Tango argentyńskie i tango nowoczesne (europejskie), którego uczymy się na kursach tańca towarzyskiego, to dwa różne tańce.
Tango zawsze było tańcem intymnym, nie wymagającym dużej przestrzeni. Kiedy jednak znalazło drogę do sal balowych Europy, jego styl nie zgadzał się z europejska ideą tańca balowego, a było to ponad sto lat temu. Autentyczny styl został szybko zmieniony. Piękno charakteru prawdziwego tanga zostało zastąpione szybszym, pulsacyjnym rytmem. Tango zostało włączone do konkursów tanecznych i powstał nowy trend, który nakazał tancerzom poruszać się wokół parkietu seria sztucznych marszów staccato, z przejściami sygnalizowanymi rodzajem zaraźliwych skurczów szyi, które wzbudzają sporo śmiechu w Argentynie.
Narodziny tanga
Tango pojawiło się w Argentynie w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Historycy spierają się, co do źródeł jego pochodzenia i do dziś nie przedstawiono spójnej historii powstania tego tańca. Najczęściej powtarzana teoria widzi w tangu syntezę elementów z wielu źródeł, takich jak candombe - granego na bębnach przez niewolników sprowadzonych z Afryki, czy milonga* - ludowej muzyki z pampasów, która zawierała zarówno elementy muzyki Indian, jak i kolonialistów hiszpańskich.
Tango powstawało na przedmieściach, w biednych dzielnicach, w barach i domach publicznych (hiszp. prostbulos) jako muzyka miejskiej biedoty, co przywodzi na myśl muzykę rap lat dziewięćdziesiątych XX stulecia. Dziś dziwne wydaje się, ze pierwotnie tańczono tango na ulicach tylko w męskim gronie, a za nieobyczajne uważano, by tańczyła je kobieta z wyższych sfer. W swych początkach tango było zwierciadłem społeczności zamieszkujących przedmieścia Argentyny tyglem, w którym wymieszały się pasja, odwaga i wszechogarniająca zmysłowość. Mówiło się, ze Argentyńczycy oddychają w rytmie tanga, i to stwierdzenie najlepiej oddaje role, jaka tango odgrywało i wciąż odgrywa w kulturze tego kraju.
Czas, miejsce narodzin i rozwój tańca o tak narzucającej się zmysłowości i nie ukrywanej seksualności, a nawet wulgarności - to nie przypadek. Buenos Aires było wówczas "stacja docelowa" wielkiej fali emigracyjnej z Europy. Jeszcze przed pierwsza wojna światową liczyło to miasto milion mieszkańców, a ponad polowe z nich stanowili obcokrajowcy. Byli to przeważnie mężczyźni, zatrudnieni w wielkich rzeźniach, garbarniach, magazynach, chłodniach i gazowniach. Potrzebne były kobiety. Nie wielkie, francuskie damy, lecz "towar masowy". Ich sprowadzaniem zajęła się pewna rzutka mniejszość, zamieszkująca w Buenos Aires, która w latach 1870-1930 uprawiała handel żywym towarem na skale międzynarodową.
Taniec potępiony
Początkowo tango było gra symbolizującą wzajemne relacje miedzy alfonsami a ich "podopiecznymi", do czego zresztą nawiązywały tytuły pierwszych utworów oraz choreografia. To w dużym stopniu tłumaczy te typowa drapieżność i aurę machismo, którymi nacechowany jest ów taniec. Wpływ na ewolucje tanga i jego ugładzenie miały wydarzenia społeczno-polityczne. Rozpowszechniło się ono wśród klas wyższych wraz z przyznaniem prawa głosu wszystkim obywatelom (w Argentynie nastąpiło to w 1912 roku), co poprawiło pozycje społeczną kobiet i doprowadziło do zmniejszenia różnic klasowych. I tak rozpoczęła się zadziwiająca kariera tańca, który z domów publicznych trafił na salony.
W początkach XX wieku fala tanga rozlała się po świecie drogą dość szczególną ulic i portowych domów publicznych "pożeglowało" do innych portów. Do Europy dostało się najprawdopodobniej przez Marsylie, a najbardziej spektakularnym momentem kulminacyjnym w tej europejskiej wędrówce był 1 stycznia 1914 roku, gdy arcybiskup Paryża zagroził ekskomunika potencjalnym tancerzom. Nie przeszkodziło to jednak tangu w zdobyciu popularności, która z czasem uczyniła je, obok fokstrota, symbolem lat trzydziestych i czterdziestych.
Carlos Gardel
Za największego spośród tych, którzy kiedykolwiek śpiewali tango i za jednego z największych kompozytorów tego gatunku muzycznego Argentyńczycy uważają Carlosa Gardela. To on uznawany jest za twórcę tanga argentyńskiego, bo to dopiero on wyprowadził je z nizin społecznych, uczynił bardziej "przyzwoitym" i strawniejszym dla "wyższych sfer". Nastąpiło to w latach dwudziestych, a szczególnie w trzydziestych, kiedy Gardel wyruszył do Europy i podbił Paryż. Niestety, wkrótce po sukcesach odniesionych w Europie stracił życie w katastrofie lotniczej nad Kolumbia. Płyty z jego nagraniami rozchodziły się w ogromnych nakładach, a i dziś cieszą się niemałym powodzeniem.
Wtedy, w tragicznym 1935 roku, odprowadziło Gardela na cmentarz Chacarita w Buenos Aires tysiące wielbicieli. Dziś pod jego grobowcem leżą zawsze świeże kwiaty. Tu wznosi się tez jego posag naturalnej wielkości: uśmiech utrwalony w grynszpanie, ręka podniesiona lekko jak przy śpiewaniu, w której dwa wyciągnięte palce proszą o papierosa. I rzeczywiście - nawet w deszczowe dni żarzy się miedzy nimi jakiś "Parisienne" lub "Extra". Wieść niesie, ze, kto włoży zapalonego papierosa miedzy te palce, temu spełni się życzenie.
Tango rozkwita...
W pierwszym, powojennym dziesięcioleciu magia tanga trwała przede wszystkim na obrzeżach rozrastającego się nadal Buenos Aires, gdzie wiele jeszcze wybrukowanych ulic rozpływało się w stepie. Juan Peron kazał wybetonować wiele prostokątnych placyków wielkości boiska do gry w koszykówkę, aby napływający robotnicy przemysłowi mieli możność uprawiania sportu i różnego rodzaju gier. Na tych betonowych placykach, zalanych w gorące letnie noce jaskrawym światłem, kołysały się w rytmie tanga objęte zmysłowo pary.
... odchodzi...
Skończyło się to w 1955 roku, gdy zbombardowano Buenos Aires. Nad La Plata nastała nowa epoka. Królował w niej Bill Haley i Rock'n'Roll, a potem zaczęły się kurczyć obszary marzeń, otoczone brutalnością politycznej rzeczywistości. Pod rządami generałów także tangu musiało zabraknąć powietrza.
Czarna karta w historii rozwoju tego gatunku muzycznego jest okres od lat pięćdziesiątych do osiemdziesiątych XX wieku, kiedy to Argentyna rządzona była przez dyktatury wojskowe, a zgromadzenia publiczne jakiegokolwiek rodzaju były zakazane. Ciągłość rozwoju tanga została przerwana, a wielu artystów wyemigrowało bądź zaprzestało występów.
... i powraca
Od lat osiemdziesiątych zeszłego wieku tango przeżywa swój renesans. Za sprawa wielkich spektakli jak "Forever Tango" czy filmów takich jak "Tango" Carlosa Saury taniec ten znowu zauroczył tysiące. W Europie, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, nawet w Australii, RPA i w Hong Kongu powstały kluby zrzeszające miłośników tego tańca i stylu. Spotykają się regularnie, organizują kursy, warsztaty i pokazy. W Polsce taka właśnie działalnością zajmuje się Akademia Tanga Argentyńskiego w Warszawie.
Astor Piazzolla
Astor Piazzolla (1921-1992) jest jednym z najważniejszych kompozytorów tworzących tanga po II wojnie światowej. Urodził się w Argentynie, wychował w Nowym Jorku, gdzie zdobywał wiedze na temat jazzu i muzyki klasycznej. Wrócił do Argentyny i jako bandoneonista grał w zespole Anibala Troilo. Równocześnie studiował u znanego argentyńskiego kompozytora Alberto Ginastery, któremu przedstawił go mieszkający wówczas w Buenos Aires Artur Rubinstein. Kontynuacja studiów kompozytorskich był pobyt w Paryżu i studia u francuskiej kompozytorki i dyrygentki Nadii Boulanger.
Po powrocie z Paryża Piazzolla założył Quintetto Nuevo - zespól, który otwiera nowy rozdział w historii tanga - tango nuevo. Prezentował on nowa formę łączącą tradycje z nowoczesnymi technikami kompozytorskimi, wykorzystującymi pomysły takich sław, jak Maurice Ravel, Olivier Messiaen, Arnold Schnberg, Bla Bartók i Igor Strawinski. Piazzolla dzięki innowacjom, które wprowadzał, wzbogacając język tanga, naraził się tradycjonalistom postrzegającym tango jedynie przez pryzmat jego wartości taneczno-użytkowych. Tango Piazzolli pomimo swej odmienności wciąż oddaje czar dawnych czasów, kiedy było tańczone w zadymionych prostbulos przez ludzi z argentyńskich przedmieść z cygarem w kącikach ust, którzy nadali tangu ekspresje i niepowtarzalny styl.
* słowo milonga ma dwa znaczenia:
1. miejsce gdzie się gra i tańczy tango, stad "milonguero" i "milonguera" to mężczyzna i kobieta tańczący tango
2. jeden z rodzajów muzyki tanga charakteryzujący się szybkim rytmem, wesołym nastrojem utworu oraz nieco odmiennym sposobem tańczenia: partnerzy są nachyleni do siebie pod katem, opierając się o siebie górna częścią klatki piersiowej, czyli w tzw. bliskim objęciu ("close embrace").
Skoro już jesteśmy przy rodzajach tanga, to istnieją jeszcze:
tango lub tango de salon - najbardziej typowy, najczęściej spotykany styl tańczenia
tango walc - tango zawierające warstwę melodyczna w rytmie walca; oprócz tego - jak to zwykle w tangu - ma tez inne warstwy rytmiczne w rytmie parzystym; pozwala to tancerzom na pewna dowolność w wyborze linii rytmicznej; można chwilami przyśpieszać i zwalniać krok, dostosowując go zmiennie do różnych warstw melodycznych; szczególnie dobrze do takiej muzyki pasują wszelkiego rodzaju obroty
orillero [wym. orijero] - uważany za najstarszy styl tanga; nazwa pochodzi od słowa "orilla" oznaczającego przedmieścia Buenos Aires, gdzie narodziło się tango; ten styl, podobnie jak canyenge, nie używał "kociego kroku", czyli przesuwania stop tuz nad parkietem; teraz chyba już nikt dokładnie nie wie, jak naprawdę wyglądał, bo zaginął chyba pól wieku temu albo i więcej - ludzie tańczący w ten sposób odeszli, zanim powstała technika umożliwiająca zarejestrowanie ich tańca
canyengue [wym. kandzenge] - trochę młodszy od orillero, ale tez stary i zanikający styl; znają go i uczą bardzo starzy tancerze właściwie tylko w Argentynie; gatunek na wymarciu
tango-show albo fantasia tango - taniec z elementami niemal baletu, ze skomplikowanymi i efektownymi układami choreograficznymi, tańczony na pokazach mistrzów
Postawa taneczna
Gdy rozpoczynamy taniec, powinniśmy pamiętać o jego historycznym, intymnym charakterze tańca spelunek i burdeli. Tancerz, który podchodzi do tanga w jego autentycznym stylu, powinien wczuć się w role i przynajmniej w wyobraźni zamienić parkiet w ciemny kat knajpy. Partnerzy w tango powinni stworzyć swój intymny świat, świat, w którym będą tańczyć ze sobą i dla siebie swoje własne, prywatne tango. Mężczyzna swoja lewa ręką ujmuje prawa dłoń kobiety. Lewa ręka mężczyzny jest lekko przygięta. Jego prawa ręka znajduje miejsce na plecach kobiety. Prawą ręką będzie on prowadził swoja partnerkę. Dla niej będzie wygodnie ułożyć lewa rękę na prawym przedramieniu, ramieniu, plecach, a czasem nawet na karku mężczyzny. Łokcie są odwiedzione od boków ciała. Tancerze dostosowują swoje ramiona, stawiając lekki opór, ale nie usztywniając ich. Pomoże to mężczyźnie odpowiednio prowadzić kobietę, a kobiecie reagować na prowadzenie. Przy niektórych figurach jest to najłatwiej osiągalne przy lekkim oporze prawej ręki kobiety. Partner zwraca głowę w lewo. Całkiem naturalne jest tańczyć policzek przy policzku, ale również mniej intymna pozycja jest uznawana. Punkt wyjściowy dla kontaktu ciał znajduje się mniej więcej na wysokości przepony. Dotyk bioder lub brzuchów jest wyjątkiem, a nie zasada. Tancerze nie powinni pokładać się na sobie, a ciężar ciała powinien być utrzymywany przez nogi. W przeciwieństwie do tanga nowoczesnego, gdzie mężczyzna sztywno utrzymuje ramiona w tej samej pozycji w stosunku do ciała, by zapewnić silny uchwyt kobiecie, w tangu argentyńskim ramiona mężczyzny nie są trzymane tak sztywno, przez co kontakt ciął nie zawsze zostaje zachowany, zwłaszcza, gdy tancerze przechodzą do bardziej zaawansowanych figur. W tangu argentyńskim figury często zawierają długie sekwencje tańca na malej powierzchni parkietu.
Krok podstawowy
składa się trzech części:
rozpoczęcia - (Salida)
części środkowej - (Cruzada)
zakończenia - (Rezolucion)
START DO TYLU
(występuje w wersji europejskiej, Argentyńczycy zaczynają od razu w bok)
Rozpoczęcie: tancerze ustawieni twarzą do siebie (rysunek powyżej). Stopy u obojga złączone. Mężczyzna stoi na lewej, a kobieta na prawej nodze.
Mężczyzna
Krok prawa noga do tylu
Krok lewa noga do boku, nieco szerszy niż krok partnerki
Kobieta
Krok lewa noga naprzód
Krok prawa noga do boku
Obroty: figurę te można tańczyć nie stosując obrotu, lub z obrotem w lewo (maksymalnie 180 stopni)
CRUZADA
kontynuujemy poprzednia figurę
Mężczyzna
Krok prawa noga naprzód, z prawej strony stóp partnerki
Krok lewa noga naprzód, z prawej strony partnerki
Dostawienie prawej nogi do lewej, z pełnym przeniesieniem ciężaru ciała
Kobieta:
Krok lewa noga do tylu
Krok prawa noga do tylu
Skrzyżowanie lewej nogi przed prawa, z pełnym przeniesieniem ciężaru ciała
Obroty: figurę te tańczy się nie wykonując obrotu.
ZAKONCZENIE W POZYCJI ZAMKNIETEJ
kontynuacja poprzedniej figury
Mężczyzna
Krok lewa noga naprzód
Krok prawa noga do boku
Dostawienie lewej nogi do prawej, z pełnym przeniesieniem ciężaru ciała
Kobieta
Krok prawa noga do tylu
Krok lewa noga do boku
Dostawienie prawej nogi do lewej, z pełnym przeniesieniem ciężaru ciała
Obroty: bez obrotu lub z obrotem w lewo.
