W historii muzyki okres obejmujący lata ok. 1760?1820 nazywamy muzyką klasycyzmu. Klasycyzm rozwinął się we Francji a zwłaszcza w Wiedniu ? działalność tzw. klasyków wiedeńskich: J. Haydna, W.A. Mozarta, L. van Beethovena, w muzyce instrumentalnej przygotowana była przez szkołę mannheimską i starowiedeńską, w dziedzinie opery zaś przez ośrodki francuskie, włoskie i niemieckie. W klasycyzmie skrystalizował się ostatecznie funkcyjny system dur-moll, nastąpiło rozwinięcie faktury instrumentalnej, zwłaszcza orkiestrowej ściśle związanej z formą dzieła. Wprowadzono nowe środki harmoniczne i fakturalne, a także zasady budowy okresowej i pracy tematycznej, które doprowadziły do wykształcenia głównej formy klasycyzmu ? cyklu sonatowego, który był podstawą wszystkich zasadniczych gatunków klasycystycznej muzyki instrumentalnej. Nastąpił także bujny rozwój formy wariacyjnej. Niekiedy klasycyzm w muzyce rozumie się szerzej jako okres ok. 1720?1820 ? obejmujący również szkoły przedklasycystyczne
WOLFGANG AMADEUS MOZART wielki kompozytor austriacki, jeden z klasyków wiedeńskich, żył w latach 1756?91. Występował od 6 roku życia z ojcem Leopoldem i siostrą Anną Marią, grał na klawikordzie, klawesynie, fortepianie, organach i skrzypcach na dworach cesarskich, królewskich i w salonach arystokracji w całej Europie. W latach 1769?77 i 1779?81 był koncertmistrzem kapeli arcybiskupa w Salzburgu. Wyjeżdżał w tym czasie do Włoch, Wiednia, Monachium, Mannheimu i Paryża. Od 1781 przebywał stale w Wiedniu, mianowany tamże 1787 kompozytorem cesarskim. Twórczość Mozarta stanowi syntezę tradycji niemieckich i włoskich i obejmuje wszystkie ważniejsze ówczesne formy muzyczne. W muzyce dramatycznej nawiązał Mozart do zdobyczy szkoły neapolitańskiej oraz niemieckiego singspielu; w dramma giocoso Don Giovanni 1787 zespolił elementy komiczne i poważne. W twórczości instrumentalnej Mozarta na pierwszy plan wysuwają się formy cykliczne, głównie symfonie (49), m.in. D-dur zw. Paryską, C-dur zw. Linzką, D-dur zw. Haffnerowską, D-dur zw. Praską, a zwłaszcza 3 ostatnie z 1788: Es-dur, g-moll, C-dur zw. Jowiszową. W sonatach (19) i koncertach fortepianowych (28) oraz w sonatach skrzypcowych (33) i w kilkunastu koncertach na skrzypce, flet, klarnet, fagot, róg, 2 i 3 fortepiany, 2 pary skrzypiec, skrzypce i altówkę, flet i harfę ? przyjął Mozart 3-częściowy cykl sonatowy, natomiast w kwartetach smyczkowych (23), zwłaszcza późniejszych, cykl 4-częściowy (z menuetem). Nadto skomponował 4 fantazje, ronda, wariacje na fortepian, 6 kwintetów smyczkowych, 8 triów fortepianowych, ponad 30 divertimenti i serenad na orkiestrę m.in. popularna Eine kleine Nachtmusik, 18 mszy, Requiem, motety, pieśni.
Joseph HAYDN żył w latach 1732?1809, był kompozytorem austriackim, najstarszym z tzw. klasyków wiedeńskich. W latach 1761?90 pracował jako kapelmistrz na dworze książąt P.A. i M. Esterhazych w Eisenstadt. W 1790 osiadł w Wiedniu. Obie jego podróże do Londynu (1791 i 1794), uwieńczone były wielkimi sukcesami, zainspirowały też powstanie 12 symfonii ?londyńskich? (nr 93?104) oraz 2 oratoriów: Stworzenie świata (1798) i Pory roku (1801). Haydn rozwinął podstawowe gatunki muzyki instrumentalnej ? symfonię, koncert, sonatę, kwartet, wykształcone w szkole starowiedeńskiej i mannheimskiej. Stworzył również podstawy stylu klasycystycznego, zwłaszcza poprzez udoskonalenia cyklu sonatowego i formy sonatowej oraz ustalenie składu klasycystycznej orkiestry symfonicznej.
Kompozycje Haydna:
104 symfonie, niektóre o programowych lub okolicznościowych tytułach: Poranek (nr 6), Filozof (nr 22), Pożegnalna (nr 45), La Chasse (nr 73), 6 symfonii ?paryskich? (nr 82?87), Wojskowa (nr 100), Zegarowa (nr 101);
83 kwartety smyczkowe, m.in. Kwartety słoneczne op. 20, Kwartety rosyjskie op. 33, Kwartet cesarski op. 76 nr 3;
nadto koncerty, divertimenta, tria, sonaty fortepianowe, utwory na baryton (instrument smyczkowy), opery, msze, kantaty, pieśni, austr. cesarski hymn Gott erhalte.
Ludwig van BEETHOVEN żył w latach 1770?1827, był kompozytorem niemieckim, jednym z klasyków wiedeńskich i największych twórców muzyki. Do 1792 przebywał w rodzinnym mieście Bonn, gdzie był muzykiem nadwornym. W 1792 wyjechał do Wiednia. Uczył się tam m.in. u J. Haydna i A. Salieriego, wsławił się jako pianista i improwizator (1795 pierwszy koncert publiczny). W 1796 odbył podróże m.in. do Pragi i Berlina. W Wiedniu zaprzyjaźnił się z hrabią F. von Brunswik i jego siostrami, Teresą i Józefiną (jedna z nich jest prawdopodobnie adresatką listów ?do nieśmiertelnej ukochanej?). Dzięki pomocy materialnej możnych mecenasów oraz wydawaniu swych dzieł Beethoven tworzył jako niezależny artysta. Jego światopogląd oraz postawę estetyczną ukształtowały humanistyczne tendencje oświecenia, hasła subiektywizmu i uwielbienia natury okresu Sturm und Drang i idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Osobista tragedia ? zanikanie słuchu (wynikiem psychicznego załamania Beethovena był list do braci ? ?testament heiligenstadzki? z 1802) i zupełna głuchota od 1818, nie zachwiała postawą Beethovena jako twórcy. Sztuka Beethovena nie oznacza rezygnacji, jest wyrazem dramatycznej walki i afirmacji życia. Szkice i notatki Beethovena ukazują niezwykle dynamiczny proces twórczy ? dążenie do doskonałego opanowania materii dźwiękowej. Jako kompozytor z przełomu epok klasycyzmu i romantyzmu w muzyce, wybitny nowator w zakresie formy, faktury instrumentalnej (rozbudowa orkiestry) ? Beethoven wytyczył kierunek rozwoju muzyki na cały XIX w. Z twórczości orkiestrowej na pierwsze miejsce wysuwają się symfonie: I ? C-dur (1800), III ? Es-dur, zw. Eroico (1803), V ? c-moll (1808), z unisonowym motywem ?losu? we wszystkich częściach; VI ? F-dur, zw. Pastoralną (1808), 5-częściowa, oddająca wiejską atmosferę; IX ? d-moll (1824), z finałową kantatą do słów Ody do radości F. Schillera, wyrażającą ideę ogólnoludzkiego braterstwa; uwertury programowe ,Koncert skrzypcowy D-dur (1806). Utwory kameralne: 10 sonat na skrzypce i fortepian, 6 sonat na wiolonczelę i fortepian, tria, 17 kwartetów smyczkowych, kwintety, sekstety, septet, oktet; na fortepian: 32 sonaty (c-moll Patetyczna 1799, cis-moll zw. Księżycową 1801, C-dur zw. Waldsteinowską 1804, f-moll zw. Appasionato 1805, Es-dur Les Adieux 1810, B-dur Fr Das Hammerklavier 1818), wariacje ,bagatele, ronda. Spośród dzieł wokalno-instrumentalnych najważniejsze są: jedyna opera Fidelio (3 wersje 1805?14, z 3 uwerturami Leonora I, II, III, oraz uwerturą Fidelio); wielka msza symfoniczna Missa Solemnis (1823); oratorium Chrystus na Górze Oliwnej (1803), pieśni (Adelajda, cykl do dalekiej ukochanej).
