1. Bank i system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej.
Sformułowanie pojęcia banku z makroekonomicznego punktu widzenia:
w gospodarce rynkowej charakteryzującej się podziałem pracy wymiana produktów między podmiotami gospodarczymi odbywa się za pośrednictwem pieniądza;
dla sprawnego zaopatrywania podmiotów gospodarczych w środki płatnicze oraz zapewnienie właściwego funkcjonowania obiegu pieniężnego potrzebni są pośrednicy finansowi, do których zalicza się banki;
banki wywierają istotny wpływ na alokację zasobów i dokonują takiego podziału kapitału, który zapewnia jego optymalne wykorzystanie;
banki znajdują się pomiędzy zgłaszającymi popyt na pieniądz i jego podaż oraz nawiązują z nimi osobne stosunki umowne, oszczędzają im w ten sposób konieczność indywidualnego poszukiwania partnera dla pojedynczej transakcji co prowadzi do obniżki kosztów transakcyjnych.
Sformułowanie pojęcia banku z mikroekonomicznego punktu widzenia:
bank jest przedsiębiorstwem;
jest instytucją zaufania publicznego;
działalność banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych, udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji.
Definicja banku w prawie bankowym
Art. 2. (prawo bankowe) „Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działa na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym”.
ART. 5. Ust. 2 (prawo bankowe) „Czynnościami bankowymi są również inne czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
- udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich;
- operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warianty;
- wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich pomocy;
- przyjmowanie wkładów pieniężnych;
- udzielanie gwarancji;
- emisja papierów wartościowych;
- przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych;
- terminowe operacje finansowe;
- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;
- przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;
- wykonywanie czynności obrotu depozytowego;
- udzielanie i potwierdzanie poręczeń;
- wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych.
Istota funkcji transformacyjna – bank jest pośrednikiem finansowym między różnymi strukturami podaży kapitału i popytu na kapitał. Dokonując transformacji tych struktur, doprowadza do ich zrównoważenia.
Funkcja transformacyjna:
• transformacja informacji;
• transformacja wielkości środków pieniężnych – wiąże się z brakiem zgodności między sumą środków pieniężnych oferowaną przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza;
• transformacja terminu – tego typu transformacja jest możliwa dzięki możliwości prologacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej; posiadacze wolnych środków pieniężnych chcą zazwyczaj ulokować swe środki na krótsze terminy a poszukujący pieniądza chcieliby go otrzymać na terminy dłuższe;
• transformacja ryzyka – jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banku; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela;
• transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych – banki pozwalają zrównoważyć przestrzenne zróżnicowane struktury popytu na kapitał i jego podaży.
Istota funkcji transakcyjnej – bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.
Rodzaje banków komercyjnych
Rodzaje banków w Polsce:
kryterium – forma prawna: państwowe, w formie spółek akcyjnych i spółdzielcze;
kryterium – struktura własności: polskie, zagraniczne;
kryterium – przedmiot działalności: uniwersalne i wyspecjalizowane (specjalizacja banków może przybierać charakter funkcjonalny, branżowy lub terytorialny).
Banki na świecie:
- banki uniwersalne i inwestycyjne;
- banki hipoteczne i komunalne;
- banki spółdzielcze.
Bank hipoteczny – instytucja, która jest wyspecjalizowana w udzielaniu kredytów hipotecznych oraz refinansowaniu tej działalności na rynku kapitałowym za pomocą specjalnych papierów wartościowych (listów zastawnych).
Bank inwestycyjny – instytucja, która zajmuje się wyłącznie operacjami związanymi z emisją, sprzedażą, zakupem i zarządzaniem papierami wartościowymi.
Bank uniwersalny – dokonuje wszystkich czynności bankowych; nie ma żadnych ograniczeń w jego działalności.
System bankowy jako część systemu finansowego.
System finansowy – w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między podmiotami gospodarczymi (nie finansowymi) składający się z instrumentów, rynków oraz instytucji finansowych i zasad na których one działają.
Składniki systemu finansowego:
instrumenty finansowe – depozyty, akcje, weksle, bony skarbowe;
rynki finansowe – na których przedmiotem obrotu są instytucje finansowe, rynek pierwotny, kapitał bankowy, depozytowy;
instytucje finansowe – banki, domy maklerskie;
zasady – reguły na jakich składniki systemu finansowego funkcjonują (regulacje prawne, normy zwyczajowe.
Funkcje systemu finansowego:
- monetarne – kreowanie pieniądza, przelew pieniądza związany z bieżącymi transakcjami gospodarczymi;
- kapitałowe – przelew pieniądza od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych;
- kontrolne – podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą mieć wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te środki powierzyły tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich odzyskania.
System bankowy – jest częścią systemu finansowego i obejmuje całokształt instytucji bankowych, powiązania i stosunki z otoczeniem. System bankowy jest 2 szczeblowy.
2. Działalność systemu bankowego w gospodarce rynkowej.
W nowoczesnej gospodarce rynkowej system bankowy jest dwuszczeblowy (dualny);
Wyodrębnia się bank centralny i banki komercyjne;
Dwuszczeblowy system bankowy wykształcił się w Polsce po 1989 r. W wyniku reform bankowych i ustrojowych;
Bank centralny spełnia trzy zasadnicze funkcje:
- banku emisyjnego,
- banku banków,
- bankiera państwa;
Celem działania banków komercyjnych jest maksymalizacja wartości akcji akcjonariuszy.
W systemie bankowo zorientowanym potrzeby zaspokajają banki. W systemie rynkowo zorientowanym potrzeby zaspokajają rynek.
Modele systemu finansowania na świecie:
- system oparty na rynkach papierów wartościowych,
- system bankowy zorientowany.
Główne tendencje rozwojowe na rynku finansowym:
a) od kilku lat można zaobserwować wzrost konkurencji na rynku bankowym,
b) wzrost konkurencji na rynku finansowym uwarunkowany jest procesami:
- globalizacji – polega na postępującej integracji krajowych rynków finansowych w jeden rynek ogólnoświatowy,
- liberalizacja – (deregulacja) celowe znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych,
- dezintermediacja – (odpośredniczenie) rozwój bezpośrednich kontaktów między dużymi pożyczkobiorcami i dysponentami dużych kapitałów.
Główne tendencje rozwojowe na polskim rynku bankowym:
a) w alokacji kapitału w Polsce dominuje sektor bankowy,
b) rozwój gospodarczy Polski zależy w dużej mierze od bezpiecznych i efektywnie działających banków,
c) tendencje rozwojowe w polskiej bankowości w latach 90-tych:
- prywatyzacja,
- konsolidacja.
Prywatyzacja banków w Polsce.
Cele prywatyzacji banków:
przeniesienie pełnej odpowiedzialności za kierowanie bankami ze Skarbu Państwa na władze banku i ich prywatnych właścicieli,
unowocześnienie działalności banków,
wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i nowych produktów,
umożliwienie dostępu do nowych, szerszych źródeł finansowania (często tańszych).
Teza: Realizacja tych celów w warunkach banków prywatnych podmiotów dysponujących wystarczającym kapitałem była możliwa poprzez prywatyzację z udziałem zagranicznych inwestorów branżowych.
Przebieg prywatyzacji:
pierwotnie zakładano, że pakiet dla partnera strategicznego nie powinien przekraczać 30 % akcji, 30 % miało pozostać w rękach Skarbu Państwa, pozostałe akcje miały ulec rozproszeniu (przykłady: Bank Śląski S.A., Wielkopolski Bank Kredytowy S.A.),
zmiana polityki prywatyzacji nastąpiła w 1998 r., wraz ze sprzedażą Banku Przemysłowo – Handlowego S.A. (partner strategiczny objął 36,7 % akcji banku),
w 1999 r. dokonano sprzedaży większościowego pakietu akcji Banku PeKaO S.A.
Konsolidacja
Cele konsolidacji banków:
osiągnięcie efektu synergii (współdziałanie, kooperacja czynników, skuteczniejsza niż suma ich oddzielnych działań),
lepsza pozycja na rynku,
większa siła kapitałowa.
Przebieg:
• w pierwszej połowie lat 90 mechanizmem napędzającym proces konsolidacji było przejmowanie przez silne banki instytucji będących w złej sytuacji finansowej,
• połączenia prowadzone w latach 2000 – 2002 były w dużej mierze konsekwencją wcześniejszej prywatyzacji banków krajowych i pozyskania dla nich inwestorów strategicznych.
Skutki i efekty prywatyzacji i konsolidacji:
dominacja banków kontrolowanych przez branżowych inwestorów strategicznych,
poprawa efektywności funkcjonowania banków,
wzrost stabilności, który jest warunkiem koniecznym prawidłowej alokacji kapitału w gospodarce,
szybki wzrost „ubankowienia” polskiej gospodarki,
usługi bankowe w większym stopniu dopasowane do potrzeb i oczekiwań klienta.
3. Bank, system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej.
A. Bank centralny i wybrane instrumenty polityki banku centralnego.
B. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych.
C. System gwarantowania depozytów.
a) Cel banku centralnego.
Podstawowym celem banku centralnego jest dbałość o stabilność cen.
Bank centralny powinien:
- dbać o stabilność systemu bankowego,
- wiązać odpowiedzialność za bezpieczny i efektywny system rozliczeń.
Dlaczego stabilność cen jest taka ważna?
• rosnący poziom cen (inflacja) wywołuje pewien stan niepewności w gospodarce,
• rosnący poziom cen może osłabić wzrost gospodarczy,
• przykładowo, trudniej jest zinterpretować informacje na temat cen dóbr i usług w sytuacji, gdy ogólny poziom cen ulega ciągłym zmianom, co komplikuje podejmowanie decyzji przez rząd, konsumentów, firmy,
• inflacja utrudnia planowanie przyszłości (w warunkach inflacji trudniej jest decydować, jakie fundusze należałoby odłożyć w celu zapewnienia edukacji dziecku w szkole średniej.
b) Funkcje banku centralnego:
jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych,
jest bankiem Skarbu Państwa,
jest kredytodawcą ostatniej instancji (np. jeśli jakiś bank potrzebuje pieniędzy, to bank centralny w ostateczności pożycza),
kieruje polityką pieniężną,
emituje pieniądz gotówkowy,
utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,
nadzoruje działalność banków komercyjnych.
c) Niezależność banku centralnego w gospodarce rynkowej.
niezależność banku centralnego od władzy ustawodawczej i wykonawczej,
tryb odwołania i powołania jego władz,
niezależność finansowa.
Aby bank był bankiem niezależnym musi spełniać elementy:
niezależność instytucjonalna – władze polityczne nie mogą (ani nie powinny) wpływać na funkcjonowanie banku centralnego;
niezależność personalna – w przypadku powoływania władz nie ma wielorakich (wieloletnich) kadencji, np. bank europejski – członek rady jest tylko raz na jedną kadencję czyli na 8 lat;
niezależność funkcjonalna – czyli działalność banku centralnego powinna być ukierunkowana na cele i funkcje banku centralnego, czyli np. nie może finansować deficytu budżetowego;
niezależność finansowa – bank ma własne kapitały, własną gospodarkę finansową; budżet – finanse banku centralnego są budżetem niezależnym, nikt nie ma na niego wpływu.
d) Triada celów polityki pieniężnej.
Cel strategiczny (finalny, ostateczny):
- wiąże się z kształtowaniem ogólnych warunków gospodarowania w kraju,
- bank centralny może położyć nacisk albo na potrzebę utrzymania wysokiej koniunktury i zatrudnienia albo dążyć do utrzymania niskiego poziomu cen,
- konkurencyjność celów – stabilizowanie cen i utrzymanie wysokiego zatrudnienia,
- wybór celów wynika nie tylko z przyczyn ekonomicznych, zależy od stopnia niezależności banku centralnego od rządu, czyli niezależności polityki pieniężnej od bieżących interesów politycznych.
Cele pośrednie:
- są skonkretyzowane, reagują na instrumenty kształtowania polityki pieniężnej, postacią celów strategicznych,
- najczęściej podaż pieniądza (mierzona agregatami pieniężnymi), poziom i struktura ...
Cele operacyjne:
- stanowią uszczegółowienie celów pośrednich.
e) Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego.
Podział I
instrumenty kontroli ogólnej:
- polityka rezerw obowiązkowych,
- kredyty refinansowe,
- operacje otwartego rynku;
instrumenty kontroli selektywnej:
- kontrola wartości kredytów udzielonych klientom,
- kontrola poziomu stóp procentowych;
oddziaływanie przez perswazję:
- sugestie odnośnie polityki kredytowej banków.
Podział II
instrumenty nakazowe (administracyjne):
- plationy kredytowe,
- ograniczenia oprocentowania kredytów i depozytów,
- rezerwy obowiązkowe;
instrumenty rynkowe:
- kredyty banku centralnego,
- operacje otwartego rynku.
Charakterystyka wybranych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego.
Rezerwy obowiązkowe:
rezerwy odprowadzane przez bank komercyjny na rachunek w banku centralnym od zgromadzonych depozytów (kiedyś 4 % od każdego depozytu, teraz 3,5 %);
instrument stosowany przez banki centralne w celu stabilizowania rynkowych stóp procentowych i wpływania na pozycję płynnościową sektora bankowego;
pierwotne rezerwy obowiązkowe spełniały w dużo większym stopniu niż obecnie funkcję ochrony depozytów niż instrumentu oddziaływanie banku centralnego na zdolność kredytową banków, a tym samym na wielkość pieniądza w obiegu.
Kredyt redyskontowy i lombardowy :
polityka refinansowania banków polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów (redyskontowego i lombardowego);
bank centralny refinansując banki komercyjne wypełnia funkcję „kredytodawcy ostatniej instancji”;
kredyt redyskontowy jest w gospodarce rynkowej podstawową formą zasilania finansowego banków komercyjnych przez bank centralny;
operacja redyskontowa polega na zakupie przez bank centralny weksli, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł, z potrąceniem od nominalnej sumy weksla (procentu).
Instrument interwencji banku centralnego
Operacje otwartego rynku:
podstawowa forma interweniowania banku centralnego na rynku pieniężnym;
pozwalają one bankowi centralnemu wywierać bezpośredni wpływ na ilość posiadanych przez banki płynnych rezerw i na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych;
polegają na dokonywaniu przez bank centralny transakcji na papierach wartościowych z bankami komercyjnymi;
dla realizacji polityki pieniężnej istotne są krótkoterminowe walory dłużne państw zwane bonami skarbowymi.
I sytuacja:
Bank centralny kupuje papiery wartościowe od banku komercyjnego:
- rosną środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego;
- wzrasta płynność systemu bankowego.
II sytuacja:
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankowi komercyjnemu:
- maleją środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego;
- maleje płynność systemu bankowego.
Narodowy Bank Polski.
Ramy prawne:
Konstytucja:
- NBP jest bankiem centralnym państwa, ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej;
- NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza;
- Zarysowano zasady działania Rady Polityki Pieniężnej.
Ustawa o NBP – z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Cele działania NBP:
podstawowym celem działania NBP w Polsce jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP,
NBP przysługuje wyłącznie prawo emitowania pieniądza,
Do zadań banku centralnego należy m.in.:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych,
- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
- regulowanie płynności banków.
Organy NBP:
a. Prezes NBP
Powołany przez sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat, może być na 2 kadencje, przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz;
b. Rada Polityki Pieniężnej
- w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, na okres 6 lat;
- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej;
- ustala wysokość stóp procentowych NBP;
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków;
- ustala zasady polityki otwartego rynku;
c. Zarząd NBP
Kieruje bieżącą działalnością NBP.
4. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych.
A. Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów.
B. Rodzaje programów ochrony depozytów.
C. System ochrony depozytów.
Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów:
pierwsza instytucja gwarantująca depozyty powstała w USA w 1933 roku, jako reakcja na wielki kryzys gospodarczy;
pierwsze systemy gwarantujące depozyty w Europie powstały w Norwegii w 1961 r. oraz w Niemczech w 1966 r.;
1/3 systemów gwarantowania depozytów powstała w latach 80-tych jako odpowiedź na pojawiające się kryzysy bankowe.
Cel działania systemów gwarantowania depozytów:
- stabilizacja systemu bankowego – zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów;
- ochrona deponenta – deponent z reguły nie jest w stanie ocenić standingu banku.
Charakter gwarantowania depozytów:
bezpośredni – polega na wypłacie depozytów klientom upadłych banków;
pośredni – ratowanie banków w sytuacji kłopotów finansowych.
Rodzaje programów ochrony depozytów:
Nieformalny program ochrony depozytów (IDPS – Implicit Deposit Protection Scheme):
- brak ustawowych regulacji w zakresie ochrony depozytów;
- bank centralny lub organy rządowe mając na uwadze dobro publiczne jakim jest system bankowy, interweniują w przypadku zagrożenia jego stabilności;
System ubezpieczenia depozytów (IDS – Deposit Insurance System) – występuje w Polsce :
- wyraźnie określone zasady działania;
- znane są źródła finansowania i wysokość depozytów ubezpieczonych.
System ochrony depozytów a zjawisko hazardu moralnego i sposoby jego ograniczenia:
zjawisko hazardu moralnego – polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych, przyczyn nie ponosi się pełnych negatywnych konsekwencji swych ryzykowanych działań;
- w odniesieniu do systemów gwarantowania depozytów może występować zarówno po stronie deponentów jak i banków;
zjawisko moralnego hazardu w przypadku pełnej ochrony depozytów:
- banki zagrożone upadłością mogą podnosić oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów,
- klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji ryzyka i korzyści,
- ponadto świadomość, że deponenci nie ponoszą strat w przypadku upadłości banku, może skłaniać jego zarząd do podejmowania ryzykownych strategii;
Sposoby ograniczania zjawiska hazardu moralnego:
- koasekuracja,
- powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej z wysokością składki.
Cechy systemów gwarancyjnych i ich wpływ na stabilność finansową sektora bankowego:
cechy systemów gwarancyjnych:
- zasady przynależności do systemu (dobrowolny, obowiązkowy),
- zakres i przedmiot gwarancji,
- sposoby finansowania instytucji gwarantującej depozyty (ex ante – przed faktem, ex post – po fakcie);
wyższą stabilność finansową i mniejsze ryzyko kryzysu finansowego zapewniają systemy:
- o relatywnie niższej kwocie gwarancji,
- o udziale obowiązkowym w systemie,
- o prywatnym charakterze funduszu,
- ex post.
Standardy w zakresie gwarantowania depozytów w Unii Europejskiej:
dyrektywa UE (94/19/EEC) w sprawie gwarantowania depozytów, określa minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów;
dyrektywa oparta jest na czterech zasadach:
- powszechność systemu gwarantowania wkładów i równego traktowania instytucji kredytowych,
- zapewnienia szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania,
- ustalania minimalnego limitu gwarancji wkładów,
- terytorialności.
Charakterystyka polskiego systemu gwarantowania depozytów:
• 14 grudnia 1994 r. Na mocy ustawy powstał Bankowy Fundusz Gwarancyjny, system gwarantowania depozytów, (istniej od 1995 r.);
• system gwarantowania depozytów ma charakter obowiązkowy i koasekuracyjny.
Polska tzw. max gwarancja 22500 euro, tylko tyle można zyskać.
5. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych.
a) Przesłanki powołania instytucji nadzorczych i określenia norm nadzorczych;
Przesłanki:
zjawisko kreacji pieniądza depozytowego, powiązane z procesem jego dematerializacji – wzrost ryzyka płynności i wypłacalności banków;
wzrost liczby instrumentów oferowanych przez banki klientom np. opcji – wzrost ryzyka, głównie cenowego;
zjawisko wychodzenia przez banki poza tradycyjne dla nich zastrzeżone segmenty rynku finansowego, pojawienie się nowych nie bankowych rodzajów ryzyka.
b) Cechy nadzoru bankowego;
Cele działania instytucji nadzorczych:
zapewnienie stabilności finansowej systemu bankowego;
zapewnienie przestrzegania przez banki przepisów zewnętrznych i wewnętrznych oraz dobrych polityk bankowych;
zapewnienie przestrzegania warunków równej konkurencji na rynku bankowym.
c) Umiejscowienie nadzoru bankowego w systemie bankowym;
Umiejscowienie:
• przy banku centralnym (Grecja, Irlandia, Holandia);
• przy ministerstwie finansów (Austria, Szwecja);
• osobny podmiot, wyodrębniony w celu sprawowania nadzoru (Belgia, Niemcy).
Rozwiązanie w Polsce:
- nadzór bankowy sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego KNB;
- organem wykonawczym dla decyzji i określonych przez KNB zadań jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB) znajdujący się w strukturach NBP.
d) Podmiotowy i przedmiotowy zakres nadzoru bankowego;
Zakres podmiotowy:
kryterium: zasięg oddziaływania nadzoru na podmioty finansowe – wąski, szeroki;
w Polsce zakres podmiotowy oddziaływania nadzoru ma charakter wąski.
Zakres przedmiotowy:
prowadzenie działalności licencyjnej;
określenie kształtu regulacji ostrożnościowych;
sprawowanie inspekcji;
podejmowanie działań restrykcyjnych.
Zainteresowanie nadzoru bankowego obejmuje trzy etapy „życia” banku:
tworzenie banku do którego potrzebna jest licencja, i zgoda na rozpoczęcie działalności;
funkcjonowanie, które napotyka na wiele regulacji o charakterze ilościowym i jakościowym, mającym na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki w ramach swojej działalności;
likwidację bądź upadłość, które kończą funkcjonowanie banku.
e) Istota regulacji ostrożnościowych, klasyfikacja regulacji ostrożnościowych;
Regulacja ostrożnościowa – ma na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki i wynikającej stąd możliwości wystąpienia kryzysu, opracowana przez władze nadzorcza, która odnosi się do pomiaru i ograniczenia ryzyka w ujęciu sparametryzowanym regulacja ilościowa bądź niesparametryzowanym regulacja jakościowa.
Podział regulacji ostrożnościowych:
I podział:
zewnętrzne – ustanowione przez organy nadzorcze, stanowią narzędzie sprawowania nadzoru bankowego;
wewnętrzne – ustanowione przez organy poszczególnych banków, nie mogą naruszyć norm zewnętrznych.
II podział
ilościowe – narzucają ograniczenia w postaci bezwzględnych wielkości liczbowych;
jakościowe – skupiają się na zasadach i procedurach postępowania.
f) Dialektyka regulacyjna;
Dialektyka – rozumowanie idące do danego pojęcia (teza) od jego przeciwieństwa (antyteza) i łącząca oba w wyższą jedność (synteza).
Teza – wprowadzenie regulacji;
Antyteza – omijanie regulacji;
Synteza – ponowna regulacja.
Dialektyka regulacyjna – wskazuje, że proces regulacji jest niekończącą się grą strategiczną między dwoma grupami graczy (regulatorami i regulowanymi), które wykonują przeciwne posunięcia.
g) Przegląd instytucji normotwórczych;
- Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego – najważniejszy;
- Organy Unii Europejskiej;
- Organizacje Międzynarodowe (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy);
- Krajowe Organy Prawotwórcze (np. Ministerstwo Finansów).
Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego:
jest komitetem władz nadzoru bankowego i banków centralnych z Belgii, Kanady, Francji, Niemiec, Włoch, Japonii, Luksemburga, Holandii, Szwecji, Szwajcarii, USA, Wielkiej Brytanii;
utworzony w 1975 r.;
komitet spotyka się zazwyczaj w Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei, (Szwajcaria);
komitet jest forum współpracy w zakresie nadzoru bankowego;
celem nadzoru bankowego jest doskonalenie standardów nadzoru bankowego w skali międzynarodowej;
komitet formułuje standardy nadzorcze, które władze nadzorcze mogą wprowadzić do krajowego ustawodawstwa.
Licencjonowanie działalności bankowej:
- fundament w procesie budowania efektywnego systemu bankowego;
- eliminuje niewłaściwych ludzi i podmioty w działalności bankowej oraz „podejrzane” kapitały.
Licencjonowanie banków:
- pełni funkcję prewencyjną, ponieważ służy zapobieganiu upadłości banków i stratom potencjalnych deponentów;
- umożliwia wpływ na kształtowanie liczby działających banków oraz strukturę sektora bankowego (rodzaje banków, udział kapitału zagranicznego).
Rozpoczęcie działalności uwarunkowane jest spełnieniem wymagań w zakresie:
- wysokości i jakości kapitałów;
- wykształcenie i doświadczenie osób przewidzianych do prowadzenia banku;
- wiarygodnego planu działania;
- odpowiedniej siedziby.
h) Przegląd wybranych regulacji ostrożnościowych.
Fundusze własne banku – pełnią funkcję:
założycielską – kapitał założycielski nie może być niższy niż 5 mln euro;
limitowania – są podstawą określenia norm nadzorczych;
gwarancyjną – zabezpieczają wierzycieli i deponentów;
finansowania – ułatwia zdobycie kapitału obcego;
kompensacyjną – zabezpieczają przed ewentualnymi stratami.
! od wielkości funduszów własnych zależy skala podejmowania działalności przez bank!
Współczynnik wypłacalności – współczynnik Cook’a
wypłacalność banku można zdefiniować jako zdolność do regulowania wszystkich zobowiązań. Jeśli wartość rynkowa posiadanych aktywów jest wyższa od wartości zaciągniętych zobowiązań, wówczas można stwierdzić, że bank jest wypłacalny;
trudności:
- wartość rynkowa posiadanych przez bank aktywów jest trudna do określenia, ponieważ nie dla wszystkich instrumentów istnieje rynek;
- cena rynkowa niekoniecznie musi odpowiadać cenie, jaką bank uzyskałby rzeczywiście w przypadku zbycia danej pozycji aktywów.
W praktyce sięgnięto po inne rozwiązanie – współczynnik wypłacalności.
Aktywa i zobowiązania pozabilansowe oraz zawarte w nich ryzyko Fundusze własne banku
Wskaźnik ryzyka < Wskaźnik pokrycia
Istota współczynnika wypłacalności.
Jeżeli jest równe 8 % to bank jest wypłacalny.
Jeżeli jest mniej niż 8 % to wypłacalność banku może być zagrożona.
Jeżeli jest większe niż 8 % to bank nie wykorzystuje swoich możliwości.
Najlepiej jak jest od 8 % do 12 %.
Limity koncentracji.
Rezerwy.
6. Kapitały własne banku.
Każde przedsiębiorstwo musi posiadać:
- kapitał
- kadrę ZASADA ZŁOTEGO TRÓJKĄTA
- rynek
Kapitał własny fundusze własne
Kapitał banku:
- własny – należy do właścicieli, do użytku bezterminowego;
- obcy – kapitał wierzycieli, jest go więcej niż własnego.
Kapitał się powiększa – kapitał pracuje:
- ma się powiększyć by zwiększyć majątek właścicieli;
- na początku ma postać pieniężną, później przyjmuje formę aktywów.
W systemie bankowym w Polsce więcej jest funduszy własnych niż kapitałów własnych. Przy liczeniu funduszy, kapitałów własnych nie wliczamy w to NBP.
Bank państwowy w Polsce – Bank Gospodarstwa Krajowego.
Banki spółdzielcze nie odgrywają dużej roli na naszym rynku 6 %. Nie mówimy w nich o kapitale tylko o funduszach.
W systemie bankowym:
- kapitał własny 41 mld zł,
- fundusze własne 47 mld zł.
W ich skład wchodzą depozyty = zobowiązania podporządkowane (przyjmowane na minimum 5 lat, nie są niczym ubezpieczone, przeważnie stosowane w bankach spółdzielczych).
Funkcje kapitałów własnych:
założycielska – warunkiem utworzenia banku jest posiadanie odpowiednich kapitałów bankowych (5 mln euro – równowartość w zł liczona po średnim kursie NBP z dnia złożenia wniosku (bank spółdzielczy 1 mln)) warunek ten musi być spełniony w formie ciągłej;
finansowanie działalności banku w pierwszej fazie jego działalności – bank ma pieniądze na prowadzenie, finansowanie działalności w pierwszym okresie;
finansowanie majątku trwałego – bankomaty, samochody prezesów itp. nie można tego finansować depozytami;
absorbowanie strat – (amortyzowanie strat, pokrywanie) – kapitał własny jest swoistym ubezpieczeniem banku, gdy zdarzy się jakieś nieszczęście to bank jest w stanie przeżyć dzięki swojemu kapitałowi – kapitał jako amortyzator;
tworzenie zaufania do banku – „too big to fail” – duży bank ma mniejsze szanse na upadek, państwo nie dopuści do tego;
podstawa do podziału zysków – dywidendy wypłacane są proporcjonalnie do posiadanych akcji;
regulacyjna – wyznacza granice działalności banku, np. gr. bankowe określa rozmiary max kredytu jaki może udzielić bank – nie może być on większy niż 25 % funduszy własnych.
Kapitał własny – struktura:
kapitał podstawowy – w sp. akcyjnej – kapitał akcyjny, a przy banku spółdzielczym – fundusz udziałowy;
kapitał zapasowy – tworzony z odpisów zysków;
kapitał rezerwowy – tworzony z zysków na pokrycie strat.
Kapitał własny wzrasta wraz z rozwojem banku. Kapitał własny znajduje się w bezterminowym użytku banku.
Fundusze banku składają się z:
a. fundusze podstawowe:
fundusze zasadnicze
- główna część funduszy podstawowych;
- w banku państwowym: fundusz statutowy, rezerwowy, zapasowy;
- w bank w formie S.A.: kapitał zapasowy i rezerwowy;
- w banku spółdzielczym: fundusz udziałowy, zasadowy i rezerwowy;
- w banku zagranicznym (oddziale): zarejestrowany kapitał przeznaczony na działalność w Polsce (rejestrowany w KRS-ie).
dodatkowe pozycje funduszy własnych
- fundusz ogólnego ryzyka;
- niepodzielny zysk z poprzednich lat.
pozycje pomniejszające fundusze podstawowe
- akcje własne posiadane przez bank;
- wartości niematerialne i prawne (programy komputerowe);
- strata na koniec roku sprawozdawczego.
b. fundusze uzupełniające – nie mogą być wyższe niż fundusze podstawowe:
kapitał z przeceny majątku – z aktualizacji majątku trwałego;
tylko za zgodą komisji nadzoru bankowego – dodatkową odpowiedzialność członka banku spółdzielczego za straty.
c. pozycje pomniejszające fundusze własna banku:
brakująca kwota rezerw celowych na ryzyko związane z działalnością banku;
akcje banku w innym banku – jeśli przekraczają 10 % funduszy własnych.
7. Ryzyko bankowe – pojęcie i rodzaje.
Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je skutecznie ograniczyć stosując odpowiednie metody zarządzania ryzykiem.
Ryzyko bankowe – to negatywne odchylenie od założonego celu; mogą również występować pozytywne odchylenia od założonego celu (mogą się przyczynić do poprawy sytuacji banku).
Zapobieganie ryzyku wiąże się z utratą szans związanych z dodatkowymi dochodami i z dodatkowymi kosztami.
Konsekwencje zbyt wysokiego ryzyka bankowego
- zmniejszenie lub utrata płynności;
- zmniejszenie zysku;
- spadek rentowności;
- mniejsza wiarygodność;
- mniejsze bezpieczeństwo. UPADŁOŚĆ
Skutki upadłości ponoszą:
- klienci;
- akcjonariusze;
- sektor bankowy;
- gospodarka.
Jakie ryzyko wzrasta?:
• Ryzyko kredytowe – pogarsza się jakość portfeli kredytowych banków, ponieważ duże i wiarygodne firmy finansują się bezpośrednio na rynku pieniężnym i kapitałowym;
• Ryzyko rynkowe – wahania kursów walutowych i zmiany stóp procentowych są coraz większe i coraz trudniejsze do przewidzenia;
• Ryzyko systemowe – wzrasta współzależność systemów finansowych na świecie i niebezpieczeństwo przenoszenia się kryzysu z jednego kraju do drugiego.
Skąd bierze się ryzyko bankowe?:
• Czynniki zewnętrzne – związane z otoczeniem:
- makroekonomiczne – zmiany wartości parametrów rynkowych stopy procentowe i kursy walut;
- produktowe – rozwój pochodnych instrumentów finansowych;
- popytowe – wzrasta świadomość finansowa klientów.
• Czynniki wewnętrzne – w banku:
- ludzkie – niskie kwalifikacje i brak przestrzegania procedur;
- techniczne – uzależnienie banków od systemów elektronicznego przetwarzania danych.
Wpływ inflacji na kapitał własny w banku:
wartość majątku trwałego to użyteczność, a inflacja nie powoduje zmniejszenia tego waloru. Użyteczność majątku wyrażona jest co najwyżej w coraz gorszym pieniądzu – nominalnie rośnie. W przypadku banków kapitał własny traci swoją wartość (ulega deprecjacji) o procent wynikający z inflacji. Należy nadmienić, że ta utrata wartości nie znajduje odzwierciedlenia w bilansie banku.
w korporacjach przemysłowych kapitały własne są zaangażowane przede wszystkim w majątek rzeczowy. W bankach tylko część kapitału jest zainwestowana w środki trwałe. Pozostałe kapitały są utrzymywane w formie instrumentów finansowych o najwyższej płynności (głównie w postaci pieniądza). Jest to tzw. kapitał wolny, który pozostaje po odjęciu kwot zainwestowanych w środki trwałe i stanowi w bankach źródło funduszy pożyczkowych.
Ryzyko kredytowe – sytuacja w której kredytobiorca nie będzie chciał lub nie będzie mógł wywiązać się z zobowiązania zapłaty odsetek i spłaty rat kapitałowych.
Ryzyko stopy procentowej – niekorzystny wpływ zmian stopy procentowej na wynik finansowy banku np. finansowanie kredytu rocznego depozytami klientowskimi. W wyniku wzrostu rynkowej stopy procentowej koszt pozyskania pieniądza w postaci wkładów terminowych zwiększy się, co przy stałym oprocentowaniu kredytu spowoduje zmniejszenie dochodów z tak otwartej pozycji.
Ryzyko płynności – konieczność posiadania łatwo dostępnych funduszy w celu zaspokajania żądań deponentów związanych z wycofaniem wkładów i żądań innych wierzycieli oraz na pokrycie uzasadnionego zapotrzebowania ze strony pożyczkobiorców.
Ryzyko walutowe – niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego.
Ryzyko operacyjne – możliwość wystąpienia straty wynikających z niewłaściwych lub zawodnych procesów ludzi i systemów lub też ze zdarzeń zewnętrznych.
Przyczyny upadłości banków:
- Barings bank – ryzyko rynkowe + wadliwe funkcjonowanie mechanizmów kontroli wewnętrznej;
- najczęstsza przyczyna kłopotów – ryzyko kredytowe.
Zarządzanie ryzykiem bankowym
Wyróżnia się cztery podstawowe etapy:
ETAP I – Identyfikacja ryzyka.
Jakie rodzaje ryzyka zagrażają bankowi? – odpowiedź na to pytanie wymaga przeanalizowania poszczególnych transakcji i określenia do jakiej grupy ryzyka można zaliczyć ryzyko związane z poszczególnymi transakcjami. Uzależnione jest to od rodzaju przeprowadzonych transakcji oraz specyfiki obsługiwanych przez bank klientów.
ETAP II – Kwantyfikacja ryzyka.
Kwantyfikacja ryzyka to pomiar ryzyka za pomocą różnych metod.
„What gets measured – gets managed” – jak mówią amerykanie zarządzać można tylko takim ryzykiem, które jest mierzalne. W zależności od rodzaju ryzyka stosuje się różne metody jego pomiaru:
- metody opisowe;
- metody ekonometryczne.
Należy odróżnić dwa rodzaje ryzyka:
ryzyko związane z pojedynczą transakcją;
ryzyko łączne – nie jest bowiem sumą wynikającą z pojedynczych transakcji, gdyż są one ze sobą skorelowane. Poziom łącznego ryzyka jest oceniony przez wielkość poszczególnych zagrożeń.
ETAP III – Sterowanie ryzykiem.
Celem sterowania ryzykiem jest ograniczenie go do ustalonych dopuszczalnych rozmiarów.
W procesie sterowania ryzykiem trzeba zwrócić uwagę na związek między efektywnością i ryzykiem.
Dwa rodzaje strategii:
- aktywna – przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka;
- pasywna – przedsięwzięcia oddziaływujące na skutki ryzyka
Strategia aktywna – jakie działania:
unikanie ryzyka – nieangażowanie się w transakcje, przy których ryzyko wydaje się szczególnie duże;
dywersyfikacja ryzyka;
hedging – operacja asekuracyjna dokonywana w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem;
przenoszenie ryzyka na inne podmioty – ubezpieczenie kredytu;
zmniejszenie wielkości ryzyka – badanie zdolności kredytowej bieżący nadzór nad stopą kredytu oraz zabezpieczenia kredytu.
Strategia pasywna – jakie działania:
zwiększenie wielkości kapitałów;
zwiększenia wielkości rezerw;
przynależność do systemów ubezpieczenia wkładów.
ETAP IV – Kontrola.
Celem kontroli jest zbadanie i ocena efektywności przedsięwzięć polegających na ograniczeniu ryzyka.
W ramach kontroli ocenia się:
• przejrzystość systemu dla osób podejmujących decyzje;
• czy regulacje wewnętrzne i zewnętrzne jest przestrzegana;
• funkcjonowanie systemu informowania;
• stosowanie metody analizy ryzyka;
• efektywność zastosowanych instrumentów sterowania ryzykiem;
• funkcjonowanie systemu informowania kierownictwa dla potrzeb zarządzania ryzykiem.
Przegląd wybranych regulacji ostrożnościowych:
- fundusze własne banku;
- współczynnik wypłacalności banku;
- limity koncentracji: wierzytelności, inwestycji kapitałowych, kapitałowych pozycji walutowych;
- rezerwy: ogólne, celowe.
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego:
odpowiednim grupom aktywów i zobowiązań pozabilansowych przypisane wagi ryzyka, które odzwierciedlają w sposób uproszczony ryzyko niewypłacalności kredytobiorcy – im wyższe ryzyko tym wyższa waga ryzyka;
w celu obliczenia wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego, wartość aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem mnożymy przez 8 %.
W sposobie obliczania współczynnika wypłacalności ujmuje się dwa rodzaje ryzyka:
ryzyko kredytowe – w którego przypadku bank może ponieść straty, gdy dłużnik nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec banku;
ryzyko rynkowe – które wynika z niepewności co do kształtowania się w przyszłości dna aktywów, stóp procentowych.
Art. 128 prawa bankowego.
Bank jest zobowiązany utrzymywać współczynnika wypłacalności na poziomie co najmniej 8 %, a bank rozpoczynający działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15 % przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności co najmniej 12 %.
Interpretacja współczynnika wypłacalności:
- norma co najmniej 8 %;
- poniżej 8 % - wypłacalność banku może być zaangażowana;
- powyżej 8 % - bank nie wykorzystuje swoich możliwości.
8. Wielowymiarowa ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa bankowego.
A. Podmioty zainteresowane oceną działalności banku.
B. Cele oceny działalności banku.
C. Ocena banków przez agencje rotingowe jako przykład wielowymiarowej oceny standingu w banku.
Podmioty zainteresowane oceną działalności banku.
Cele oceny działalności banku.
Rodzaje ocen działalności banku.
a. kryterium – umiejscowienie oceniającego,
- zewnętrzne;
- wewnętrzne;
b. kryterium – zakres podmiotowy oceny,
- systemy oceny solo;
- systemy oceny konglomeratów finansowych;
c. kryterium – sposób oceny,
- jakościowe;
- ilościowe;
- mieszane.
W poszukiwaniu kompleksowego kryterium oceny działalności banku
• ocena banku powinna być zbieżna z podstawowym celem działania każdego banku – maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa dla akcjonariuszy;
• ocena banku powinna uwzględniać wszystkie najważniejsze aspekty jego działania – wielowymiarowość oceny;
• ocena powinna pozwolić na sformułowanie jednoznacznych wniosków o sytuacji banku – jednoznaczność oceny.
Wzrost znaczenia pozycji konkurencyjnej jako kompleksowego kryterium oceny banku – od kilku lat obserwuje się nasilenie konkurencji na rynku finansowym.
Pojęcie pozycji konkurencyjnej banku
Analiza pozycji konkurencyjnej banku komercyjnego:
pozycji konkurencyjnej nie można analizować w oderwaniu od wartości dla akcjonariusza;
w analizie pozycji konkurencyjnej trzeba zwrócić uwagę nie tylko na pozycję rynkową, ale również na kondycję finansową i satysfakcję klienta z usług bankowych;
analiza pozycji konkurencyjnej ma charakter wielowymiarowy (przydatna okazuje się koncepcja taksonomiczna).
Bilans banku – stanowi usystematyzowane zestawienie majątku (aktywa) oraz zobowiązań i kapitałów własnych (pasywa). Sporządzony jest w ściśle określonym momencie i jest zestawieniem statycznym.
AKTYWA PASYWA
- kasa, operacje z BC;
- należność od sektora finansowego;
- należność od sektora budżetowego;
- należność od sektora nie finansowego;
- dłużne papiery wartościowe, akcje i udziały;
- majątek trwały. - zobowiązania wobec BC;
- zobowiązania wobec sektora finansowego, budżetowego i nie finansowego;
- zobowiązania z tytułu papierów wartościowych;
- rezerwy;
- kapitały.
Rachunek wyników – jest sprawozdaniem o dokonaniach banku i umożliwia badanie struktury przychodów, kosztów i wyniku finansowego netto za pewien okres.
Istota analizy wskaźnikowej (ratio analisis)
opiera się na przeszłości spółki (banku);
pod pojęciem wskaźnika należy rozumieć relację między dwoma (lub więcej) różnymi liczbami zaczerpniętymi ze sprawozdania finansowego;
jest głównym elementem analizy spółki na podstawie sprawozdania finansowego;
polega na tworzeniu wskaźników oraz ich oceny porównawczej (głównie w czasie i przestrzeni).
Kryteria i wskaźniki służące do oceny kondycji finansowej banku.
Kondycja finansowa banku
Kryteria: Efektywność finansowa Bezpieczeństwo finansowe
Kryteria cząstkowe klasyczne wskaźniki efektywności;
- wskaźniki operacyjne aktywów;
- wskaźniki operacyjne kapitałów;
- wskaźniki operacyjne dochodów;
mierniki kreacji wartości
- wewnętrzne przy czym ich konstrukcja może być oparta na zjawisku księgowym lub przepływach pieniężnych. Wskaźniki płynności
- wskaźniki płynności aktywów;
- wskaźniki płynności pasywów;
wskaźniki wypłacalności
- wskaźniki adekwatności kapitałowej;
- wskaźniki jakości aktywów.
Wskaźniki operacyjne aktywów:
Gdzie:
Zn – zysk netto;
Ao – przeciętne aktywa ogółem.
Wskaźniki operacyjne kapitałów:
Gdzie:
Zn – zysk netto;
Kw – przeciętny kapitał własny.
Wskaźniki operacyjne dochodów:
Gdzie:
C – koszty;
I – dochody.
Wskaźniki płynności:
Gdzie:
Pz(max) – max poziom zadłużenia;
Pz(r) - rzeczywisty poziom zadłużenia;
Do – depozyty ogółem.
Wskaźniki jakości aktywów:
Gdzie:
Nz – należności zagrożone;
Ao – aktywa ogółem.
Zasady budowy wskaźników finansowych:
- logika;
- informacja.
Metody taksonomii numerycznej w ocenie pozycji konkurencyjnej i kondycji finansowej banków.
Taksonomia – układ, porządek, zwyczaj, prawo, zasada.
Metody porządkowania liniowego – taksonomiczne mierniki rozwoju umożliwiające uporządkowanie obiektów wielocechowych według osiągniętego poziomu miernika.
Metody klasyfikacji – umożliwiające podział wieloelementowego zbioru obiektów na takie klasy, aby banki należące do tej samej klasy były jak najbardziej podobne do siebie, znajdujące się w różnych klasach istotnie różniły się od siebie.
Co to jest rating?
Klasyczną formą ratingu stosowaną przez agencje ratingowe w ocenie emitentów papierów wierzycielskich jest tzw. credit rating.
Credit rating jest wypowiedziana (opinią agencji ratingowe) w formie wskaźnika na temat przyszłej zdolności i prawnych zobowiązaniach emitenta dłużnych papierów wartościowych do terminowej spłaty, odsetek i kapitału od zaciągniętego długu.
Korzyści wynikające z ratingu:
a. dla emitenta:
- zwiększa zdolność kredytową do zaciągania pożyczek;
- obniża koszt pozyskania kapitału;
- ułatwia dostęp do rynku kapitałowego.
b. dla inwestora:
- uzyskuje narzędzie pomocne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnej.
Skala ratingowa
Obrazuje różnice w ryzyku inwestycyjnym i podzielona jest na dwie zasadnicze części:
- klasa inwestycyjna – instrumenty o niskim ryzyku inwestycyjnym – dużym prawdopodobieństwie spłaty zobowiązań AAA;
- klasa spekulacyjna – instrumenty o wysokim ryzyku inwestycyjnym – małym prawdopodobieństwie spłaty zobowiązań CCC, P, Ddd.
Ocena ryzyka kraju – jest zasadą, nie może być wyższa od wiary godności, jaką uzyskał kraj w którym dana firma ma siedzibę.
Ryzyko polityczne – gotowość rządu do terminowej spłaty swoich długów – system polityczny, sytuacja społeczna.
Ryzyko ekonomiczne – zdolność kraju do realizacji podjętych zobowiązań, wskaźniki gospodarcze.
Ryzyko branżowe
Rola systemu finansowego w gospodarce – mechanizmy wsparcia trzeciej strony w szczególności państwa, w razie zagrożenia wypłacalności banku, skutek potencjalnego kryzysu banku na system gospodarki krajowej oraz światowej oraz pozycja wierzycieli w przypadku upadłości banku.
Standing finansowy banku:
CAMELS – to akronim dla:
C – adekwatność kapitałowa;
A – jakość aktywów;
M – kadra zarządzająca bankiem;
E – zyskowność;
L – płynność;
S – wrażliwość na ryzyko rynkowe.
9. Ryzyko bankowe, elementy zarządzania ryzykiem bankowym.
Termin zapadalności – termin, w którym powinna nastąpić spłata konkretnych należności od klientów.
Termin wypłacalności – termin, w którym bank realizuje podjęte zobowiązanie wobec klientów.
Okres zapadalności – przedział czasowy pomiędzy datą, na którą sporządzona jest informacja, a datą spłaty należności.
Okres wymagalności – przedział czasowy pomiędzy datą, na który sporządzona jest informacja, a datą realizacji przez bank zobowiązań.
Płynność to zdolność banku do:
- terminowego realizowania zobowiązań wobec klientów;
- pokrycia zgłaszanego przez klientów popytu na kredyt.
Horyzont czasowy:
• płynność natychmiastowa – w okresie najbliższego dnia;
• płynność bieżąca w okresie do 7 dni;
• płynność krótkoterminowa – do 1 miesiąca;
• płynność średnioterminowa – od 1 do 3 miesięcy;
• płynność długoterminowa – powyżej 3 miesięcy.
Ryzyko płynności – należy rozumieć przez nie zaangażowanie nie wywiązania się przez bank w terminie ze swoich zobowiązań finansowych z powodu braku w danym momencie płynnych środków pieniężnych na pokrycie wypłat wynikających z warunków umów podpisanych z klientami.
Przyczyny straty płynności przez bank:
trudności ze spłaty kredytów przez klientów;
duże koncentracje po stronie aktywów i pasywów – duże kredyty, duże depozyty;
przedterminowe i często masowe wycofywanie przez klientów depozytów. Niespodziewany spadek dochodowych aktywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych.
Reguły zabezpieczania płynności banku:
a. Złota reguła płynności.
Zapadalność aktywów i wymagalność pasywów musi być dopasowana do kwot i terminów. Reguła:
wyklucza jakąkolwiek transformację terminów w działalności bankowej;
nie uwzględnia możliwości prolongaty istniejących wkładów;
nie bierze pod uwagę możliwości pozyskania nowych wkładów, które mogą być również wykorzystane do zabezpieczenia płynności;
nie uwzględnia możliwości refinansowania się banku, czyli pozyskania środków na rynku pieniężnym;
rezygnuje z transformacji terminów i stosuje złotą regułę bankową bank wcale nie musi być bezpieczny, ponieważ istnieje ryzyko niepłacenia kredytów.
Złota reguła bankowa:
- zakłada zgodność ... kapitału na terminy, na jakie został on przekazany;
- wyklucza transformację terminów w działalności banku;
- nie bierze pod uwagę możliwości refinansowania się banku na rynku międzynarodowym
b. Reguła osadu we wkładach.
Opiera się na założeniu istnienia w pozyskiwanych przez bank depozytach i „osadu” stwarzających podstawę do transformacji terminów do wysokości „osadu”.
Reguła osadu:
- zwraca się w niej uwagę na istnienie tzw. osadu we wkładach depozytach ..., czyli stabilnego utrzymywania się określonego ich stanu;
- w granicach tego osadu można wydłużyć termin płatności.
c. Reguła przesunięć.
Aktywa polityki inwestowania prowadzona przez bank powinna być tak prowadzona, aby w wypadku spiętrzenia płatności likwidacja aktywów przez swoich umownie przewidzianym terminem płatności mogła nastąpić bez większych strat.
Zwraca się w niej uwagę, że płynność banku może być korygowana przedterminową likwidacją aktywów bez większych strat finansowych.
d. Reguła maksymalnego obciążenia.
Według tej reguły terminowe wywiązanie się banku z zobowiązań wymaga spełnienia dwóch warunków:
wartość podlegających likwidacji aktywów musi być większa lub równa wielkości wymaganych zobowiązań;
suma strat wynikająca z wcześniejszego upłynnienia aktywów nie może być większa niż kapitał własny banku.
Metody pomiaru ryzyka płynności:
zestawienie luki płynności;
Aktywa zapadalne w danym przedziale czasowym – Pasywa wymagalne w danym przedziale czasowym = Luka płynności
Dodatnia – bank posiada dostateczne środki do pokrycia w terminie wszystkich (ujętych w tym przedziale czasowym) wymagalnych płatności.
Ujemna – bank nie posiada dostatecznych środków do pokrycia w terminie wszystkich wymagalnych płatności.
Lukę sporządza się:
- na podstawie bilansu;
- dla każdej z walut, w których przeprowadzane są operacje.
urealniona luka płynności;
Urealnione aktywa w danym przedziale czasowym – aktywa są skorygowane o pozycje spłacone z opóźnieniem – Urealnione pasywa w danym przedziale czasowym (pasywa skorygowane o pozycje) = Urealniona luka płynności
zestawienie przepływów płatniczych.
Wpływ z aktywów + odsetek w danym przedziale czasowym – Wpływy z pasywów + odsetek w danym przedziale czasowym = Luka płynności
Istota zarządzania płynnością
Strategie:
Strategia magazynowania płynności – polega na utrzymywaniu w aktywach banku odpowiednio wysokich rezerw w postaci środków pieniężnych i łatwo zbywalnych papierów wartościowych. W okresach pogarszającej się płynności bank sprzedaje aktywa od najbardziej do najmniej płynnych. Aktywa płynne to aktywa – dla których istnieje rynek ...
Strategia pożyczania płynności – polega na pożyczaniu środków na pokrycie zapotrzebowania na płynność. Pożyczanie płynności jest bardziej ryzykowną strategią, ponieważ środki pozyskiwane na rynku pieniężnym, którego warunki ulegają ciągłym zmianom.
Strategia zrównoważona – w sytuacji ekstremalnej zdolność pożyczkowa banku może spaść do zera, w wyniku czego bank będzie zmuszony polegać ... . Zalety strategii zrównoważonej:
- ograniczenie kosztów związanych z gromadzeniem płynności w aktywach;
- ograniczanie ryzyka wiążącego się z potrzebą pożyczania płynności.
Miernik zdolności kredytowej banku
P-Z(max) – maksymalny poziom zadłużenia;
Pz(r) – rzeczywisty poziom zadłużenia;
Do – depozyty ogółem.
Regulacje ostrożnościowe w zakresie płynności:
a. zgodnie z prawem bankowym banku są zobowiązania do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności;
b. w zakresie płynności nadzór bankowy nie stosuje norm ilościowych (wskaźników, których należałoby bezwzględnie przestrzegać), ale podejście jakościowe, rekomendacja dotycząca systemu monitorowania płynności finansowej banku.
Płynność w banku jest lepiej zabezpieczona im:
krótsze są terminy zapadalności aktywów;
bardziej płynny jest rynek, na którym można przed terminem zbywać aktywa;
mniejsze ... przy przedterminowej sprzedaży aktywów;
bardziej stabilna cena aktywów banku;
bardziej aktualny jest plan awaryjny zabezpieczenia płynności;
większy jest osad środków zdeponowanych w banku;
dłuższe terminy wymagalności zobowiązań.
Ryzyko kredytowe – zagrożenie, że płatności związane z obsługą kredytu (raty kapitałowe i/lub odsetki) nie zostaną uregulowane przez klienta w terminie przewidzianym umową, w całości lub częściowe.
Ryzyko kredytowe sensu stricto – odnosi się tylko do działalności stricte kredytowej.
Ryzyko kredytowe sensu largo – obejmuje również operacje międzybankowe, zakup dłużnych papierów wartościowych.
Konsekwencje:
W przypadku kryzysu kredytobiorcy i powstaniu trudnego kredytu ponosi potrójne konsekwencje kosztowe:
- koszt niespłaconej części kredytu;
- koszt utrzymania rezerw złotowych.
Aktywne ryzyko kredytowe występuje:
niespłacenie kredytu i odsetek przez klienta;
spłacenie kredytu i odsetek w terminie późniejszym niż określony w umowie kredytowej;
częściowego spłacenia kredytu i odsetek.
Proces analizy i redukcji ryzyka:
I faza – badanie zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu.
II faza – badanie zdolności kredytowej po udzieleniu kredytu.
Pod pojęciem zdolności kredytowej rozumie się możliwość obsługi kredytu polegającą na spłacie rat kapitałowych i odsetek w umownych terminach opłat.
Prawo bankowe pozwala na udzielenie kredytu pod warunkiem:
ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu;
przedstawienie programu naprawy gospodarki, podmiotu zapewniającego uzyskanie tej zdolności w określonym czasie.
10. Operacje bankowe.
Operacja bankowa – stosunki umowne między bankiem a klientem, w których bank oferuje usługi (usługodawca), zaś klient jest usługobiorcą. Występuje przy tym ruch pieniądza w postaci materialnej bądź w postaci zapisu księgowego. Przy dokonywaniu operacji wykorzystuje się ...
Klasyfikacja operacji bankowych według kryterium wpływu na bilans banku:
aktywne – zmieniają stan aktywów:
- działalność kredytowa;
- dokonywanie lokat w innych bankach;
- inwestycje w papiery wartościowe;
- operacje zwiększające majątek trwały banku;
pasywne – zmieniają stan pasywów:
- lokaty innych banków;
- depozyty;
- emisja bankowych papierów wartościowych;
pośredniczące –nie zmieniają aktywów i pasywów:
- operacje rozliczeniowe;
- pośrednictwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi.
Umowa rachunku bankowego
Otwarcie rachunku bankowego następuje przez zawarcie z bankiem umowy na piśmie.
Umowa rachunku bankowego powinna określać w szczególności:
• strony umowy;
• rodzaj otwieranego rachunku;
• walutę w jakiej rachunek jest prowadzony;
• czas na jaki rachunek został otwarty;
• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany;
• sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku;
• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek;
• terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku;
• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych;
• tryb i warunki dokonywania zmian umowy;
• sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku.
Typy rachunków bankowych:
- rachunki bieżące;
- rachunki lokat terminowych;
- rachunki oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe).
Kierunek rozwoju oferty konta osobistego.
Konto osobiste:
- wirtualizacja;
- pakietyzacja;
- segmentacja.
Konto osobiste jako of
