Twórczość poetów i pisarzy dzieli się na różne epoki literackie. Każdy okres charakteryzuje się konkretnymi cechami. Jedną z najstarszych epok jest średniowiecze, które wyróżnia się rozwiniętą teorią teocentryczną, bogatą filozofią oraz wieloma wybitnymi twórcami. Wszystkie periody literackie również tworzą własne wzory postaw ideowych.
Ideały parenetyczne były odbiciem panujących stosunków politycznych i społecznych, kultury i obyczajów. Najczęściej występujące motywy w literaturze średniowiecznej w sposób naturalny związane są z duchem tej epoki wynikającym z filozofii chrześcijańskiej. Bóg jako najwyższe dobro, jedyny cel, staje się tematem wszechogarniającym wszystkie dziedziny życia ludzkiego. Literatura, sztuka i filozofia pokazują drogę, jaką człowiek powinien wybrać, by zbliżyć się do Boga i osiągnąć szczęście wieczne. Literatura średniowieczna propaguje konkretne wzorce osobowe. Są to ideały rycerza, władcy i świętego.
RYCERZ
„Pieśń o Rolandzie”
Najlepszym literackim przykładem, który zbliża wizerunek idealnego rycerza, jest „Pieśń o Rolandzie”, należąca do francuskiego cyklu karolińskiego. Jest to typowy średniowieczny epos rycerski – eposy takie określa się także mianem chansons de geste, czyli pieśni o czynach.
Tytułowy bohater – Roland – jest rycerzem Karola Wielkiego, dowódcą tylnej straży Franków, powracających ze zwycięskiej wyprawy z Hiszpanii, podczas której wojska Karola pokonały Saracenów (arabowie, wyznawcy islamu). W trakcie powrotu do ojczystej Francji straż tylna zostaje podstępnie napadnięta przez Arabów. Honorowy i niezwykle waleczny Roland, pomimo próśb swego przyjaciela – Oliwiera, nie wzywa króla i reszty wojsk na pomoc. Walczy wraz ze swoją oddaną drużyną do ostatniej kropli krwi. W chwili śmierci Roland wykonuje rytualne gesty – zwraca się twarzą w stronę Hiszpanii (jako zwycięzca), łamie swój miecz, aby nie dostał się w niepowołane ręce, i zdejmuje rękawicę – gest zwrotu lenna, jakim jest życie dane od Boga. Życie i śmierć hrabiego zostają uświęcone. Bóg dla rycerza Rolanda jest sensem życia i najwyższą wartością. To w imię Boże walczy, w imię Boże oddaje życie.
Na podstawie „Pieśni o Rolandzie” można określić cechy idealnego rycerza:
bezgraniczna wiara, wierność Bogu, służba w imię religii – Roland mężnie walczy z Arabami w obronie wiary chrześcijańskiej, ginie w imię idei Bożej
męstwo, odwaga, honor – Roland dzielnie walczy z Saracenami i nie wzywa pomocy, gdyż splamiłby wtedy swą godność rycerską
miłość do ojczyzny – Roland mówi „Nie daj Bóg, aby przeze mnie hańbiono mój ród i aby słodka Francja miała iść w pogardę”. Ale nie tylko te słowa są dowodem na to, że Roland kocha ojczyznę.