Średniowieczne kroniki polskie i ich autorzy

U progu naszego piśmiennictwa stoi oczywiście Kościół. Pierwsze zapiski zawdzięczamy katedrom biskupim. Za Chrobrego było ich pięć.

W Polsce pierwszy rocznik pojawia się pod koniec X wieku w Gnieźnie. Jest to rocznik niemiecki, który być może przywiózł do Polski i tu kontynuował bp Jordan. Rocznik ten zaginął w czasie najazdu czeskiego. Ocalał za to drugi z początku XI wieku, który prowadziła Rycheza, żona Mieszka II.

Średniowiecze znało dwa style: styl prosty, przewidziany dla prostaczków i drugi, ozdobny i wytworny da odbiorców o dojrzałym smaku. Takie właśnie cechy dzieła wytwornego ma nasza pierwsza księga, pisana w Polsce. Nie wiadomo, kto jest autorem księgi, choć cztery wieki później, historyk Kramer nazwał autora Gallem. Na pewno wiemy, że Gall był cudzoziemcem, zakonnikiem benedyktyńskim. Pisał kronikę na zlecenie ludzi związanych z Krzywoustym. Kronika powstała w latach 1112 – 1116.

Nowy dziejopis Polski „narodził się” w latach 1150 – 1160. Niewiele wiadomo o jego rodowodzie.

Kolejną była „Kronika Wielkopolska” we wszystkich jej kopiach stanowi początek cennej komplikacji historiograficznej. Komplikacja ta obejmuje roczniki wielkopolskie, nieco wyciągów z historii małopolski, omawianą kronikę, luźne zapiski kalendarzowe, a ponadto jeszcze jedno dzieło wielkiej wagi dla naszej historiografii, tzw. „Kronikę Janka z Czernkowa”.

Lata po napisaniu kroniki Janka nie owocowały żadnym wybitnym dziełem. Nie były to jednak lata jałowe. Pisano wiele, choć nie była to twórczość zbyt oryginalna, przepisywano i powielano istniejące materiały. Jednak powstało jedno wspaniałe dzieło, tzw. „Roczniki” napisane przez Długosza. Zaczęły powstawać w 1455 roku. Praca nad tą kroniką trwała dwadzieścia pięć lat, niemal do śmierci autora, który jednak zdołał ją dokończyć.

Related Articles