Konspiracyjna działalność kulturalna ( w skrócie )

Rzeczywiste życie kulturalne narodu rozwijało się w warunkach ścisłej konspiracji. Związane było z działalnością organizacji walki podziemnej. Powstał rozbudowany system tajnego nauczania, obejmujący szkolnictwo średnie oraz trzy tajne uniwersytety ( Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Zachodnich działający w Warszawie). Wśród ponad tysiąca nielegalnych czasopism (zgodnie z zasadami konspiracji zmieniały one często tytuły) wychodzących w czasie okupacji było około czterdziestu pism kulturalnych i literackich. Nie brakło też pozycji literackich wśród konspiracyjnych publikacji książkowych: ukazało się m.in. kilka antologii poetyckich (np. Pieśń niepodległa, Słowo prawdziwe) oraz sporo odbitych na powielaczach zbiorów wierszy poszczególnych poetów. Jedną z najpowszechniejszych form kulturalnej działalności były konspiracyjne wieczory literackie. Urządzano też nielegalne spektakle teatralne.
W tym podziemnym życiu kulturalnym czynny udział brał ogół przebywających w kraju pisarzy. Większość nie rezygnowała z pracy twórczej. Gromadzili materiały do dzieł, które na razie nie mogły się ukazać i dopiero po wojnie miały stać się świadectwem brzeżyc narodu. Współpracowali, a dotyczy to zwłaszcza poetów, z konspiracyjną prasą. Utwory ich docierały do czytelników, krążąc w setkach opisów, były recytowane na wieczorach poetyckich, zebraniach podziemnych organizacji, kompletach tajnego nauczania.
W latach śmierci i zniszczenia szczególnej wagi nabierały słowa poetów wzywające do walki, niosące nadzieję, otuchę, zapowiedź lepszej przyszłości. Na przekór grozie, cierpieniom i niebezpieczeństwu rodził się w społeczeństwie wielki głód porywającego do czynu słowa, głód poezji.