„Mistrz i Małgorzata” to powieść skłaniająca czytelnika do refleksji nad życiem i wartościami etycznymi. Przedstawiając stosunki społeczne panujące w Rosji, Bułhakow sprzeciwia się systemowi totalitarnemu i powszechnemu zepsuciu moralnemu społeczeństwa, w którym wyraźnie zarysowuje się korupcja i donosicielstwo.

Moskwa lat trzydziestych. Stolica totalitarnego państwa, obowiązuje w nim
odgórna polityka. Przykładem może być tu powieść o Jezusie, ani nawet pogląd, że istniał, nie mają szans uznania. Groźba NKWD („pewna instytucja"), szpitala psychiatrycznego, obozu, paraliżuje wolną myśl, ludzi zmienia w przestraszone społeczeństwo.

Miłość nie jedno ma imię, tak to prawda, ale może warto najpierw zastanowić się nad znaczeniem słowa miłość. Według psychologii miłość to uczucie najwyższej rangi, a według Św. Pawła w liście do Korynian: Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest. Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą; nie dopuszcza się bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego; nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą.

?Dżuma? jest powieścią paraboliczną , ukazuję ona rozwój groźnej zarazy która nawiedziła miasto Oran. Bohaterowie powieści to doktor Bernard Rieux, Jan Tarron , Raymond Rambert oraz Józef Grand i inni podejmujący walki z zarazą , walką ze złem, walką o zachowanie ludzkiej godności. Świat przedstawiony w ? Dżumie? jest bardzo daleki od ideału wolności.