Bełchatów - aagrożenia Środowiska

Bełchatów jest miastem powiatowym, położonym w województwie łódzkim, na pograniczu Wysoczyzny Bełchatowskiej i Kotliny Szczercowskiej. Bliska odległość od Łodzi (50 km) oraz Warszawy (150 km), a także położenie na szlaku drogi krajowej nr 8 relacji Warszawa -Wrocław, powodują, iż Bełchatów jest ważnym dla województwa łódzkiego ośrodkiem komunikacyjnym. Przez miasto prowadzą również dwie drogi wojewódzkie: nr 485 relacji Pabianice – Bełchatów oraz nr 484 relacji Łask – Bełchatów – Kamieńsk.
Bełchatów należy do najmłodszych i najbardziej dynamicznie rozwijających się miast w centrum Polski. Posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę gospodarczą z zagłębiem paliwowo – energetycznym. Bełchatowska Elektrownia jest największą elektrownią konwencjonalną w Europie, a kopalnia KWB „Bełchatów” mieści się w ścisłej czołówce światowej podobnych zakładów górniczych.
Dynamicznie rozwijające się zagłębie górniczo - energetyczne, a przede wszystkim odkrywka, zniszczyła znaczną część kompleksów leśnych. Jednak w istniejących obecnie lasach występuje zróżnicowana i bogata szata roślinna. Można spotkać tu rzadkie i chronione gatunki roślin, a co cieszy wszystkich odpowiedzialnych za działania na rzecz ochrony środowiska, są to gatunki wskazujące na niski poziom stężenia zanieczyszczeń np. chrobotek, płucnica islandzka, rosiczka okrągłolistna, czworolist pospolity, kruszczyk błotny, storczyk szerokolistny, szmaciak gałęziasty, bagno zwyczajne, widłaczek, wełnianka wąskolistna i wiele innych.



Trochę historii

Bełchatowski węgiel liczy sobie ok. 20 mln lat. Jego powstanie zostało poprzedzone szeregiem różnorodnych procesów rozpoczynających się ok. 70 mln lat temu. Na terenie naszego złoża istniało wtedy ciepłe morze, które ulegało stopniowemu spłycaniu, co doprowadziło do wynurzenia się szeregu wysp, a następnie rozległego lądu.
Okres ten to tzw. regresja morska, czyli cofanie się morza, co było związane z wypiętrzaniem się Karpat. Dodatkowym efektem tego procesu było powstanie naprężeń rozciągających na dalekim przedpolu. Wskutek tych naprężeń oraz innych procesów geotektonicznych, sól zalegająca w rejonie Bełchatowa na głębokości ok. 3 km wyciskana była ku powierzchni terenu. Ubytek mas w głębi ziemi oraz naprężenie tektoniczne spowodowały powstanie struktury zwanej rowem tektonicznym Kleszczowa.
Około 20 milionów lat temu zaistniały w obrębie rowu Kleszczowa warunki umożliwiające rozwój bagniska, a następnie torfowiska. Funkcjonujące w obrębie rowu jezioro zostało wypełnione materiałem znoszonym z terenów przyległych, a następnie ulegało powolnemu zarastaniu przez sitowia i roślinność turzycową. Brzegi jeziora porastały lasy podobne do dzisiejszych lasów podzwrotnikowych o znacznym udziale drzew iglastych. Okresowo lasy te pokrywały cały obszar torfowiska, tworząc tzw. torfowisko wysokie. Kolejne fazy zarastania zbiornika były powodowane przez ciągłe osiadanie dna rowu tektonicznego, co sprzyjało nagromadzeniu się miąższych osadów torfu.
Panujący wówczas na naszym kontynencie klimat ciepły i wilgotny sprzyjał rozwojowi w obrębie torfowiska procesów biochemicznych. W drzewnych zespołach dominowały wtedy drzewa typu sekwoi, platanów, magnolii i bursztynowców. Rzadziej występowały oleandry, laury czy migdałowce.
Wraz z obniżaniem się dna rowu tektonicznego osady torfowiska przykrywane były innymi osadami. Pod wpływem tych obciążeń i wzrostu temperatury wraz ze wzrostem głębokości, następowało wyciskanie wody z torfu, czyli miały miejsce tzw. procesy kompakcji, które doprowadziły do powstania pokładu węgla brunatnego.
Złoże węgla brunatnego Bełchatów charakteryzuje się dużą miąższością dochodzącą do 100m. Taka grubość pokładu nie była możliwa bez udziału procesu subsydencji, czyli powolnego osiadania dna zbiornika wskutek procesów tektonicznych. Należy pamiętać, iż 1m węgla brunatnego powstaje z ok. 4m torfu.

Trochę nowsza historia

Odkrycie węgla brunatnego w regionie bełchatowskim nastąpiło 12 grudnia 1960 roku. Podczas poszukiwań gazu ziemnego, w miejscowości Piaski stwierdzono występowanie warstwy osadów węglowych. Przeprowadzone w 1961 roku odwierty potwierdziły występowanie w tym rejonie dużego, zasobnego i korzystnie zalegającego złoża węgla brunatnego. Kilkanaście następnych lat zajęły jego badania i ekspertyzy; trwały również prace projektowe dotyczące przyszłej eksploatacji złoża. Znaczącą datą w historii Kopalni stał się 2 kwiecień 1973 roku, kiedy została powołana delegatura Zjednoczenia Przemysłu Węgla Brunatnego w Bełchatowie - pierwsza komórka organizacyjna przyszłego przedsiębiorstwa górniczego.

Przełomowy dla Kopalni był rok 1975. 17 stycznia 1975 r. zostało utworzone Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów" w budowie. W tym samym roku rozpoczęło się odwadnianie złoża i montaż pierwszej koparki nadkładowej. Wydobycie pierwszych ton węgla brunatnego miało miejsce 19 listopada 1980 r. Od tej pory, wraz z potrzebami głównego odbiorcy - Elektrowni "Bełchatów", wydobycie węgla rosło. Kopalnia osiągnęła docelową zdolność wydobywczą 38,5 mln ton/rok w 1988 roku. Od 1 stycznia 1999 r. Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów" rozpoczęła proces komercjalizacji, stając się spółką akcyjną. Wznowione w 1977 r. prace związane z uruchomieniem Odkrywki "Szczerców" zintensyfikowano w 1999 r. Zasoby całego złoża bełchatowskiego, zgodnie z planem ich zagospodarowania, zostaną wykorzystane do około 2038 roku.




Problemy ekologiczne


Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów

Odkrywkowa kopalnia węgla brunatnego to duży problem ekologiczny. To, co widzimy na pierwszy rzut oka jadąc samochodem, to tylko część zniszczeń i zmian w naturalnym krajobrazie spowodowanych tą działalnością.

Eksploatacja węgla brunatnego metodą odkrywkową, a więc tak, jak to ma miejsce w Bełchatowie, niesie za sobą wiele skutków. Najważniejszym, i najbardziej widocznym z nich jest wyłączenie dużych obszarów z rolniczego i leśnego użytkowania. Niszczona jest pokrywa glebowa w obrębie wyrobiska, zwałowiska zewnętrznego i obiektów pomocniczych. Zmienia się rzeźba terenu – powstają nowe zagłębienia i wzniesienia, oraz rowy ziemne, betonowe i korytkowe służące do odprowadzania wody. Warto wspomnieć, że powierzchnia samego tylko pola odkrywkowego wynosi ok. 2.600 ha a wysokość zwałowisk sięga 200 m.

Bardzo ważnym skutkiem wydobywania odkrywkowego są również poważne zmiany w hydrosferze: złoża są odwadniane. Podstawowym systemem odwadniania KWB Bełchatów jest odwodnienie wgłębne, polegające na wykonaniu i późniejszej eksploatacji wielkośrednicowych studni odwadniających rozmieszczonych w odpowiednich barierach o odmiennych funkcjach i zadaniach. Obecnie w kopalni pracuje ponad 300 studni głębinowych o głębokości nawet do 350 m. Średnio dziennie wypompowuje się ok. 500.000 m3 wody na dobę. Drugim sposobem jest tzw. odwodnienie powierzchniowe polegające na wypompowywaniu wody ze studni odwodnienia wgłębnego do systemów rowów i kanałów, a z nich do lokalnych rzek, głównie Widawki
Oprócz odprowadzenia wód pochodzących z pompowania głębinowego zachodzi konieczność odprowadzenia wód z opadów atmosferycznych i wód resztkowych wypływających z naciętych warstw górotworu. Często jest to woda zanieczyszczona piaskiem i pyłem.

Następnym ważnym problemem jest lokalizacja wysadu (podziemnego „słupa”) solnego „Dębina”. Intensyfikacja przepływu wód podziemnych przez tę strefę stworzyłaby poważne zagrożenie rozmywania jego struktury.
Dla zabezpieczenia wysadu solnego wykonano wokół niego pierścieniową barierę studni odwadniających, które spełniają rolę ekranu hydraulicznego. Rozwiązanie to polega na wyeliminowaniu przepływu wód przez wysad. Wytworzony został taki układ hydrodynamiczny, w którym depresja pomiędzy studniami jest nieco większa od wpływu odwadniania odkrywki. Warunkiem skuteczności jest utrzymanie jednakowej depresji na okręgu bariery zabezpieczającej.
Eksploatację bariery rozpoczęto 5 października 1992 roku. Z uwagi na zbliżanie się frontu wydobywczego Odkrywki Bełchatów do wysadu solnego zachodzi konieczność przebudowy bariery ochronnej wysadu solnego.



Elektrownia Bełchatów

Elektrownia Bełchatów to największa elektrownia na paliwa konwencjonalne w Europie. Dzięki swojemu centralnemu położeniu w kraju oraz dogodnym połączeniom sieciowym może bez najmniejszych kłopotów ekspediować energię elektryczną, wyprodukowaną w 12 nowoczesnych, niezawodnych blokach energetycznych o mocy 370 MW każdy. Całkowita moc zainstalowana, po przeprowadzonych modernizacjach, wynosić będzie prawie 4500 MW. Jest to najtańsza energia elektryczna w Polsce. Elektrownia Bełchatów SA to prawie 13% całkowitej mocy zainstalowanej w polskim systemie elektroenergetycznym i około 20% całkowitej krajowej produkcji. Paliwem wykorzystywanym do produkcji energii jest węgiel brunatny dostarczany z pobliskiej kopalni odkrywkowej.
Najważniejszym skutkiem działalności elektrowni jest oczywiście produkowanie wielkiej ilości różnych związków chemicznych. Emitowane są przede wszystkim: tlenek dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla i różne pyły.

Środki zapobiegające zanieczyszczeniu środowiska



Kopalnia węgla brunatnego „Bełchatów”

Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych

W przypadku KWB Bełchatów technologia zwałowania nadkładu została tak dobrana, aby zoptymalizować i zminimalizować prace rekultywacji polegające na kształtowaniu, zmienionej uprzednio, rzeźby terenu.
W toku prac rekultywacyjnych wyróżnia się trzy fazy: fazę przygotowawczą, rekultywację podstawową i rekultywację szczegółową.
Faza rekultywacji podstawowej polega na:
- właściwym ukształtowaniu rzeźby zwałowiska,
- połączeniu z terenami przyległymi poprzez budowę systemu dróg i pochylni,
- budowie systemu odwodnienia powierzchniowego,
- izolacji lub neutralizacji gruntów nieprzydatnych do rekultywacji,
Faza rekultywacji szczegółowej w aspekcie biologicznym sprowadza się do odtworzenia gleby oraz wytworzenia odpowiedniego siedliska niezbędnego do egzystencji określonego zbiorowiska roślinnego, zgodnie z przyjętym kierunkiem rekultywacji i zagospodarowania.
Podstawowe zabiegi rekultywacyjne stosowane w rekultywacji szczegółowej to:
- wprowadzanie roślinności zielnej,
- wprowadzanie gatunków drzewiastych,
- pielęgnacja nasadzeń.

Budowa sieci wodociągowych

W ramach przeciwdziałania skutkom zaniku wody w płytkich ujęciach, jakimi są studnie gospodarskie zaprojektowano i wykonano ponad 2000 km sieci wodociągowych oraz 26 stacji zasilających, do których podłączonych zostało ponad 17 tys. odbiorców indywidualnych. Całość prac została sfinansowana przez Kopalnię.

W zakończonym ostatnio cyklu badań stwierdzono ujemny wpływ działalności odwadniającej na części gruntów ornych. Chcąc zrekompensować rolnikom poniesione straty, równolegle z rekultywacją terenów poeksploatacyjnych, KWB Bełchatów wykonuje także rekultywację i renowację użytków zielonych. Często do rekultywowanego kompleksu włącza się występujące w sąsiedztwie nieużytki, które po zagospodarowaniu można wykorzystać rolniczo.

Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych

1.Osadniki wód brudnych.

Gospodarka wodna Kopalni związana jest z odwodnieniem wgłębnym i powierzchniowym odkrywki.
Wody z pompowania wgłębnego, jako wody czyste, kierowane są bezpośrednio do cieków naturalnych (II klasa czystości). W ramach ochrony rzek przed zanieczyszczonymi zawiesiną wodami pochodzącymi z odwodnienia powierzchniowego, wybudowano i oddano do eksploatacji dwa osadniki terenowe: trzykomorowy osadnik wód brudnych o pojemności 290337 m3 zlokalizowany po północnej stronie odkrywki, oraz dwukomorowy osadnik wód brudnych o pojemności 46000 m3 zlokalizowany po południowej stronie odkrywki.
Oczyszczanie wód w tych osadnikach realizowane jest na drodze sedymentacji osadów ze wspomaganiem filtra roślinnego. Oczyszczone wody zawsze mieszczą się w parametrach II klasy czystości dla wód powierzchniowych.

Teren filtra roślinnego to: miejsca lęgowe ptactwa (łabędzie, kaczki), siedlisko zróżnicowanej roślinności wodnej, siedliska wielu płazów i wielu gatunków ryb. Osadniki są też ozdobą krajobrazu oraz miejscem wypoczynku myśliwych i wędkarzy.
Dodatkowo, w miejscowości Winek, wybudowany został zbiornik retencyjno-osadowy.


2. Gospodarka wodno – ściekowa

Woda na potrzeby własne kopalni pobierana jest ze studni odwodnienia wgłębnego. Ścieki z zaplecza technologicznego odprowadzane są do dwóch oczyszczalni ścieków: sanitarno-bytowej w Piaskach (o przepustowości 1050 m3/dobę), oraz centralnej w Rogowcu, w skład której wchodzi oczyszczalnia deszczowo-przemysłowa (25000 m3/dobę) oraz sanitarno bytowa (4800 m3/dobę).

Z centralnej oczyszczalni korzystają również inne zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie Rogowca –między innymi Elektrownia Bełchatów
Jakość ścieków po oczyszczeniu odpowiada parametrom II klasy czystości dla wód powierzchniowych.




Składowanie odpadów

Kopalnia posiada wysypisko odpadów nieprzydatnych zlokalizowane przy południowej krawędzi zwałowiska wewnętrznego. Niezbędne dla funkcjonowania obiektu uzgodnienia są ważne do 2008 roku. Całkowita powierzchnia przeznaczona pod składowisko wynosi 1,5 ha.
Zakład posiada opracowany "Program gospodarki odpadami w KWB "Bełchatów" S.A.



Elektrownia Bełchatów

Spalanie w procesie technologicznym ponad 35 mln ton węgla brunatnego rocznie nie jest obojętne dla środowiska naturalnego, toteż wszystkie bloki w elektrowni wyposażone są w wysokosprawne i skuteczne filtry o skuteczności odpylania 99,6 %. W procesie spalania węgla powstają niekorzystne dla otoczenia związki chemiczne: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, dwutlenek azotu, popiół i żużel. Powstały ze spalania żużel kanałami grawitacyjnymi transportowany jest do pompowni bagrowej, skąd, w postaci pulpy, specjalnymi rurociągami pompowany jest na składowisko usytuowane kilka kilometrów od elektrowni. Tam, systemem wylewek, jest on w sposób optymalny rozdysponowany po całym obszarze składowiska. Jego skarpy są cyklicznie podwyższane – wykorzystywany jest do tego właśnie żużel.

Znacznym przedsięwzięciem, które w znaczący sposób zredukowało wpływ elektrowni na otoczenie i ograniczyło ilość odpadów, 0 było założenie instalacji suchego odpopielania. Popiół wychwytywany przez filtry, systemem rurociągów przesyłany jest do zbiorników retencyjnych, podawany do specjalnych nawilżaczy i, tak przygotowany, systemem zamkniętych podajników taśmowych, ekspediowany do wyrobiska kopalni. Aby uniknąć zapylenia po drodze jest dodatkowo zwilżany. Tam, w wyrobisku kopalni jest przechowywany w sposób bezpieczny dla środowiska

Jednym z podstawowych przedsięwzięć w zakresie działalności proekologicznej Elektrowni Bełchatów jest budowa instalacji odsiarczania spalin. Obecnie w elektrowni pracuje już 6 instalacji odsiarczania spalin, pracujących w technologii mokrej wapienno – gipsowej, które redukują ponad 50 % całkowitej emisji dwutlenku siarki ze spalin. Jednocześnie trwa budowa dwóch kolejnych instalacji odsiarczania spalin w tej samej technologii o ponad 93 % skuteczności. Produktem tych reakcji jest gips o parametrach zbliżonych do gipsu naturalnego. Jest on składowany w specjalnie do tego przystosowanym magazynie. Obecnie prawie cały gips jest używany do celów gospodarczych np. do produkcji płyt kartonowo – gipsowych, suchego tynku i innych materiałów budowlanych.

W 1992 roku zainstalowano w elektrowni system ograniczania emisji tlenku azotu metodami pierwotnymi; dzięki temu ich emisja spadła o około 50 % i ten poziom utrzymywany jest do dnia dzisiejszego.

Kolejnym ważnym przedsięwzięciem, mającym poprawić stan naszego środowiska, było przystosowanie trzech bloków energetycznych do dostarczania energii do miasta Bełchatowa. Dzięki temu możliwe było wyłączenie z ruchu ciepłowni miejskiej, opartej na węglu kamiennym a co za tym idzie – zlikwidowano źródło zanieczyszczenia atmosfery.

Reasumując można stwierdzić, że aktualnie, Elektrownia Bełchatów nie stanowi istotnego zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Related Articles