Cząstki pyłów występują w atmosferze w licznych formach. Mogą przyjmować postać od submikronowych aerozoli do widocznych cząstek pyłów. Pył tworzą cząstki (ziarna) od 0,001 do 100 um(mikrometr), przy czym pył o wielkości ziaren 35-100 um opada na ziemię stosunkowo szybko, pył o ziarnach 0,1-3,5 um dłużej utrzymuje się w powietrzu, natomiast przy uziarnieniu poniżej 0,1 um elektryzuje się ujemnie, wskutek czego nie opada na ziemię. .
Część pyłów pochodzi ze źródeł naturalnych tj. wywiewanie pyłów z gleby, burze pyłowe czy wybuchy wulkanów, inne powstają w wyniku działalności człowieka. Źródłem takich pyłów może być wydobycie i przetwórstwo surowców mineralnych w kopalniach odkrywkowych, cementownie i fabryki produkujące nawozy sztuczne, korzystanie z dróg (zwłaszcza dróg bitych), spaliny samochodowe. Biologiczne oddziaływanie pyłów na organizm człowieka uzależnione jest przede wszystkim od wielkości ziaren (najbardziej niebezpieczne dla człowieka są pyły o średnicy poniżej 5 um), od stężenia, składu chemicznego, charakteru działania, czyli wywołanych skutków, i sposobu przenikania do organizmu
Cząstki pyłów mogą przenikać do organizmu głównie przez drogi oddechowe. Cząstki włókniste, a zwłaszcza azbest w niewielkim stopniu wnikają również przez skórę. Układ oddechowy może być podzielony na kilka obszarów czynnościowych (rys.1) różniących się istotnie pod względem:
- czasu zatrzymywania pyłu w miejscach osadzania,
- szybkością i drogami jego eliminacji,
- reakcją patologiczną na pył.
Do najważniejszych należy zaliczyć:
- obszar górnych dróg oddechowych (obejmujący nos, jamę ustną, gardło, krtań),
- obszar tchawiczo-oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki),
- obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne).
Skuteczność osadzania się cząstek pyłu, w każdym z tych obszarów zależy od wymiaru cząstek, rozmiarów dróg oddechowych i samego procesu oddychania.
Efekty zdrowotne działania pyłów ujawniają się zwykle po wielu latach w postaci różnego rodzaju chorób dróg oddechowych, patologicznego rozrostu tkanki łącznej (działanie pylicotwórcze), a także, niestety w postaci nowotworów.