Twórcy dzieła literackiego często korzystają z różnych środków językowych – pozwalają one im być oryginalnymi i niepowtarzalnymi. Nadają one ostateczny kształt tekstowi literackiemu – nazywamy je wtedy środkami stylistycznymi. Należą do nich:
- onomatopeja – środek fonetyczny służący naśladowaniu różnych głosów i dźwięków; w języku potocznym głosy zwierząt to np. : miau, miau, hau, hau; w liryce – mlaskać, skrzypieć, zgrzytać
- rym i rytm – dzięki nim możemy bardziej uwydatnić efekty onomatopeiczne – komponując różne głoski ze sobą
- epitet (określenie) – wyraz określający, dodatkowo uwydatniający jakąś cechę, właściwość osoby, przedmiotu lub pojęcia, np. „złota jesień, rozbrajający uśmiech, słodka noc”; najczęściej epitet jest wyrażony przymiotnikiem, rzadziej imiesłowem albo rzeczownikiem
- przenośnia (metafora) – wyrażenie, w obrębie którego następuje zamierzone przeniesienie znaczenia z wyrazu na wyraz. Nowe znaczenie, zwane przenośnym lub metaforycznym, powstaje zawsze na podstawie wspólnych znaczeń słów, np.: koral ust (koral kamień szlachetny o owalnym kształcie i czerwonym kolorze; ust usta mają kształt zbliżony do owalnego i czerwony kolor) – podobieństwo między kształtem koralu a ustami oraz między kolorem. Przenośnia ma zaskoczyć czytelnika, stać się dla niego swoistą zagadką do rozwiązania. Konstruowanie metafor wiąże się ze skojarzeniami i wydobywaniem ze słów treści ukrytych i niespodziewanych
- personifikacja / animizacja – w metaforze przedmiotom martwym i pojęciom abstrakcyjnym nadaje się cechy istot żywych lub porównuje do ludzi czy zwierząt (np. ryk fal, wycie wiatru, mruganie gwiazd)
- porównanie – zestawienie dwóch zjawisk, z których jedno określa drugie. Łącznikiem zespalającym człony porównania są wyrażenia: jak, jako, jak gdyby, podobny, niby. Bardziej rozbudowane porównanie, w którym człon określający rozrasta się w obraz poetycki, nazywamy porównaniem homeryckim (np. w „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza); w języku potocznym funkcjonują porównania stereotypowe: uparty jak osioł, czerwony jak burak, blady jak trup, głodny jak wilk
- apostrofa – bezpośredni, patetyczny zwrot do osoby, rzeczy, bóstwa
