Jan Władysław Dawid.

Najwybitniejszy Polski pedagog przełomu XIX i XXw. W sposób decydujący przyczynił się do unaukowienia pedagogiki polskiej. Był inicjatorem psychologii wychowawczej, autorem licznych prac naukowych z dziedziny pedagogiki, psychol., fizjol., a jednocześnie organizatorem żywego u nas ruchu pedagogicznego. Swymi pismami i działalnością wywarł duży wpływ na nauczycielstwo. Był też postępowym działaczem społ. i politycznym. Ur. się w Lublinie w 1859r. (zmarł w 1914r. na gruźlicę gardła) po ukończeniu gimnazjum studiował na wydziale prawnym, potem przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, a potem za granicą w Halle i w Lipsku. W ni9emczech zapoznał się z pedagogiką i tworzącą się wówczas psychologią eksperymentalną. Po powrocie z W-wy oddaje się intensywnie pracy naukowej i zapoczątkowuje u nas badania psychol.-pedagodiczne nad dzieckiem.

Pierwsze swoje prace publikuje w „Przeglądzie pedagogicznym” i w „Aleneum”. Prace te przygotowały pierwsze książkowe wydanie J.W. Dawida, a mianowicie studium psychol.-społeczne o skutkach zjawiska sugestii i naśladownictwa oraz program spostrzeżeń psychol.-wychow. nad dzieckiem od urodz. do 20r.ż. Był to poradnik ułatwiający poznanie dziecka. Można go uznać za początek rozwoju nowoczesnej opartej na systematycznych badaniach eksperymentalnych psychologii dzieciństwa i psychol. wychowawczej w Polsce. PROGRAM, (na czym opierał się program Dawida?) Program Dawida zawierał opracowany przez niego kwestionariusz do obserwacji i prowadzenia spostrzeżeń nad dzieckiem, była to metoda dostępna przez każdego wychowawcę.
Kwestionariusz zawierał następujące zagadnienia:
- rodzina, wychowawcy, otoczenie
- dziecko, czynniki fiz., stan zdrowia
- zmysły
- pamięć, kojarzenie
- uwaga, spostrzegawczość
- zasób doświadczeń i wyobrażeń
- wyobraźnia
- rozum
- mowa
- uczucia
- ruchy.
W ten sposób zaczęły się studia doświadczalne nad dziećmi. W 1893r. kwestionariusz został w przeglądzie pedagogicznym z informacjami jak należy dzieci wypytywać, jak szeregować, segregować i obliczać materiał, jak prowadzić kartę danych osobistych dziecka. W ten sposób udało się zorganizować przy pomocy nauczycieli obszerniejsze i systematyczniejsze badania, czego rezultatem stała się praca Dawida pt.: „Zasób umysłowy dziecka przyczynek do psychologii doświadczalnej.” Opracowuje i analizuje w niej zasób doświadczeń i wyobrażeń dziecka, a także uzasadnia potrzebę i znaczenie badania dotyczącego dzieci polskich. Porównuje wyniki badań dzieci niemieckich i amerykańskich i przedstawia własne badania dotyczące dzieci polskich. Z badań wynika, że u dzieci nie można zauważyć istotnych różnic czynniki narodowościowe nie są czynnikiem rozwoju dzieci - swymi badaniami przeciwstawia się skrajnemu natywizmowi. W końcu XIXw jego dzieła były b. popularne w sensie naukowym jak i w dziedzinie podnoszenia kultury i wiedzy pedagogicznej szerokiego ogółu nauczycielstwa polskiego. Kilkanaście lat później zagadnieniom tym poświęcił wiele miejsca w ks. pt.: „Inteligencja, wola i zdolność do pracy” - jest inicjatorem zastosowania badań nad dziećmi met. testów, których szereg sam opracował. Rozgłos zyskał tzw. test obrazkowy przeznaczony do rozpoznawania inteligencji przy pomocy badania sprawności dzieci w myśleniu przyczynowo-skutkowym; nazwał ją metodą przyczyn i skutków. Drugą obok psychol. rozwoj. i wychow. dziedziną, której Dawid poświęcił dużo wysiłku było nauczanie początkowe i jego metodyka. W drugiej poł. XIXw. w metodyce nauczania początkow. materiał nauczania realizowano pod hasłem : „nauki o rzeczach” – przez którą rozumiano nauczanie poglądowe w naucz. początk. zaznajamiano dzieci z ich otoczeniem, rozwijającej i kształtującej spostrzegawczość, zdolność obserwacji dające dzieciom pierwsze elem. wiedzy wtedy, kiedy jeszcze zbyt wczesny rozwój dziecka nie pozwala na systematyczne zaznajamianie z podstawowymi naukami. Dawid pierwszy w polskiej dydaktyce i jeden z pierwszych w dydakt. światowej domagał się oparcia nauczania na poznaniu zmysłowym, umysłowym i na działaln. praktycznej. Co dopiero mogło zagwarantować nauczaniu własną skuteczność. Jedną z najlepszych ówczesnych książek w europie na temat kierunku i metodyki nauczania początkowego jest gruntowna monografia Dawida pt.: „Nauka o rzeczach” wydana w 1892r. Część historyczno-krytyczna tego dzieła poddaje analizie wszystkie kierunki nauki o rzeczach oraz przedstawia jej rozwój. Część teoretyczna traktuje zagadnienia nie tylko z dydaktycznego, ale też z psycholog. punktu widzenia. Autor rozwija zasady i metody nauki o rzeczach oraz jej program wg tzw. zbiorów naturalnych, przedstawia rodzaje lekcji i wreszcie określa miejsce nauki o rzeczach w stosunku do zajęć przedszkolnych i późniejszej nauki szkolnej.

Nauka o rzeczach była w owym czasie wyrazem znacznego postępu metodycznego, ale mimo to charakteryzowała się pewną statycznością – zbyt mocno akcentowała oglądanie przedmiotów, a za mało zwracała uwagi na działanie dziecka. Tym czasem psychologia dziecka końcem XIXw. i początkiem XX coraz bardziej podkreślała wrodzony dzieciom pęd do działania i jego rolę w proc. poznawania. Następuje krytyka szkoły tradycyjnej z jej metodami nauczania biernego oraz krytyka statyzmu nauki o rzeczach. Powstają nowe kierunki metodyczne jak: nauczanie całościowe, nauczanie przez działanie, szkoła pracy i inne. Wobec tych nowych poglądów Dawid tylko częściowo zajmuje swoje stanowisko, nie wydaje mu się potrzebne łączenie nauczania z pracą produkcyjną, z pracą fizyczną; uczniowie mogliby odczuwać ją jako przymus.
W 1898r. Dawid przerywa swą pedagogiczną twórczość przerzuca się na działalność polityczną. Po upadku rewolucji w 1905r. powraca do pracy naukowej w dziedzinie psychol. i pedagog. Chroniąc się przed prześladowaniami politycznymi przenosi się do Krakowa gdzie rozwija ożywioną działalność. W latach 1910-1913 – wykłada na U. Jagiellońskim i w ogniskach krajowego Związku Nauczycielstwa Ludowego.
** Poglądy na osobowość i system kształcenia nauczycieli Dawida:
Osobowości naucz. w związku z problematyką nauczania poświęcił rozprawkę pt.: „O duszy nauczycielstwa”, która stała się najpopul. Jego dziełem wśród nauczycieli. Zastanawia się, jakim powinien być dobry nauczyciel wychowawca, określa zasadnicze rysy ideału nauczyc. wychow. Za istotę powołania nauczycielskiego i warunek wychowawczego uważa „miłość dusz” i „ukochanie wychowanków”, której przedmiotem jest wewnętrzna treść duchowa i jego dobro moralne, jego oświecenie i udoskonalenie. Z tego wychodzą takie cechy nauczyciela jak: poczucie odpowiedzialności, potrzebę doskonałości, świadomości celów wychow., wewnętrzną prawdziwość uczuć i przekonań, zamiłowanie do pracy. Jego wzorzec nauczyciela opiera się na głębokim przemyśleniu spraw wychow. i dużym doświadczeniu pedagogicznym. Cechy osobowości nauczyciela wyróżnione przez niego powtarzają się u wielu późniejszych badaczy, zajmujących się osobow. nauczyc. takich jak: Mysłachowski, Kreutz, Baley, Grzegorzewska, Szuman i inni. Dawid był pomysłodawcą projektu powołania Wyższej Uczelni Pedagogicznej dla kształcenia nauczycieli pod nazwą Polski Instytut Nauczycielski. Dawid szeroko uzasadnia potrzebę, a nawet konieczność powołania do życia takiej uczelni i opracowuje jej cele i program.

Cele Instytutu ujmuje następująco:
1.Instytut ma być najwyższą szkołą dającą fachowe, teoretyczne, o ile możliwe praktyczne wykształcenie osobowe, tym, którzy zamierzają się poświęcić pracy pedagog. jako nauczyciele i wychowawcy.
2.Instytut ma stworzyć ognisko pracy naukowej w dziedzinie pedagogiki i nauk pomocniczych, ułatwić pracę i dawać do niej inicjatywę.
3.Ma być ośrodkiem, który oddziaływałby na ogół, przyczyniał się do budzenia pedagogicznej świadomości, do rozpowszechniania nowych na tym polu zdobyczy, do krytyki istniejących urządzeń i metod oraz do inicjatywy reform.
Instytut projektowany przez Dawida miał kształcić nauczycieli, ale też miał być ogniskiem pracy naukowej, upowszechniać wiedzę pedagogiczną, miał promieniować na masy społeczne. Śmiałe projekty i pomysły Dawida były częściowo realizowane w Polsce po 1918r.(po I wojnie światowej). Jego publikacje i opracowane projekty, wskazują jak wysoko cenił pozycje i funkcje zawodu nauczycielskiego oraz nauk pedagogicznych. Jego projekty do dziś są pouczające.
Dawid był inicjatorem naukowej psychol. rozwoj. i wychow. w Polsce. Jako badacz i myśliciel pedagogiczny, działacz oświatowy i społeczno-polityczny ma swoje znakomite miejsce w dziejach pedagogiki polskiej.

Related Articles