Wstęp: Biblia jako źródło kultury europejskiej
- księga religijna
- bogactwo gatunków literackich: list, parabola, apokalipsa, kazanie, lamentacja,
saga rodu, pieśń, modlitwa
- wzorce osobowe: Hiob, Jezus Chrystus, apostołowie
Rozwinięcie: Stylizacja i parafraza – podobieństwa i różnice
- parafraza – swobodna przeróbka utworu literackiego, rozwijająca go: ta sama tematyka, lecz inne środki wyrazu
- stylizacja – te same środki wyrazu, inna tematyka
Przedstawienie stylizacji i parafraz różnych fragmentów Biblii bądź całości świętej Księgi:
-lament Hioba i próba przyjęcia cierpienia z godnością, skarga do Boga, próba wiary w Boga
- „Posłuchajcie bracia miła” – żal Maryi, która musiała patrzeć na śmierć swojego jedynego Syna, Jezusa – parafraza męki Chrystusa i obecności jego Matki
-pochwała Boga, dziękczynienie, prośba – psalmy, Modlitwa Pańska, pieśni chórów anielskich
- Jan Kochanowski „Psałterz Dawidów” – parafraza Psalmów w duchu humanizmu chrześcijańskiego (wg J. Ziomka) – , odejście od oryginału, zatarcie różnic między starotestamentowym, karzącym Jahwe, a miłosiernym Jezusem, duża pomysłowość i wynalazczość językowa
- Mikołaj Sęp-Szarzyński – „Psalm CXXX- paraphrasis”- wyraża metafizyczny niepokój
- K.K Baczyński „Psalm 4” – parafraza Psalmu 4 z Księgi Psalmów, będąca jej antytezą – w Biblii występuje pochwała Boga i jego wielkości, a u Baczyńskiego – lament i skarga, oraz pytanie: „Dlaczego dobry bóg pozwala na zło?”
-dzieje Narodu Wybranego, jako narodu tułaczy przedstawione w Biblii
- Adam Mickiewicz „Księgi narodu polskiego” i „Księgi pielgrzymstwa pol- skiego” - parafraza początku Ewangelii św. Jana – podobieństwo sformułowań, a także kompozycji – podział na wersety; nawiązania do Księgi Wyjścia, Polacy narodem wybranym, Mesjaszem, cierpiącym za grzechy świata, sformułowania „Zaprawdę powiadam wam” – aby nadać problemowi Polski rangę i zjednoczyć Polaków na emigracji
- historia Józefa, syna Jakuba, sprzedanego w niewolę do Egiptu
-T. Mann „Józef i jego bracia”
- miłość erotyczna między Oblubieńcem i Oblubienicą jako alegoria miłości Boga i Narodu Wybranego
-J. Kasprowicz - hymn „Salome”
- męka Jezusa Chrystusa i jego śmierć na krzyżu oraz zmartwychwstanie
-Adam Mickiewicz „Dziady” cz. III – widzenie księdza Piotra – wizja Polaków jako Narodu ciemiężonego i niesłusznie cierpiącego – Polska się odrodzi, podobnie, jak Chrystus, który zmartwychwstał
- M. Bułhakow „Mistrz i Małgorzata” – Piłat skazał bezbronnego Joszuę Ha-Nocri na śmierć z powodu własnego tchórzostwa – rozważania na temat mo- ralności – przemieszanie scen biblijnych z wydarzeniami z Moskwy lat 30. XXw.
- przekleństwa Izajasza na Jerozolimę i Jezusa na grzeszników
-Piotr Skarga „Kazania sejmowe” – ostrzeżenie przed zagładą, styl podniosły, retoryka, porównanie ojczyzny do matki, którą należy szanować – nawiązanie do Mądrości Syracha
-Apokalipsa św. Jana – wizja dziejów ludzkości, Sąd Ostateczny, powtórne nadejście Chrystusa
- Rozanow „Apokalipsa naszych czasów ” – krytyka chrześcijaństwa, upadek ludzkich wartości doprowadzi do spełnienia Apokalipsy
- W. Sołowiow „Krótka opowieść o Antychryście” – Antychryst przybędzie jako „zafałszowane zło” – będzie próbował zjednoczyć chrześcijan różnych wyznań; piekło to stan psychiczny, a zło to władza (wzbudza chęć manipulacji)
- F. Nietzsche „Antychryst” - ogłoszenie śmierci Boga, totalna krytyka chrześcijaństwa i Kościoła, średniowiecznego ideału ascety, Chrystus był jedynym chrześcijaninem, gdyż nikt inny nie może mu dorównać, zapowiedź nadejścia nadczłowieka – wizja apokaliptyczna
-J. Kasprowicz „Hymny” – „Dies Irae” – wizja apokaliptyczna Sądu Ostatecznego – obrazoburcze oskarżenie Boga o to, że stworzył świat zły, pełen niedoli, a człowieka grzesznym, a wymaga od niego, aby był dobry
Zakończenie: Wielu pisarzy różnych epok naśladowało Biblię – księgę doskonałą, nie zawsze naśladowało ją zgodnie z jej duchem