Bilans – to podstawowe sprawozdanie finansowe wykonywane przez jednostki gospodarcze, odzwierciedlające wartościowe zestawienie stanu majątku i kapitałów w określonym momencie czasowym.
Bilans winien być opracowany po zaksięgowaniu wszystkich zdarzeń dotyczących danego okresu, po przeprowadzeniu weryfikacji sald majątku trwałego i obrotowego oraz sald kapitałów i zobowiązań.
Bilans zawiera po swojej lewej stronie aktywa (majatek), a po prawej pasywa ( kapitał własny i obcy).
Aktywa składają się z majątku trwałego (składniki majątkowe używane w dłuższym okresie, charakteryzujące się większą wartością jednostkową) uczestniczącego w wielu powtarzających się cyklach obrotu, stopniowo się zużywając. Majątek trwały obejmuje wartości niematerialne i prawne (np. koszty ogranizacyjne, patenty, prawa wydawnicze), rzeczowy majątek trwały (grunty, budynki i budowle, maszyny, urządzenia, inwestycje), finansowy majątek trwały (środki pieniężne ulokowane na dłuższy okres). Do aktywów zaliczamy także majątek obrotowy czyli posidane przez przedsiębiorstwo środki pieniężne na rachunku bankowym i w kasie, należności od dostawców, zapasy czy inne należności. Majątek ten wchodzi bezpośrednio do procesu gospodarczego i podlega stałym przemianom, dokonując obrotu i wraca do postaci wyjściowej – środków pieniężnych.
Pasywa w bilansie, to kapitał własny (wkład finansowy właściciela i współwłaścicieli w przedsiębiorstwo) oraz kapitał obcy, który obejmuje kapitały obece długoterminowe (np. kredyty, pożyczki i zobowiązania do spłaty powyżej 1 roku) i krótkoterminowe (zobowiązania z tytułu dostaw, wynagrodzeń czy wobec budżetów). Aktywa i pasywa w bilansie wyrażają więc ten sam zespół środków, zestawiony wg różnych kryteriów podziału. Łączna wartość wszystkich składników majątku musi być równa wszystkim składnikom źródeł ich pochodzenia, ponieważ każdy składnik majątku winienbyć finansowany z określonego źródła. Ogólna suma aktywów równa się więc w bilansie ogólnej sumie pasywów.
Badanie struktury bilansu ma na celu ocenę przesunięć, jakie nastąpiły w środkach gospodarczych i źródłach ich pokrycia. Analiza porównawcza danych polega na ustaleniu i ogólnej ocenie wzrostu lub zmniejszenia poszczególnych składników bilansu, a analiza struktury danych – na ustaleniu i ocenie udziału poszczególnych pozycji w ogólnych kwotach aktywów i pasywów.
Czytanie bilansu w ukladzie poziomyn polega na porównaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów za minimum dwa kolejne okresy obrachunkowe. Ułatwia ona wnioskowanie na temet prawidłowości funkcjonowania przedsiębiorstwa w przeszłości oraz przewidywania tendencji jego rozwoju w przyszłości.
Jednym z wskaźników badania pozionego bilansu jest wskaźnik zastosowania kapitału własnego (ZKW ).
Kw (kapitał własny )
ZKW= MT (majątek trwały)
Wskaźnik ten określa stopień finansowania majątku trwałego przedsiębiorstwa. Gdy majątek trwały jest w pełni finansowany przez kapitał własny to mamy do czynienia ze złotą regułą bilansowania, która przyjmuje jako kryterium, stopień ryzyka. Reguła ta mówi nam, iż majątek obciążony wysokim ryzykiem (trwałe składniki tego majątku) winien być finansowany z kapitału własnego, ponieważ jest on oddany do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres. Według tej reguły wskaźnik ZKW powinien przekraczać wartość jedności i wykazywać tendencje rosnące tzn. wartość kapitału własnego winna przekraczać wartość majątku trwałego o niskim stopniu płynności, gdzie kjapitał własny pokrywa też część majątku obrotowego.
Innym wskażnikiem badania poziomego może być wskaźnik zastosowania kapitału obcego ZKO.
KO (kapitał obcy)
ZKO = MO ( majątek obrotowy)
Wskaźnik ten ustala relację między kapitałem obcym a majątkiem obrotowym. Określa stopień sfinansowania majątku obrotowego ze zobowiązań długo i krótkoterminowych. Wskaźnik ZKO powinien przyjmować wartości mniejsze od jedności i wykażywać tendencje malejące, co świadczy o dobrej kondycji przedsiębiorstwa.
Czytanie bilansu w ikładzie pionowym polega na analizie struktury aktywów i pasywów poprzez obliczanie udziału poszczególnych składników majątku i kapitałów w łącznej sumie bilansowej.
W pasywach, wskaźnik struktury kapitału Sk
Kw (kapitał własny)
SK = Ko (kapitał obcy)
przedstawia relację kapitału własnego do wszystkich jego zobowiązań. Wysoki stopień tego wskaźnika świadczy o dobrej kondycji firmy i korzystnej sytuacji finansowej oraz wskazuje na możliwości rozwoju przedsiębiorstwa.
W aktywach, wskaźnik struktury majątku SM
MT (majątek trwały)
SM = MO (majatek obrotowy)
Jest wskaźnikiem mówiącym nam o zdolnościach dostosowania się przedsiębiorstwa do zmian rynkowych. Jest on nazywany wskażnikiem stopnia unieruchomienia majątku lub stopniem elastyczności. Wartość wskaźnika powyżej jedności oznacza małą elastyczność, a poniżej jedności wyższą elastyczność dostosowania się przedsiębiorstwa do zmian rynkowych. Gdy wartość wskaźnika maleje to wzrasta stopień elastyczności przedsiębiorstwa, a tendencja rosnąca wskaźnika świadczy o obniżeniu elastyczności. W przypadku przedsiębiorstw transportowych czy przemysłowych wzrost tego wskaźnika świadczyć może o umacnianiu się bazy materiałowo – technicznej.
Na podstawie powyższych wskażników możemy wyznaczyć wskaźniki ogólnej sytuacji finansowej firmy - Wsf
ZKW SK
Wsf= ZKO Wsf = SM
We wskaźniku tym znajduje odzwierciedlenie struktura majątku i kapitału przedsiębiorstwa, jak i sposób finansowania majątku. Wsakźnik można porównywać w czasie jak i w przestrzeni. Zmniejszenie wartości tego wskaźnika świadczy o pogarszniu się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a jego wzrost o poprawie.
Analiza bilansu robiona jest przede wszystkim przy ubieganiu się o kredyty, podczas poszukiwania wspólników czy przekształcania firmy np. w S.A., do wejścia na Giełdę Papierów Wartościowych, dla potrzeb emisji akcji, a także jako podstawowa analiza dla potrzeb wewnętrznych firmy.
