W muzyce renesansowej najbardziej interesuje mnie muzyka lutniowa, z powodu dużego pokrewieństwa z gitarą. Muzyka lutniowa jest – oczywiście – muzyką instrumentalną. W renesansie właśnie pojawiła się muzyka instrumentalna (na lutnię i instrumenty klawiszowe). Początkowo były to głównie intawolacje wielogłosowych utworów wokalnych. Dopiero później pojawiły się formo typowo instrumentalne (aczkolwiek nadal naśladujące utwory wokalne). Kolejnym źródłem muzyki instrumentalnej był akompaniament do tańców oraz improwizowane preludia do utworów wokalnych (preambula – wstęp, intonazioni – ‘wejścia’ w tonację dla śpiewaków).
Szczególnie chętnie uprawianymi gatunkami muzyki instrumentalnej renesansu były:
• canzona (powstała z wok. chanson, w baroku przekształciła się w sonatę)
• ricercar (pochodzący z motetu, zaczątek późniejszej fugi)
• preludia i toccaty
• tańce: pawana, galiarda, branle, passamezzo, volta (później łączono je parami, np. pasamezzo – saltarello, czy pawana – galiarda, co w przyszłości dało początek suicie)
• formy wariacyjne hiszpańskie differenzias, angielskie ground (na stałym basie)
Głównymi instrumentami były:
• lutnia
• klawesyn + odmiany, jak np. szpinet, wirginał
• organy + odmiany pozytyw, portatyw, regał
• dęte – flety, stroikowe pomorty (inaczej bonbardy), krumhorny (krzywuły), szałamaje, dulciany (sztorty); ustnikowe – cynki, serpenty
• smyczkowe – liry, viole (np. da braccio – na ramieniu, da gamba – przy kolanie)
• perkusyjne – bębny, kotły, tamburyn, idiofony
Omówię krótko LUTNIĘ (renesansową)... Lutnia taka miała 6-7 chórów (czyli par strun; wyjątek najwyższa struna była pojedyncza). Jej struny zrobione były z jelit. Struny takie wieczorem moczono w wodzie i zawiązywano na gryfie (lutnie nie miały jeszcze stałych progów), następnego dnia przylegały sztywno do gryfu i można było grać...
Strój lutni (plus oktawy w podwójnych strunach):
(F) G c f a d1 g1; strój niemiecki – (G) A d g h e1 a1
Istniały trzy najpopularniejsze tabulatury lutniowe:
1. włoska
2. francuska
3. niemiecka
Na koniec, żeby zakończyć moje wspaniałe dzieło mocnym akcentem pozwolę sobie wymienić kilka nazwisk najsłynniejszych lutnistów doby renesansu:
1. polscy:
• Wojciech Długoraj
• Jakub Polak
• Diomedes Cato (pochodził z Wenecji, ale mieszkał w Polsce)
• Walenty Greff Bekwark (Balint Bakfark), z pochodzenia Węgier, twórca ‘tabulatury krakowskiej’, skąd pochodzi utwór „Czarna krowa”
2. niemieccy:
• Hans Neusiedler
• Johann Kapsberger
• Georg Leopold Fuhrmann
3. francuscy:
• Jean-Baptiste Besard (+ wydawcy Pierre Attaignant i Pierre Phalese)
4. włoscy:
• Freancesco Spinacino
• J. Dalza
• Francesco da Milano (twórca najstarszej zachowanej tabulatury lutniowej)
• Giovanni Gastoldi
5. hiszpańscy (komponowali na vihuelę i gitarę renesansową):
• Luys Milan
• Luys de Narvaez (skomponował np. 3 differenzias, które miałam przyjemność grać w zeszłym roku)
• Alonso de Mudarra
• Diego Pisador
6. angielscy:
• John Dowland
• Robert Dowland
• Thomas Robinson
• Anthony Holborne
