostały zwrócone. Podobnie, normując stosunki z Kościołem katolickim przez zawarcie w 1801r. nowego konkordatu, Napoleon zastrzegł w nim nienaruszalność dokonanych rekwizycji i sprzedaży dóbr kościelnych. Konkordat poza tym był korzystny dla Kościoła: ustalał pensje dla biskupów, wprowadzał religię do szkół państwowych, ułatwiał budowę nowych kościołów, szkół kościelnych.
Napoleon ustanowił szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Wprowadził m.in. pierwszy na świecie obowiązek nieodpłatnej nauki w szkołach publicznych dla ludzi obu płci wszystkich stanów. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami, zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie instytucji prefektów w departamentach i merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobistą, równość wobec prawa, zeświecczenie, nienaruszalność własności prywatnej. Kodeks ten został przyjęty w wielu państwach.
Zreformowanie urzędów skarbowych i wprowadzenie podatków pośrednich od soli, tytoniu i alkoholi przyczyniło się do szybkiej poprawy finansów państwa, co umożliwiło np. wypłatę rent. Poważnym zastrzykiem dla skarbu państwa była sprzedaż w 1803 r. Stanom Zjednoczonym za 15 milionów dolarów terytorium Luizjany w środkowej części Ameryki Północnej. Napoleon wiedział, że i tak nie zdołałby utrzymać tych rozległych terenów, a zarazem chciał skoncentrować armię na arenie europejskiej. Była to największa transakcja nieruchomościami w dziejach, dzięki której Stany Zjednoczone powiększyły swe terytorium o przeszło dwa miliony kilometrów kwadratowych.
Trudno ocenić epokę napoleońską związaną z państwem polskim. Nigdy w tak krótkim czasie, nie zmieniło się tak wiele w Europie i na świecie. Napoleon Bonaparte wprowadził wiele reform. Starał się usprawniać państwo jak tylko mógł. Podstawą zmian wew. państw, był Kodeks Napoleona. Stanowi on podstawę systemów prawnych wszystkich demokratycznie rządzonych państw. Bonaparte przez kilka lat cieszył się w Polsce i w całej Europie wielką popularnością i podziwem. Polacy, uważali go za symbol sukcesu, za uosobienie równości wobec obywateli. Sądzę, iż ta osoba bardzo wierzyła w naród polski i chciała jak najlepiej dla Polski.
wojen, matematyka i geografia oraz opisy podróży.
