Diagnoza ekologiczno przyrodnicza ziemi elblaskiej

Elbląg to miasto liczące 133 tys. mieszkańców, położone nad rzeką Elbląg.
Elbląg jest miastem przyjaznym środowisku. Tak bowiem można nazwać miasto w którym szczególną troską otacza się naturalne środowisko.
Potwierdzeniem tego są przyznane odznaczenia i wyróżnienia w dziedzinie ekologii.
Elbląg otrzymał:
 Dyplom honorowy UE za dokonania na rzecz ekologii w 1999 i 2001r.,
 Wyróżnienie Związku Miast Bałtyckich za program edukacji ekologicznej (1999r.),
 Flagę Rady Europy za aktywność na arenie międzynarodowej (2000r.),
 Dyplom Honorowy w Konkursie o Szklaną Statuetkę Przeglądu Komunalnego (2000r.),
 Resortowe odznaczenie „za zasługi dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej” (2000r.),
 Miasto jest również laureatem konkursu „Przyjaźni Środowisku”,
 W ostatnich dniach Elbląg został laureatem pierwszej edycji Wielkiego Konkursu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pt. „Nasza gmina w Europie”.

1. Diagnoza ekologiczna
W ostatnich latach w Elblągu zrobiono bardzo dużo na rzecz środowiska.
Problem gospodarki odpadami rozwiązano budując nowoczesny Zakład Utylizacji Odpadów. Został on przekazany do eksploatacji w 1998r. i do tej pory jest konsekwentnie modernizowany i rozbudowywany. W ubiegłym roku otrzymał instalację umożliwiającą wykorzystanie powstającego w nim biogazu do produkcji energii elektrycznej, zasilającej pobliską oczyszczalnię ścieków.
Coraz lepszej gospodarce odpadami dobrze służy ich selektywna zbiórka. Na terenie miasta ustawiono dotychczas 360 pojemników do zbiórki szkła, plastiku i makulatury.
W dzielnicach domków jednorodzinnych wdrożono system workowy selektywnej zbiórki odpadów.
Przy głównych ciągach spacerowych i w pobliżu centrów handlowych ustawiono pojemniki na aluminiowe puszki.
W aptekach do specjalnych pojemników zbierane są przeterminowane leki.
Większość placówek oświatowych wyposażono w pojemniki do zbiórki zużytych baterii.
Specjalne pojemniki ustawiono tez w zakładach pracy i jednostkach wojskowych.

Woda płynąca z kranów oceniana jest jako jedna z lepszych w kraju. Odbiega jednak od wymogów unijnych. W związku z tym czynione są starania o pozyskanie środków na poprawę jej jakości w ciągu najbliższych 2-3 lat.
Natomiast oczyszczalnia ścieków osiągnęła już wszystkie standarty UE. Dzięki temu rzeka Elbląg oraz zalew Wiślany i jezioro Drużno są coraz bardziej „rybne”.

Czystość powietrza jest efektem likwidacji osiedlowych kotłowni, a przede wszystkim proekologicznych inwestycji w elektrociepłowni oraz największym zakładzie przemysłowym Elbląga- ALSTOM Power.
W elektrociepłowni przekazano do użytku w ub. roku elektrofiltr zapewniający sprawność odpylania na prawie 99,75%.
Dzięki temu stężenie pyłu w spalinach jest mniejsze od dopuszczalnego w UE.
Zmodernizowano też palniki i dysze w kotłowniach, ograniczając o połowę emisję tlenków azotu.
W ALSTOM Power zainstalowano w ostatnich latach urządzenie do odpylania pieców do wyrobu metali, agregat do bezpyłowego cięcia metali wodą, hermetyczną kabinę do czyszczenia surowych odlewów śrutem oraz linię technologiczną do odzyskiwania aż 80% mas formierskich (bw skali roku to 35 tys. ton) wywożonych do tej pory na wysypisko. Zmodernizowano też linię wytwarzania pianki poliuretanowej, dzięki temu zaprzestano emisji freonu, szkodliwego dla warstwy ozonowej atmosfery.

W mieście konsekwentnie dokonuje się nasadzeń drzew i krzewów. W ostatnich latach przybyło 10 tys. kasztanów, lip i platanów oraz 70 tys. krzewów.

Długą listę dokonań na rzecz środowiska uzupełnia budowa ścieżek rowerowych na modernizowanych i nowych ulicach, a przede wszystkim rozwiniecie proekologicznego wychowania dzieci i młodzieży.
Pięć lat temu w malowniczej miejscowości Piaski na Mierzei Wiślanej zbudowano Ośrodek Edukacji Ekologicznej.
W czasie 5- dniowych turnusów uczniowie kolejnych klas elbląskich szkół odbywają w nim lekcje i zajęcia praktyczne z ochrony przyrody.
We wszystkich szkołach na terenie miasta realizowany jest program „Agenda 21”, ustanowiony na międzynarodowej konferencji w Rio de Janerio.

2. Diagnoza przyrodnicza
Elbląg to piękne i czyste miasto, a ziemia elbląska to jeden z najciekawszych obszarów w kraju. O jago atrakcyjności decyduje niezwykle urozmaicony, pełen kontrastów krajobraz. Rzeźba terenu jest bardzo zróżnicowana- od depresyjnych terenów Żuław Wiślanych (we wsi Raczki Elbląskie znajduje się najniżej położony punkt w Polsce- 1,8m ppm), do najwyższego wzniesienia na Wysoczyźnie Elblaskiej (198,5m n.p.m.- Srebrna Góra).
Można wymienić wiele obszarów cennych i interesujących z przyrodniczego punktu widzenia.
Zalew Wiślany uznany został za ostoję ptaków o międzynarodowej randze. Różnorodne zbiorowiska roślinne stanowią idealne miejsce dla gniazdowania, odpoczynku i żerowania wielu gatunków ptaków. Obszar z uwagi na walory przyrodnicze został ujęty w projekcie europejskiego systemu obszarów chronionych NATURA 2000.

Mierzeja Wiślana rozciąga się na północ od Zalewu Wiślanego. Jest to 50-cio kilometrowy pas piaszczystych plaż i wydm, urozmaicony lasami mierzejowymi (sosnowymi).
Na M.W. występuje wiele gatunków roślin objętych ochroną. Brzegi zalewu upodobało sobie wiele gatunków płazów i gadów, w tym rzadka turkusowa odmiana padalca.
W lasach żyje wiele gatunków ssaków, w tym gatunki chronione.
Obszar ten z uwagi na duże walory przyrodnicze i krajobrazowe został objęty ochroną prawną- utworzono „Park Krajoznawczy Mierzeja Wiślana”.

Żuławy Wiślane to położone miedzy Zalewem Wiślanym a Wisłą równiny. Jest to najniżej położony w Polsce region, którego 30% zajmują tereny depresyjne. W krajobrazie żuławskim dominuje płaska rzeźba terenu, poprzecinana gęsto korytami rzek, kanałów i rowami melioracyjnymi. Na Żuławach znajduje się unikatowe jezioro Drużno. Jest ono pozostałością po dawnej zatoce morskiej. Jego przeciętna głębokość wynosi 1,25m.
Wiosną jezioro Drużno to rozległa tafla wody, natomiast latem, w wyniku intensywnego rozwoju roślinności tafla jest słabo widoczna, ma wygląd bardzo podmokłej łąki. Bogata roślinność przybrzeżna stwarza dogodne warunki do bytowania i lęgu ptactwa wodnego i błotnego. Występuje ponad 200 gatunków ptaków z czego prawie połowa to gatunki gniazdujące. Drużno jest też ostoją dla ptaków podczas przelotów wiosennych i jesiennych.
Wszystko to zadecydowało o uznaniu jeziora za ornitologiczny rezerwat przyrody „Jezioro Drużno’. Zostało ono tez włączone do projektu NATURA 2000.
Na szczególną uwagę zasługuje niemal bajkowy krajobraz Wysoczyzny Elbląskiej (nazywanej też Wzniesienia Elbląskie, Wyżyna Elbląska, Garb czy Garb Elbląski, a nawet Szwajcarja Elbląska). Jest to kraina położona na wschód i północ od Elbląga, ograniczona brzegiem Zalewu Wiślanego.
Wzniesienia Elbląskie są falistą wysoczyzną morenową wznoszącą się do wysokości 197m n.p.m. i opadającą stromymi krawędziami ku wodom Zalewu i Żuławom Wiślanym. Znaczna wysokość i strome krawędzie przyczyniły się do powstania głębokich wąwozów erozyjnych. Na skutek dużego spadku potoki wcięły się mocno w gliniasto- piaszczyste podłoże i wyżłobiły głębokie koryta które w rejonie krawędzi mają 40- 60m głębokości. W skutek obfitego spływu wód opadowych i roztopowych w dolinach erozyjnych można spotkać głazy narzutowe o znacznej wielkości.
Do najdłuższych strumieniami spływających ze zboczy Wzniesień należą: Stradówka, Grabianka, Olszanka, Kamionka i Kumiela ze Srebrnym Potokiem. Doliny tych rzek są niezwykle malownicze, odznaczają się dynamizmem i głębokim rozcięciem powierzchni zboczy.
Ową malowniczość podkreśla jeszcze bogata szata roślinna (las bukowy i mieszany). Urok niektórych części Wysoczyzny Elbląskiej potęgują małe jeziorka np. jezioro Stare i jezioro Martwe. Ponadto krajobraz urozmaicają liczne oczka wodne i niewielkie mokradła.
Na Wysoczyźnie Elbląskiej występuje specyficzny mikroklimat. Średnia temp. roczna jest tutaj niższa. Szczególnie w okresie zimowym uwidaczniają się różnice temperatur. Przymrozki rozpoczynają się tutaj najwcześniej i trwają najdłużej. Poza tym tereny te charakteryzują się większymi opadami i dłuższym zaleganiem pokrywy śnieżnej oraz krótszym okresem wegetacji.
Dlatego też powstały tu warunki, które pozwoliły na występowanie gatunków typowo górskich. Żyje tutaj (praktycznie nad każdym większym strumieniem czy rzeką) górski gatunek ptaka- pliszka górska.
W lasach jest wiele drzew starych i dziuplastych, obumierających, martwych, połamanych przez wiatr. Stanowią one bardzo dobre schronienie dla wielu gatunków rzadkich ptaków i ssaków. Do gnieżdżących się w dziuplach ptaków zalicz się: dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy, krętogłów oraz częściej spotykane gatunki dzięciołów, ponadto gągoł, siniak, puszczyk, sikory, muchówki, kowalik.
Spośród ssaków zaliczanych do grupy dziuplaków występują niektóre gatunki nietoperzy, wiewiórka, orzesznica, popielica, a także ssaki drapieżne: kuna domowa, kuna leśna, łasica i gronostaj.
Zbocza Wysoczyzny Elbląskiej porastają przeważnie lasy mieszane, których głównym drzewostanem są buki. Poza tym występują tu dęby, graby, wiązy, gdzieniegdzie brzozy, lipy i inne liściaste gatunki.
Kiedyś, w zamierzchłych czasach tereny te porośnięte były lasami dębowymi, które do końca XVII w. zostały wycięte. Pozostałością tych lasów są liczne pomnikowe dęby, np. dąb im. Jana Bażyńskiego w Kadynach (684 lata, obwód 993cm, wysokość 26m) który przewyższa pod wieloma względami dąb „Bartek” w kieleckim (654 lata, obwód 916cm, wysokość 23m).
Cechą charakterystyczną Wysoczyzny Elbląskiej jest liczne występowanie w nich rzadkich na terenie Polski północnej gatunków roślin górskich i wyżynnych. Najliczniej rosną one w wąwozach, jarach i nad strumieniami. Najczęściej występują: olsza szara, czosnek niedźwiedzi, tojad dzióbaty, żywiec cebulkowaty,
skrzyp olbrzymi, pióropusznik strusi, żebrowiec górski, wroniec widlasty i wiele innych. Spotykamy tu też mchy i wątrobowce rosnące w górach.
Większość lasów Wysoczyzny ma charakter ochronny. Lasy glebochronne to kompleksy leśne rosnące na stromych zboczach jarów, wąwozów i parowów. Lasy rosnące na dnie wąwozów, zwłaszcza wśród cieków wodnych i przy ich źródłach to lasy wodochronne. Obowiązują w nich inne (bardziej rygorystyczne) zasady gospodarki leśnej.
Lasy występują głównie w strefie krawędziowej, zaś w strefie centralnej dominują tereny użytkowane rolniczo.
W części północno- zachodniej zachowały się (obecnie zalesione) ślady wybrzeża klifowego, dawnego morza litorynowego.
W zachodniej i północnej części Wysoczyzny powstał „Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej”, znajdują się w nim rezerwaty „Kadyński Las” (starodrzew bukowy i debowy, liczący 200 lat, z lilią, złotogłowem, wrońcem) i „Buki Wysoczyzny Elbląskiej” (wyjątkowo piękny zespół buczyny pomorskiej, stosunkowo młody, ok. 100 lat. Występuje tu też zespół dębowo- grabowy z udziałem wiąza i świerka).
„Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej” został włączony do projektu polskiej części systemu obszarów NATURA 2000.
W parowie cieki Lisie Parów utworzony jest florystyczny rezerwat przyrody „Pióropuszowy Jar”. Teren rezerwatu rozciąga się po obu stronach parowu, a jego dno porasta las jesionowo- wiązowy, w podszyciu dominuje objęta ochrona paproć pióropusznik strusi.
Wysoczyzna Elbląska ma niezwykły i unikatowy w skali krajowej krajobraz.
Z miejsc położonych na wysokości 90-120m n.p.m. roztaczają się piękne widoki na Zalew Wiślany , Mierzeję Wiślaną oraz na Żuławy.

Related Articles