Oświecenie - przedstawicele oświecenia, wojna z Rosją, ze Szwedami, z Turcją, piechota wybraniecka, hetman, haracz, husarz.

1. Wojna z Rosją:

W II połowie XVIw. Rosja chciała zagarnąć cześć Inflant należących do Rzeczpospolitej. Uzyskałaby wtedy dostęp do Morza Bałtyckiego. Kiedy na tronie zasiadł nowy król elekcyjny Stefan Batory szala zwycięstwa przechyliła się na stronę Rzeczpospolitej.
* Był on znakomitym wodzem i politykiem. Znal wiele języków, nie poznał polskiego ze swoimi towarzyszami porozumiewał się po łacinie. Doceniał rozwój nauki i kultury. Przyczynił się do założenia Uniwersytetu w Wilnie.
* Zorganizował on 3 wyprawy na Rosję, w których zdobył Płock, Wielkie Łuki i Psków.
* 1582r.- zawarcie rozejmu- Inflanty pozostały przy Polsce.
* Utworzył wojska nazwane piechotą wybraniecką. Służyli w niej chłopi wybrani z majątków królewskich i stąd nazwa. Uzbrojenie żołnierzy piechoty wybranieckiej: muszkiet, broń palna (rusznica), szabla i toporek, który był potrzebny przy budowie mostów i uzbrojeń polowych.


2. Wojna ze Szwedami:

Szwedzi chcieli opanować wybrzeże Morza Bałtyckiego.
* W 1655r. dwie potężne armie szwedzkie przekroczyły zachodnie i północe granice Rzeczpospolitej. W szybkim czasie wojska szwedzkie oblężyły Rzeczpospolitą. Panujący wówczas Jan Kazimierz zmuszony był do ucieczki za granice. Czasy te nazywane są potopem szwedzkim. Najeźdźcy rabowali i niszczyli miasta i wsie.
* Punktem zwrotnym wojny ze Szwedami była Obrona Jasnej Góry (chcieli zdobyć zasobny skarbiec. Klasztor Paulinów nie pozwolił im na to. Zorganizował wojsko liczące zaledwie 250 osób, złożone było z żołnierzy, szlachty i zakonników. Przez 6 tygodni zwycięsko broniono Jasnej Góry, aż końcu Szwedzi poddali się, a wiadomość o utrzymaniu Jasnej Góry wywarła wielką radość wśród Polaków i zachęciła do walki. Dowodził Augustyn Korecki. Stefan Czarniecki organizuje wojsko do walki ze Szwedami..


3. Wojna z Turcją:

Rzeczpospolita na południu sąsiadowała z Turcją (imperium osmańskim). Na początku XVIIw. Doszło do konfliktu polsko-tureckiego, który trwał wiele dziesięcioleci.
* W 1672r.- podpisanie haniebnego dla nas pokoju na mocy, którego Rzeczpospolita musiała Turkom oddać część terytorium i płacić daniny. Zajęcie przez Turków Podola wraz z Kamieniem Podolskim (haracz).
* Polacy nie poddawali się i ok. później 1673r. Jan Sobieski zwyciężył Turków pod Chocimiem. Został wybrany na króla.
* 1683r. odciecz Wiednia. Jan III Sobieski zwycięża Turków pod Wiedniem.
* Podole zostało odzyskane po śmierci Jana III Sobieskiego ostatniego z wybitnych wodzów.

Piechota wybraniecka- to wojsko utworzone przez Stefana Batorego. Służyli w niej chłopi wybierani z majątków królewskich stąd nazwa.

Husarz- ciężkozbrojna armia polska. Husarz uzbrojony był w kopię o długości 5m, służącą do pierwszego uderzenia. Widoczny przy grocie kopii barwny proporzec płoszył konie nieprzyjaciela.

Haracz- okup, płacony przez stronę, która przegrała wojnę.

Hetman- tytuł hetmana nadawany był osobie, która w imieniu króla dowodziła całości lub częścią wojsk.

Oświecenie

?Oświeceni?- ludzie obdarzeni światłem nauki wierzyli:
a) rozum doświadczenie są źródłem wszelkiego poznania,
b) wolność jednostki jest źródłem postępu,
c) propagowali rozwój oświaty i nauki.


Przedstawiciele oświecenia:

Wolter- francuski pisarz epoki Oświecenia, filozof i historyk. Tworzył satyry, powieści, dramaty oraz ?Listy?. Prowadził ożywioną korespondencją. Zachowało się jego 23 tys. listów.

Jean Jacques Rousseau- szwajcarski pisarz, filozof i pedagog. Twórca wielu dzieł związanych z wychowaniem. Uważał, że natura jest dobra i człowiek z natury jest dobry. Jego zdaniem dziecko powinno żyć w stanie niewinności tak długo jak to możliwe.


Monteskiusz- filozof i pisarz epoki Oświecenia. Autor rozważań nad przyczynami wielkości i upadku Rzymian i dzieła o duchu praw. Debiutował wcześniej anonimowo listami perskimi, które przyniosły mu rozgłos.

Jonatan Swift- angielski pisarz. Autor licznych utworów satyrycznych.. Najbardziej znany jest jako twórca ?Podróży Guliwera?, najważniejszej książki angielskiego Oświecenia.

Wright Joseph- angielski malarz. Jego malarstwo wyrastało z obserwacji techniki. Uważany za najlepszego malarza efektów świetlnych.

Karol Linneusz- szwedzki przyrodnik. Opisał wiele nowych gatunków zwierząt i roślin m.in. wydzielił gromadę ssaków i zaliczył do niej wieloryby.

Beniamin Franklin- amerykański drukarz, uczony, polityk. Był wielkim amerykańskim mężem stanu. Malował obrazy, zajmował się filozofią i dokonywał wielu odkryć naukowych.

Edward Jenner- angielski lekarz. Odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie.

Jamek Watt- brytyjski inżynier, wynalazca i konstruktor maszyny parowej. Od nazwiska wynalazcy nazwano jednostkę mocy WAT.

George Stephenson- brytyjski inżynier. Jako pierwszy zaprojektował maszynę parową.

Bracia Montgolfier- francuscy wynalazcy tzw. montogolfiery, czyli balonu na ogrzane powietrze.

James Cook- angielski kapitan, żeglarz, podróżnik. Zbadał wiele krain. Odbył 3 długie rejsy dookoła świata. Wykonywane przez Jamesa mapy zmieniły wyobrażenie o zarysach mórz i kontynentów.

Francois Boucher- francuski malarz, grafik i dekorator. Wywodził się ze skromnego środowiska. Pracował m.in. dla króla Ludwika XV. Jego dziełami są np. Toaleta Wenus oraz Śniadanie.

Jacques- Louis Dawid- francuski malarz. Postać barwna, idealny symbol swych czasów. Namalował bardzo charakterystyczne obrazy np.: Przysięga Horacjuszy oraz Safo i Faon.

Joseph Haydn- austriacki kompozytor. Pierwszy z tzw. trójki klasyków wiedeńskich obok Mozarta i Beethovena. Komponował m.in. sonaty i symfonie.

Wolfgang Amadeusz Mozart- kompozytor austriacki. Obok Haydna i Beethovena jeden z tzw. trójki klasyków wiedeńskich. Komponował m.in. sonaty, kwartety smyczkowe i symfonie.

Ludwig van Beethoven- kompozytor niemiecki. Uważany za jednego z największych kompozytorów wszechczasów. Był wielkim symfonikiem. Skomponował 9 symfoni i jest twórcą 32 sonat fortepianowych.