Na wstępie warto po krótce wyjaśnić samo pojęcie gospodarki rynkowej. Przede wszystkim opiera się ona na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej. Charakteryzuje się tym, iż prawie wszystkie zasoby, których prawo własności jest nienaruszalną zasadą, znajdują się w rękach społeczeństwa, czyli są własnością prywatną. W efekcie przedsiębiorstwa jak i sami ludzie podejmują podstawowe decyzje dotyczące m.in. produkcji, inwestycji czy zatrudnienia. System ten regulowany jest głównie cenami, ponieważ działające w nim podmioty gospodarcze charakteryzują się dążeniem do jak największego powiększenia powyższej własności, czyli osiągnięcia maksymalnie wysokich dochodów i zysków za pomocą takich podstawowych elementów jak podaż, popyt i cena.
Głównymi zaletami gospodarki rynkowej są:
-tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
-efektywny system motywacyjny
-duża innowacyjność gospodarki
-dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej
-tendencja do samodzielnego ustalania się równowagi rynkowej
-duża elastyczność gospodarki
-dobre zaopatrzenie sklepów
Dążąc do jak największego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż ich konkurenci oraz możliwie najtaniej. Wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz wprowadzenia obniżających koszty innowacji technologicznych i organizacyjnych. System ten uzależniony jest bezpośrednio od woli konsumentów. Głównym czynnikiem jest zysk, który stanowi motor napędowy działań ludzkich i sprawia, że produkują oni rzeczy, których pragną kupujący.
Reasumując można stwierdzić, iż najistotniejszą zaletą gospodarki rynkowej jest konkurencja w wyniku, której do konsumentów docierają tylko najlepsze i najtańsze produkty, gdyż to właśnie na nie jest popyt. Pokazuje nam również wartości rozwoju takie jak wykształcenie, kreatywność, przedsiębiorczość, dzięki którym łatwiej jest nam zrobić karierę czy uzyskać wysoki status finansowy.
Niestety istnieją też wady, (które równie dobrze nazwać możemy skutkami ubocznymi) głównie w postaci bezrobocia. Wiążę się to bezpośrednio z tym, że przedsiębiorcy uwzględniając rachunek ekonomiczny zatrudniają jak najmniejszą liczbę pracowników, od których zarazem wymaga sie wszechstronności, co w efekcie doprowadza do podziału społeczeństwa na klasę najniższą, średnią i wyższą. Nie można również nie zauważyć problemu zakładów nierentownych, które szeroko korzystały z pomocy państwa w poprzednim systemie a dziś w dobie wszechobecnej konkurencji nie zdają egzaminu, co w efekcie kończy sie zwolnieniami ludzi, którzy nie przygotowani, powiększają rzesze bezrobotnych i u których często powstaje poczucie niesprawiedliwości, bezduszności czy nawet krwiożerczości dzisiejszego systemu. Dodatkowym czynnikiem powodującym niezadowolenie części społeczeństwa z obecnej formy gospodarki jest powszechny konsumpcjonizm, świadomość, że nie ma nic za darmo, że za wszystko trzeba płacić, co ludzi gorzej wykształconych czy zarabiających zmusza do korzystania z dóbr gorszego gatunku, co powiększa dysproporcje między nimi samymi.
Mimo różnorodnych opinii i doświadczeń społeczeństwa nie zmienia jednak faktu to, że kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej zapewniają swoim obywatelom statystycznie najwyższy, przeciętny poziom dobrobytu, gwarantując równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich.
