Skały wapienne i gipsowe - ich skład, właściwości i zastosowanie.
Wapienie, skały osadowe składające się z węglanu wapnia (CaCO3), zwykle w postaci kalcytu. Mogą zawierać także domieszki: dolomitu, kwarcu, glaukonitu, pirytu lub minerałów ilastych. Barwa najczęściej biała, żółtawa, szara, niekiedy czerwonawa, różowa, zielonkawa lub brunatna.
0065f2.htmlSkały wapienne w Ogrodzieńcu
Ze względu na wielkość ziaren wapiennych budujących skałę rozróżnia się: wapienie mikrytowe (drobnoziarniste) - złożone z bardzo drobnoziarnistych agregatów (do kilku tysięcznych mm) i wapienie sparytowe (gruboziarniste) - zawierające stosunkowo duże kryształy węglanu wapnia (widzialne makroskopowo).
Wapienie należą do najbardziej rozpowszechnionych skał na świecie. W Polsce występują m.in.: na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w Górach Świętokrzyskich, Tatrach, Pieninach i Sudetach (Góry Kaczawskie).
Znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle metalurgicznym (jako topnik) oraz chemicznym (produkcja nawozów sztucznych, karbidu i sody), wykorzystywane są jako surowce do wyrobu szkła, wapna palonego i cementu, a także jako kamień budowlany, drogowy oraz materiał dekoratorski (okładziny, parapety, schody, posadzki) - słynne \\\"marmury\\\" chęcińskie, kieleckie i dębnickie.
Kreda, najmłodszy okres ery mezozoicznej. Początek ok. 140 mln lat temu, czas trwania ok. 75 mln lat. Dzieli się na 2 epoki: kredę dolną i górną. W kredzie trwał nadal proces powstawania Oceanu Atlantyckiego (rozdzielenie się Ameryki Południowej i Afryki). Zaznaczyły się ruchy wypiętrzające orogenezy alpejskiej
Marmur, skała metamorficzna powstała w procesie przeobrażenia skał węglanowych (wapieni, dolomitów) składająca się głównie z ziaren kalcytu. W zależności od domieszek może przybierać różne barwy: białą, szarą, różową, zielonkawą, czarną. Marmur można szlifować, piłować, polerować. Pod działaniem zakwaszonej wody matowieje i rozpada się.
Cenny materiał rzeźbiarski stosowany powszechnie od starożytności, sporadycznie w średniowieczu. Popularny w sztuce renesansu i baroku, w klasycyzmie używano głównie marmuru białego jako materiału do dekoracji. Najbardziej znane i cenione już w antyku to marmury białe: paryjski - wydobywany na wyspie Paros i kararyjski z okolic Carrary - pozbawiony żył i plam.
W Polsce najczęściej stosowane marmury małopolskie - czarny i ciemnoszary z Dębnika, marmury kieleckie - brązowo-czerwony chęciński. Marmur w kamieniołomach występuje zazwyczaj w postaci żył.
Gips wzór chemiczny Ca(SO4).2H2O (uwodniony siarczan wapnia) to miękki minerał pochodzenia osadowego. Można go łatwo kroić, dobrze rozpuszcza się w gorącej wodzie.
Układ krystalograficzny - jednoskośny
Twardość w skali Mohsa - 2
Łupliwość - doskonała
Rysa - biała
Przełam - blaszkowy
Gęstość - 2,31 do 2,33 g/cm3
Barwa - bezbarwny lub różne zabarwienia
Połysk - szklisty, perłowy, jedwabisty
Jest powszechnie stosowany w przemyśle budowlanym jako jako materiał wiążący (gips budowlany), do produkcji cementu oraz w modelarstwie, stomatologii i sztukatorstwie. Jako alabaster stosowany jest do produkcji elementów dekoracyjnych.
Anhydryt, CaSO4, minerał, siarczan wapnia. Krystalizuje w układzie rombowym. Bezbarwny lub barwa biała, szarawa bądź niebieskawa. Przezroczysty. Pospolity składnik żył hydrotermalnych i złóż solnych. Powstaje głównie wskutek odparowywania wód morskich. W Polsce w dużych ilościach występuje koło Lwówka Śląskiego i Lubania, także w złożach solnych Kłodawy i Inowrocławia. Wykorzystywany w przemyśle chemicznym, a także jako surowiec do produkcji cementu i kwasu siarkowego.
WYSTĘPOWANIE
Gips występuje w skupieniach grubotabliczkowych, ziarnistych, zbitych, a także
włóknistych i łuskowatych. Jest on pospolitym minerałem w złożach solnych, gdzie tworzy nieraz pokłady, określane również jako gips. Powstaje głównie wskutek wytrącenia z wody morskiej, może się równiez tworzyć jako produkt uwodnienia anhydrytu
anhydrytu
Postać występowania: anhydryt krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: dobrze wykształcone kryształy występują rzadko.
Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary z odcieniem niebieskim luu czerwonym.
Połysk: szklisty lub perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 - 3,5.
Łupliwość: dobra lub bardzo dobra.
Gęstość: 2,9 - 3,0 g . cm-1.
Hydraty, wodziany, połączenia chem. zawierające wodę w postaci oddzielnych cząsteczek.
Są to sole uwodnione (hydraty). Sole te w stanie stałym mają wbudowane w sieć krystaliczną cząsteczki wody (woda hydratacyjna), np. CuSO4 5H2O, CaSO4 2H2O (gips)Hydraty, zwykle piękne kryształy, nie są substancjami trwałymi. Podczas ogrzewania tracą wodę i barwę, zamieniając się w proszek.
Gips krystaliczny; miękki i kruchy minerał - uwodniony siarczan wapnia.
Barwa: biały, szary, czerwonawy.
Powstaje jako osad wysychających mórz i słonych jezior. Tworzy rozległe pokłady w osadach naszego trzeciorzędu, a nieraz na skutek procesów krasowych. Występowanie - Niedziałska Niecka skałki nietrwałe malownicze wtedy w głębszych warstwach występuje te na Podkarpaciu, Śląsku, Kujawach.
Zastosowania:
- budownictwo
- przemysł chemiczny
Wstanie rozpuszczonym znajduje się w wodzie morskiej.
Gips palony to półhydrat, Jest białym ciałem stałym, nierozpuszczalnym w wodzie. W wyniku ogrzewania traci częściowo wodę, przechodząc w temperaturze 120-130 C w gips palony, będący materiałem zaprawowym ponieważ łatwo pobiera wodę i twardnieje. Zaprawa gipsowa nie ma właściwości żrących jak zaprawa wapienna, dlatego znalazła zastosowanie w medycynie do sporządzania bandaży chirurgicznych i usztywniania złamanych kości. Stosuje się ją również w budownictwie jako tzw. zaprawę hydrauliczną.
