Sonatą nazywano pierwotnie każdy utwór instrumentalny w przeciwieństwie do kantaty – utworu wokalnego. Z czasem sonatą określano utwór instrumentalny na fortepian, organy, inny instrument z towarzyszeniem lub na zespół kameralny. W XVII w. Ustalają się dwa typy sonaty (o 2, o 3 i więcej częściach):
1. Sonata da camera ( kameralna, komnatowa) pisana zwykle na 2 instrumenty smyczkowe, z towarzyszeniem organów lub klawesynu, ewentualnie innych instrumentów klawiszowych. Była to właściwie suita i do rozwoju sonaty niewiele wniosła.
2. Sonata da chiesa (kościelna), poważniejsza od poprzedniej składająca się z 4 części kontrastujących pod względem charakteru, rytmu i tempa: cz. I Adagio (Largo lub Grave), cz. II Allegro, cz. III Adagio (Andante), cz. IV Allegro (Presto). W tym czasie sonaty skrzypcowe piszą: A. Corelli, A. Vivaldi, G. Taritini, J.S. Bach, D Scarlatti. Są to tzw. sonaty staroklasyczne, jednotematowe, i pod względem budowy niewiele mają wspólnego z dzisiejszą sonatą. Sonata staroklasyczna była utworem raczej kameralnym na instrument solowy lub na dwa instrumenty z towarzyszeniem instrumentu klawiszowego. Natomiast sonata klasyczna była przeznaczona na instrument solowy (przeważnie fortepian lub skrzypce), na zespoły kameralne lub na ork. symfoniczną. Ten typ sonaty wykrystalizował się w drugiej połowie XVII w. W twórczości klasyków wiedeńskich. Sonata klasyczna różni się od staroklasycznej nie tylko układem części (następstwem temp), ale przede wszystkim specyficzną budową części pierwszej. W części tej, zwanej allegrem sonatowym, zastosowana musi być tzw. forma sonatowa. Nie należy utożsamiać sonaty z formą sonatową.