XX - lecie międzywojenne - charakterystyka epoki.

XX lecie Odsłon: 922
1. Czas trwania

Dwudziestolecie międzywojenne to okres między pierwszą a drugą wojną światową -
jeden z najkrótszych okresów literackich w dziejach literatury.
Początek przypada na rok 1918- zakończyła się pierwsza wojna światowa, Polska odzyskała niepodległość, a koniec na rok 1939- wybuchła druga wojna światowa.

Starsi- ci, którzy zaczynali w Młodej Polsce a dojrzewają artystycznie w dwudziestoleciu. (Stefan Żeromski, Bolesław Leśmian, Leopold Staff)

Młodzi poeci- skamandryci (lechom, Tuwim, Słowiński, Wierzyński, Iwaszkiewicz), futuryści (jasielski, Wat, Czyżewski, Stern), awangardziści (Przyboś, Czechowicz), samodzielni (Broniewski, Gałczyński)

Pisarki- Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Maria Kuncewiczowa

Poetki- Maria Pawlikowska- Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna

Twórcy awangardowi- Witkacy, Gombrowicz, Shulz….

2. Ważne wydarzenia historyczne

-11 października 1918- koniec pierwszej wojny światowej (polska niepodległe państwo)
-1918- POLSKA- „wojna o wiosnę”- skandal literacki. Tuwim napisał wiersz, który uraził delikatne uczucia, opisał wiosnę nie jako zielona i rozkwitającą, lecz jako brutalna i wulgarną.
-1922- Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
- „Marsz na Rzym” Mussoliniego- zamach stanu-dyktatura partii faszystowskiej we
Włoszech
-1929-33- wielki kryzys gospodarczy w Stanach Zjednoczonych i Europie
-1933- Hitler kanclerzem Rzeszy (nazizm doktryna panującą w Niemczech)
-1938- Anschluss Austrii (włączenie do Niemiec)
-1938-39- zabór Czechosłowacji przez Niemcy
-1939- agresja Niemiec na Polskę

3. Nowe tendencje w poezji

Powieść strumienia światłości- tok narracji prowadzony wg skojarzeń, wewnętrznego monologu nieuporządkowanych myśli.

Symultanizm w prozie- chwyt równoczesnego przedstawienia akcji w wielu miejscach (równoczesność wątków)- DOS Passos, Joyce

Powieść- parabola (Kafka)

Introspekcja- „wgląd do wewnątrz”. Analiza stanów psychicznych, wnętrza postaci i jej przemyśleń.

Behawioryści- odrzucają Introspekcję, skupiają się na obserwacji i opisie zachowań zewnętrznych.

Awangarda poetycka- (Guillaume Apollinaire- francuz) “nowa poezja” ma być aktem twórczym i powołać do istnienia nowy świat, stwarza rzeczy nieistniejące, dlatego poecie przysługuje wolność twórcza.

Liryzm wizualny- dążenie by utwór wyraził stronę wizualną układem graficznym (wiersze-fontanny, wiersze-automobile), układając wersy w przedziwne rysunki.

Dadaizm- wyraża bunt przeciw światu i systemowi. Poematy „dada” miały się składać z przypadkowo złożonych sylab lub słów. Była to rewolucja przeciw sztuce, wolność tworzenia, bezładna kompozycja, bełkot stylistyczny, (Tristan Tzara)

Nadrealizm- materią w poezji mają być luźne skojarzenia, ujawniające psychikę bez logiki. Potok obrazów, gra skojarzeń, wyobraźnia. Pisanie automatyczne bez zastanowienia.
(Andre Breton, Paul Eluard, Luis Aragon)

Neoklasycyzm- oparty na czystej poezji, niezależnej od treści życiowej, liryka pełna aluzji filozoficznych, formą nawiązuje do klasycznych wzorców. (Paul Galery- Francuz, Thomas Eliot- Anglik).

Futuryzm- (filippo Thommaso Marinetti) odrzuca przeszłość, a głosi przyszłość. Temat główny: miasto, technika, szybkość, nowoczesność. Hasło: „Ryczący automobil, jest piękniejszy niż NIKE z Samotraki” Bunt przeciw tradycji, odrzucenie ortografii i interpunkcji, nowy język, kult wojny i przemocy,

Grupy poetyckie:
-Skamnder- postulat bezprogramowości, ideał młodości, siła twórcza i przyjaźń ma zastąpić manifesty programowe, odrzucenie patosu i wielkich tematów narodowych, mit twórcy- mesjasza i kult talentu, w poezji dominują tematy: wiosna, miłość, radość życia. (J. Tuwim, Antoni Słowiński, Jan Lechom, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz wierzyński)

-Futuryści (Antol Stern, Aleksander Wat- Warszawa) Klub Futurystów katarynka (Tytus CZyżewski, Bruno Jasielski, Stanisław Młodożeniec- Kraków) FUTURYZM

-Awangarda Krakowska- sztukę należy dostosować do cywilizacji, gł. Tematy to: Miasto, Masa, Maszyna (3xM). Kompozycja ma dążyć do skrótowości, pisanie hasłami, metafora stała się nadrzędna. (Tadeusz Peiper, Julian Przyboś, Jan Brzękowski, Jalu Kurek)

-Druga Awangarda- przejmują założenia Awangardy Krakowskiej, ale uznają w poezji: Piękno pejzażu, temat wiejski uznany na zasadzie marzeń lub skojarzeń, snu, krytykują poetykę SKAFANDRA)

-Kwadryga- wizja sztuki upowszechnionej, główny temat: krytyka rzeczywistości, niesprawiedliwości społecznej, prostota poezji. (Stanisław Dobrowolski, Władysław Sebyła, Lucjan Szenwald, Konstanty Ideofons- Gałczyński)

-Żagary- Głoszą katastrofizm- w przekonaniu o końcu świata i kryzysie istniejącego świata, w poezji przedstawiają świat symbolicznie i wizyjnie.

4. Nowe tendencje w sztuce

Abstrakcjonizm- całkowite odejście od naśladowania rzeczywistości. Plamy, figury, absolutnie nie przystają do prawdziwych rzeczy i kształtów.

Kubizm- kierunek abstrakcjonizmu. Artyści przedstawiają świat, kształty, ludzi za pomocą figur geometrycznych, jakby ujmowali istotę przedstawionej rzeczy w innych formach, zgodnie z własną wyobraźnią. (Picasso)

Surrealizm- pokazuje na płótnie czy w dziele literackim obrazy z podświadomości człowieka np., snu, wizji. (Salwador Dali)

Awangarda- stałe eksperymenty, odwaga, szokowanie nowością, prowokowanie, niedostępność dla mas, poświęcanie wszystkiego dla osiągnięcia celu, wyznawanie własnych wartości, działanie na podstawie programów i manifestów.

Related Articles