Powietrze atmosferyczne wypełnia naszą przestrzeń życiową, jest dookoła nas i w naszych płucach. Z reguły nie zastanawiamy się nad jego składem, ale potrafimy ocenić jego jakość w zależności od naszego samopoczucia. Odczuwamy wilgoć zawartą w powietrzu jego temperaturę czy duchotę związaną głównie z nadmiarem dwutlenku węgla i obniżoną koncentracją tlenu. Często też wyczuwamy specyficzne substancje zawarte w powietrzu, które podrażniają nasz zmysł węchu. Powietrze w 99,9 proc. składa się tylko z trzech gazów – z azotu, który stanowi 75,5 proc., tlenu – 23,2 proc. i argonu – 1,2 proc. Gdy normy te są zakłócone mówimy wówczas o zanieczyszczeniu powietrza, czyli wprowadzeniu do atmosfery substancji w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, wody, gleby lub spowodować inne szkody w środowisku.
Substancje zanieczyszczające powietrze mają różne stany skupienia – są to ciała stałe, ciecze lub gazy, które mogą swobodnie przemieszczać się z masami powietrza. Okres ich przebywania w atmosferze jest inny dla każdej substancji i może trwać od kilku dni do wielu, wielu lat. Różne też są źródła zanieczyszczenia, które generalnie możemy podzielić na dwie grupy – naturalne i sztuczne.
Głównym zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego jest dwutlenek siarki (SO2), który dostaje się do atmosfery w wyniku spalania różnego rodzaju paliw zawierających siarkę. Do głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza w okolicy Wigierskiego Parku Narodowego należą dwie ciepłownie miejskie Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. Ich udział w całkowitej emisji dwutlenku siarki z terenu miasta wynosi ponad 50 proc. Innym znaczącym źródłem zanieczyszczenia są kotłownie i piece w budynkach mieszkalnych, które także emitują mnóstwo dwutlenku siarki.
Zanieczyszczenie powietrza negatywnie oddziałuje na całą przyrodę, a w szczególności na ekosystemy leśne. Obserwuje się zahamowanie przyrostu drzew, wymieranie najwrażliwszych na zanieczyszczenia gatunków, zaburzenia procesu fotosyntezy. Skażenia wód i gleb. W skali globalnej mają wpływ na zmiany klimatyczne, oraz zmiany w krajobrazie.
Szkodzą one nie tylko rośliną, są także groźne dla człowieka gdyż są one wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają się do powstawania schorzeń układu oddechowego, a także alergii. W środowisku zanieczyszczenia powietrza powodują korozję metali i materiałów budowlanych. Obliczono, że człowiek wydycha dziennie ok.16 kg powietrza, czyli kilkakrotnie więcej niż wypija w tym czasie wody i spożywa żywności. Z tego powodu aktywne chemiczne zanieczyszczenia powietrza, nawet w niewielkich stężeniach, mogą wywołać negatywne skutki w organizmie ludzkim. Jest to tym bardziej istotne, że w procesie oddychania wiele zanieczyszczeń jest wchłanianych przez płuca bezpośrednio do krwiobiegu. Zanieczyszczenia powietrza mogą dotrzeć wszędzie, jednak największe ich stężenie znajduje się w rejonach przemysłowych. Tam też obserwuje się ich wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt. Związek ten jest jeszcze bardziej widoczny, gdy rozpatruje się go z innymi czynnikami takimi jak: palenie papierosów, nasłonecznienie, stan psychiczny ludzi.
Choć zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Polsce w ciągu ostatnich dziesięciu lat znacznie się obniżyło. Emisja niektórych zanieczyszczeń, np. dwutlenku siarki i pyłu, zmniejszyła się ponad dwukrotnie. Niemniej jednak nadal należymy do krajów, w których emisja podstawowych zanieczyszczeń powietrza, a zwłaszcza dwutlenku siarki, jest bardzo wysoka. Silnie zanieczyszczone są jeszcze obszary Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz większe miasta. Polska północno-wschodnia należy do obszarów najmniejszym zanieczyszczeniu powietrza.
Dobrym wskaźnikiem stanu czystości powietrza są porosty, które odznaczają się bardzo wysoką wrażliwością na zanieczyszczenie, zwłaszcza dwutlenkiem siarki. Już nawet niewielkie stężenia zanieczyszczeń w powietrzu mogą spowodować daleko idące zmiany w biologii porostów, a nawet ich wymieranie. Bardzo liczne występowanie porostów na terenie parku, w tym form krzaczkowatych, świadczy niskim skażeniu powietrza. Porosty nie mają tkanki okrywającej, pobierają wodę bezpośrednio z opadów atmosferycznych lub z powietrza, zatem to, co jest w powietrzu, łatwo przenika do ich wnętrza. Niskie stężenia substancji w powietrzu i opadach atmosferycznych oraz dobra kondycja porostów wskazują, że cały obszar Wigierskiego Parku Narodowego i jego bezpośredniej otuliny położony jest w strefie „czystego” powietrza. Efektem tego jest bogata flora i fauna tego regionu, czyste wody, gleby oraz zdrowe i dorodne lasy. Taki stan rzeczy pozytywnie wpływa na człowieka, który znajduje tu odpowiednie warunki do życia i wypoczynku.
