Taniec jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia również w dzisiejszych czasach. Współczesny człowiek lubi tańczyć, czego dowodem są liczne programy telewizyjne tematycznie związane z tańcem oraz zwiększajaca się popularność kursów róznego rodzaju tańców: od dyskotekowego, break dance’a, po tańce towarzyskie i ludowe. Na każdym kroku można spotkać ludzi tańczących dla przyjemności w dyskotekach, balach, jak również i tych, którzy robia to zawodowo.
Jeszcze dziś wśród afrykakich plemion można zobaczyć Murzynów, którzy poprzez taniec modlą się, oddają cześć swoim bogom, zanoszą do nich w ten sposób prośby. Uważaja, że to najlepszy sposób modlitwy.
-Ważną rolę tańca w życiu człowieka dostrzegli artyści właściwie każdej epoki.
Taniec w dziełach literackich, jak również i w sztuce może nieść ze sobą różne treści i pełnić rózne funkcje. Raz jest to taniec orgiastyczny, mający na celu ukazać ludzką seksualność, piękno, wyzwolić emocje lub ukazać kulturę, tradycje i zwyczaje panujące w danej epoce.
Innym razem niesie on ze sobą głębsze treści, ma znaczenie symboliczne.
niesymboliczna funkcja
- Sięgając najdawniejszych śladów literatury taniec możemy odnaleźć w starożytnej Grecji, gdzie był on najdoskonalszym wyrażenie stanu ludzkiej duszy, wielka sztuką, która upodabniała człowieka do bóstwa. Ze względu na swe uświęcające właściwości towarzyszył on wszystkim ważnym greckim obrzędom religijnym. Przykładem są tu obrzędy ku czci Dionizosa- boga winnej latorośli. W tańcach tych uczestniczyły kobiety w towarzystwie satyrów i sylenów.
Podobną rolę taniec odgrywa w religii chrześcijańskiej, choć tu nie jest on aż tak istotny jak w wierzeniach starożytnych Greków. W Starym Testamencie opisano wiele wydarzeń, którym towarzyszył taniec. Najczęściej wyrażano w ten sposób dziękczynienie Bogu za dane ludziom łaski, wychwalanie dobroci i miłosierdzia Bożego. Potwierdzeniem rytualnego charakteru tańca w Biblii jest Psalm 150, gdzie autor nawołuje do oddawania czci bogu porzez taniec i spiew. "Chwalcie Go bębnem i tańcem, chwalcie Go na strunach i flecie!"
- W nieco późniejszych czasach, bo w XVI wieku w dziełach literackich opisywano taniec. Zrobił to miedzy innymi „ojciec poezji polskiej” – Jan Kochanowski w „Pieśni świętojańskiej o Sobótce”. Poeta nawiązuje do dawnego, na pół pogańskiego obrzędu obchodzonego w noc św. Jana. Jedną z form świętowania był taniec. Panna II i III porwane przez taneczny korowód chwalą zalety tańca, dają się ponieść radości ,a jednocześnie zachęcają innych do zabawy.
„Panna II
To moja nawiętsza wada,
Że tańcuję barzo rada;
Powiedzcież mi, me sąsiady,
Jest tu która bez tej wady?
Wszytki mi się uśmiechacie,
Podobno ze mną trzymacie;
Postępujmyż tedy krokiem,
Aleć nie masz jako skokiem.
Skokiem taniec nasnadniejszy,
A tym jeszcze pochodniejszy,
Kiedy w bęben przybijają,
Samy nogi prawie drgają.”
Taniec i śpiew maja charakter odpoczynku, wytchnienia i radości, wyrażają pochwałę spokojnego wiejskiego bytowania.
- Obraz „Kołomyjka” nawiązuje tematyk a do „Pieśni świętojańskiej o Sobótce”. Jest to jeden z najlepszych i najbardziej znanych jego obrazów rodzajowych Teodora Axentowicza. Obraz przedstawia wirujące pary oraz grających im muzykantów, którzy siedzą oparci pod ścianą chaty. Autor ukazuje dynamikę i żywiołowość ludowych tańców oraz radość i zabawę jakiej poddają się tańczący oberek. Zacierające się w szybkim ruchu kształty i kontury postaci tworzą efekty zbliżone do malarstwa impresjonistycznego.
- W „weselu” Stanisława Wyspiańskiego taniec towarzyszy bohaterom przez cały utwór. Ma jednak rózne znaczenie w poszczególnych aktach. W akcie I bohaterowie w tańcu opowiadaja o swoich uczuciach, emocjach. staje się on tłem dla ukazania ich wzajemnych relacji.Taniec jest tu elementem dobrej zabawy, przedstawieniem tradycji i kultury polskiej.
Scena 6.
HANECZKA
Jakby Jasiek chciał tańcować,
Tobym z Jaśkiem tańcowała - ?
JASIEK
A mogę sie ofiarować,
by ino panienka chciała - ?
HANECZKA
Proszę, proszę, chwilkę w koło,
jak wesoło, to wesoło.
Jasiek dzisiaj pierwszy drużba.
JASIEK
Najmilso mi tako służba.”
Można się też odszukać tu przejawów popularnej w tamtych czasach ludomanii.
- Również w powieści Żeromskiego „Przedwiośnie” taniec nie ma charakteru symbolicznego. Autor używa go jako tła dla ukazania stanu emocjonalnego mieszkańców dworku w Nawłoci. Muzyka i taniec podczas pikniku w Odolanach pozwalają ukazać zainteresowanie Wandy i Karoliny Cezarym, oraz romans łączący Barykę z Laurą Kościeniecką.
Kiedy młodzieniec tańczy kozaka z Karoliną, ujawnia się jego miłość do Laury, na którą spogląda ponad ramionami partnerki. Nie zdaje sobie sprawy, jaką namiętność rozbudza w Karusi. Jej taniec jest pełen dynamiki i emocji. Dziewczyna odzyskuje pewność siebie, jej taniec to triumf urody i młodości, a jednocześnie wyraz sprzecznych uczuć, które ją dręczą. Oczy jej ciskają tysiące pokus i przekleństw w kierunku Cezarego. Ten taniec jest jakby zapowiedzią wydarzeń, które zakończą wątek miłosny w powieści – bowiem scenę kozaka obserwują rywalki Karoliny – Laura i Wanda. Ta pierwsza podziwia chłopaka, w duszy drugiej budzą się zazdrość i nienawiść.
Cezary tańczy również z Laura. Ich taniec jest podwójnie wyrafinowany, ponieważ zafascynowani soba muszą ukrywać swoje uczucia przed gośćmi i przede wszystkim przed narzeczonym Laury. Oboje się pożądają, a taniec staje się dla nich okazją do wzajemnego zbliżenia.
b. symboliczna funkcja tańca:
-W epopei Adama Mickiewicza, jak przystało na dzieło narodowe, zamieszczony został opis niewątpliwie najważniejszego tańca polskiego - poloneza.
„ Brzmiązewsządokrzyki:
"Ach,tomożeostatni!patrzcie,patrzcie,młodzi,
Możeostatni,cotakpolonezawodzi!"-
Iszłyparypoparachhucznieiwesoło,
Rozkręcałosię,znowuskręcałosiękoło,
Jakwążolbrzymi,wtysiącłamiącysięzwojów;
Mienisięcętkowata,różnabarwastrojów
Damskich,pańskich,żołnierskich,jakłuskabłyszcząca,
Wyzłoconapromieńmizachodniegosłońca
Iodbitaociemnemurawywęzgłowia.
Wretaniec,brzmimuzyka,oklaskiizdrowia!”
Opis ten kończy utwór i ma miejsce podczas zaręczyn Tadeusza i Zosi. Ten rdzennie polski taniec posiada tu wiele znaczeń.Kojarzy się z uroczystościami i zabawą. Dzięki dokładnym, barwnym i niezwykle obrazowym opisom upiększa utwór i ukazuje nam staropolskie tradycje.Oprócz walorów estetycznych polonez ma tu również głębsze znaczenie. Jest elementem przemijającej polskiej tradycji. Mickiewicz opisując w epopei obyczaje szlacheckie, często uzywa epitetu :ostatni, przez co podkreśla że odchodzą one w przeszłość. Przymiotnik ten pojawia się również przy Podkomorzym, który prowadzi poloneza: „ostatni co tak poloneza wodzi”.Wraz z Podkomorzym w pierwszej parze rusza Zosia. Jest to symboliczne połaczenie wieku dojrzałego i młodości. Pogodzenie zwaśnionych rodów – Sopliców i Horeszków symbolizuje jedność całego polskiego narodu.
Uroczysty taneczny korowód wyraża również optymizm, nadzieję najlepsze czasy i wolność.
-Scena poloneza z „Pana Tadeusza” jak również cały utwór niejednokrotnie stała się inspiracją dla malarzy i rysowników. Jednym z nich był Michal Elwiro Andriolli. Jego ilustracje zachwyciły widzów, jednaj znaleźli się i tacy, którzy ogromnie je krytykowali, zarzucając mu nieudolność i zbytni pośpiech w wykonywaniu rysunków.
Polonez widziany w oczach Andriollego jest tańcem dostojnym, co doskonale udało mu się uchwycić w obrazie. Zosia na obrazie tym emanuje młodością, pięknem, delikatnością. Podkomorzy tańczący z nią w pierwszej parze jest symbolem odchodzącej kultury szlacheckiej. Andriolli doskonale zobrazował jego dojrzałość, powagę, jest on pełen majestatu. Również stroje – tradycyjne stroje szlacheckie – są odpowiednio dobrane. Z twarzy przedstawionych postaci wyczytać można radość i szczęście.
-W „weselu” Wyspiańskiego taniec, oprócz nośnika tradycji, o czym mówiłam wczesniej spełnia jeszcze jedna, ważniejszą, demaskatorską funkcję. Charakter taki ma tzw. Chocholi taniec stanioswiacy swoiste podsumowanie całego dramatu. Ma on miejsce pod koniec III - ostatniego aktu.
W rytm wygrywanej przez chochoła melodii snuje się korowód uczestników wesela.
CHOCHOŁ
Ze skałek postrzepuj proch
i ciś je w piwniczny loch.
Lewą nogę wyciąg w zad,
zakreśl butem wielki krąg;
ręce im pozałóż tak:
niech się po dwóch chycą w bok;
odmów pacierz, ale wspak.
Ja muzykę zacznę sam,
tęgo gram, tęgo gram:
będą tańczyć cały rok.”
W scenie tej Wyspiański zawarł swoją wizję i ocenę ówczesnego społeczeństwa polskiego. Tańczący symbolizują naród charakteryzujący się biernością, apatią, niemocą. Prześwit i jutrzenka są zapowiedzią krwawej walki o wyzwolenie narodu, jednak uśpieni uczestnicy wesela nie mogą wziąć się do walki.
Wymowa tej sceny nei jest jednak do konca pesymistyczna. Chochoł ukrywa w swoim wnętrzu różę, która na wiosnę zakwitnie. Dlatego scena ta staje się symbolem nie tylko uspienia, ale również znakiem nadziei na odrodzenie się narodu polskiego.
-W dramacie Sławomira mrożka w ostatniej scenie również pojawia się motyw tańca. Tym razem jednak bohaterowie tańczą w rytm najsławniejszego w tamtych czasach tanda „La cumparisto”. Taniec ten burzył kiedyś społeczne konwenanse, był uważany za przeja nieprzyzwoitości. Tango – jako taniec- charakteryzuje się brakiem równości – jeden z partneró prowadzi, drugi musi mu się podporządkować. W dramacie tym o figurach decyduje Edek – „przyjaciel” rodziny, intelektualne zero, natomiast jego taneczny partner – wuj Eugeniusz, który nie ma nic do powiedzenia.
EDEK
Panie Geniu, zatańczymy sobie?
EUGENIUSZ
Z panem?... A wie pan, że nawet i zatańczę
(kładzie buty kolo Artura i udaje się w objęcia Edka. Ustawiają się w prawidłowej pozycji, czekają na takt i ruszają. Edek prowadzi. Tańczą. Eugeniusz siwy, dostojny, w czarnym żakiecie, sztuczkowych spodniach, z czenvonym goździkiem w butonierce. Edek w zbyt ciasnej marynarce Artura, z rękawów za krótkich wystają jego potężne ręce, obejmuje Eugeniusza wpół. Tańczą klasycznie, Z wszystkimi figurami i przejściami tanga popisowego. Tańczą, dopóki nie spadnie kurtyna. A potem jeszcze przez jakiś czas słychać "La Cumparsitę" - nawet kiedy zapalą się światła na widowni - przez głośniki w całym teatrze)”
Scenę ta należy odczytać symbolicznie – jako symbol zwycięstwa tego, co prostackie nad inteligencją. Jest to kara za to, że w imię dażeń do całkowitej wolności nastapił rozpad dotychczasowych wartości.
Mrożek przedstawia tu sytuacje społeczeństwa w którym najazniejszą role odgrywa prostactwo, a w miejsce dawnych, szczytnych idei pojawia się siła i totalitaryzm. Taniec wiec i tu pełni funkcję demaskatorska.
- W wierszu Agnieszki „Osieckiej „Niech zyje bal” taniec posłużył wypowiedzeniu refleksji n temat życia. Autorka ukazuje jego ulotność, przemijalność. Jednoczesnie nawołuje do tego, aby przezyć go jak najlepiej. Nie wolno nam go przestać, podpierając sciany, trzeba bawić się, śmiać, śpiewać, ale jednocześnie mieć świadomość, że jest ono kruche i ulotne.
„Baltonajdłuższy,najakinasproszą,
niegrająnabis,chociażżal,
zanimwięcsercaupadłośćogłoszą-
nabal,marsznabal! (…)
Niechżyjebal,
botożycietobaljestnadbale,
niechżyjebal,
drugirazniezaprosząnaswcale,
orkiestragra,
jeszczetańcząidrzwisąotwarte,
dzieńwartjestdnia
itożyciezachodujestwarte!”
- Podobną wymowę ma obraz Edwarda Mucha „Taniec zycia”. Malarz przedstawił tu 3 kobiety w relacjach z mężczyzną. Wokół nich tańczą pary bez twarzy. Mężczyzna po prawej stronie tańczy z kobietą w białej sukni. Jest pełen zachwytu.
Obraz ten, wraz z wszystkimi dziełami Mucha z serii „Fryz życia” ma prezentować obraz ludzkiego życia. Taniec pomógł malarzowi przedstawić swoją wizję ulotności i przemijalności życia człowieka. Tak jak taniec może przybrać różne barwy, zależnie od partnerów, tak życie może zmienić się wraz z ludźmi którzy nas otaczają. Jednak pewn jego elementy, tak jak pojawiające się na obrazach serii „fryz zycia” światło księżyca odbijające się w jeziorze, które nieustannie czuwa nad życiem człowieka.
- W doskonałej adaptacji filmowej powieści Jerzego Jerzego Andrzejewsiego w reż Andrzeja Wajdy również pojawia się motyw tańca. Znaczna część akcji filmu toczy się na bankiecie w hotelu "Monopol", gdzie spotykają się przedstawiciele różnych orientacji politycznych. Dokonuje się tam symboliczne pojednanie. Jednak autor nadaje tej scenie wymiar satyryczny. Groteskowe stają się postacie, zwłaszcza postać Słomki, Pieniążka, Kotowicza. Ten ostatni wpada na pomysł kończącego bankiet poloneza. Zmęczeni, pijani muzycy grają fałszywie "Poloneza A - dur" Chopina. Korowód pijanych tancerzy, w którym pomieszały się różne orientacje polityczne, klasy społeczne, ilustruje niewesoły obraz polskiego powojennego społeczeństwa. Przypomina "chocholi taniec" kończący "Wesele" S. Wyspiańskiego. Ukazani są tu ludzie nieodpowiedzialni, nieświadomi swych zadań i obowiązków, bierni i zdemoralizowani. W filmie Wajdy scena tańca ukazana jest w sposób komiczny i faktycznie nie oznacza wcale pojednania, zgody stanów. "Chocholi taniec" trwa, wiosna jeszcze nie nadeszła, nie nastał jeszcze czas odwinięcia róży ze słomianej osłony.
-Reasumując powyższe uważam, że udało mi się udowodnić, iż taniec był wszechobecny w literaturze. Reżyserzy ekranizujący dzieła literackie, w swych filmach nie pomijali motywów tańca, a wręcz starali się go jak najwierniej odtworzyć, co również przyczyniło się do uświetnienia ogólnego wrażenia filmu. Taniec może mieć wymowę optymistyczną, pouczająca oraz groteskową i satyryczną. Uważam, że motyw tańca niesie z sobą duże wartości i eksponowanie go na przestrzeni wieków ma sens.
MAM JESZCZE PREZENTACJĘ MULTIMEDIALNA NA POWER POINT. JEŚLI KOMUŚ SIĘ PRZYDA TO PROSZE PISAĆ NA: