Ocena ryzyka kredytowego - sygnały ostrzegawcze.
Analiza ilościowa bazuje na informacji dostarczanej przez system rachunkowości. Narzędziem przekazywania informacji jest sprawozdawczość finansowa. Liczby ze sprawozdań finansowych zwykle wskazują na „historię choroby”.
Do najistotniejszych sygnałów wczesnego ostrzegania należą:
w przypadku rachunku zysków i strat:
duża luka między wartością sprzedaży brutto a sprzedażą netto – co może być spowodowane niezadowoleniem klientów, ich odchodzeniem od firmy, czy też skargami, zażaleniami na jakość towarów
spadek wartości sprzedaży – istotne jest rozróżnianie wartości nominalnym od realnych, nawet bowiem przy wzroście nominalnym sprzedaży, firma faktycznie mogła sprzedać mniej niż w minionych okresach, a ponadto należy rozważyć, czy spadek sprzedaży nie jest skutkiem występowania sezonowości,
wzrastający, określony procentowo, udział kosztów, zwłaszcza działalności operacyjnej,
wzrastająca sprzedaż a malejące zyski, co może wskazywać, że firma nie jest zbyt silna kapitałowo,
wzrastający poziom strat z tytułu złych długów – może wynikać z pogorszenia jakości należności, spowolnienia bądź trudności z ich ściągalnością; w takim przypadku niezbędne jest sprawdzenie poziomu rezerw na należności,
malejąca wartość oraz relacja do sprzedaży zysku przed opodatkowaniem, spłatą odsetek i amortyzacją (EBITDA),
nadmiernie wysoka dynamika kosztów osobowych w stosunku do dynamiki sprzedaży,
w przypadku bilansu:
pogorszenie pozycji gotówkowej firmy – spadek w wymiarze kwotowym bądź procentowym w aktywach firmy, częstsze składanie niskich kwotowo czeków w bankach,
ostry wzrost w pozycji należności od kontrahentów, zwłaszcza od grupy podmiotów powiązanych, co może wskazywać na nadmierną koncentrację w stosunku do jednego lub kilku klientów; może taki stan rzeczy także wskazywać na to, że firma „zmiękcza” strategię zarządzania należnościami,
znaczny i wzrastający poziom zapasów – z jednej strony skoki te mogą zostać wymuszone przez odbiorców, czy dostawców (jest to mimo wszystko ryzykowna strategia), z drugiej strony może to być konsekwencją naturalnej niechęci kredytobiorcy do sprzedaży zapasów po zaniżonych cenach, jednak brak płynnej sprzedaży może spowodować spadek atrakcyjności zapasów i olbrzymie problemy z bieżącym zbytem, czy wręcz z egzekucja należności z przyjętego zabezpieczenia na zapasach,
koncentracja w aktywach niebieżących (innych niż aktywa trwałe) może w praktyce oznaczać przekazywanie pieniędzy filiom bądź oddziałom, o których bank może nie zdobyć informacji co do ich wartości i sytuacji finansowej; może to również wskazywać na drenaż aktywów obrotowych dla budowania portfela inwestycyjnego , co jest szczególnie niebezpieczne, gdy kredytodawcy finansują dalsze wzrastające zakupy aktywów obrotowych,
duża koncentracja aktywów niematerialnych, co wiąże się z utrudnieniem oszacowania realnej wartości tych aktywów
nieproporcjonalne wzrosty zadłużenia bieżącego szczególnie, gdy wzrost ten dotyczy zadłużenia handlowego lub gdy występuje wzrost tzw. „koleżeńskich długów” (dotyczy pracowników, akcjonariuszy, podmiotów powiązanych), a także, gdy brak korespondującej kwoty wzrostu aktywów bieżących,
zbyt wysokie zadłużenie w stosunku do kapitału co może skutkować tym, ze przyszłe dochody, które normalnie powinny być źródłem zrostu kapitału obrotowego, mogą być przez taką firmę wykorzystywane do obsługi długu; kontrolowane powinny być także wartości zobowiązań pozabilansowych, które mogą w istotny sposób wpłynąć na stabilność kapitałową podmiotu,
w przypadku przepływów pieniężnych:
ujemna wartość przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej co oznacza brak pokrycia wpływami z podstawowej działalności wydatków związanych z tym obszarem funkcjonowania firmy, niebezpieczny jest także spadek relacji przepływów pieniężnych do wartości sprzedaży i aktywów,
zdecydowanie większa wartość nadwyżki ekonomicznej (zysk netto + amortyzacja) nad przepływami z działalności operacyjnej, co świadczy o słabej pozycji negocjacyjnej firmy, skutkując koniecznością wydłużania terminów spływu należności i/ lub jednocześnie krótkim okresem regulowania zobowiązań,
dodatnia wartość przepływów z działalności inwestycyjnej, chyba, że są one spowodowane wyprzedażą majątku zbędnego; często dodatni strumień środków pieniężnych w tym obszarze spowodowany jest korzystaniem przez firmy z leasingu zwrotnego, który krótkookresowo poprawia pozycje płynnościową firmy, wiązać się jednocześnie z wyższymi kosztami obsługi długu,
wypłaty z kapitału – co jednoznacznie wskazuje na finansowe przywiązanie właścicieli do firmy,
w przypadku informacji dodatkowej:
istotnie zwiększająca się skala umorzenia aktywów trwałych w relacji do ich wartości początkowej
terminy obowiązywania umów cywilnoprawnych uprawniających do użytkowania obcych aktywów trwałych
zwiększająca się skala zobowiązań pozabilansowych zwłaszcza w relacji do kapitałów własnych
Analiza dyskryminacyjna
Technika analizy dyskryminacyjnej polega na budowie modelu ekonometrycznego – funkcji matematycznej. Chodzi o to, aby poprzez ocenę wybranych wskaźników ocenić zmienna objaśnianą.
Metoda analizy dyskryminacyjnej składa się z kilku etapów, z których najważniejszym jest dobór wskaźników – dobór cech dokonywany jest w sposób merytoryczny i statystyczny:
dobór merytoryczny – wykorzystuje się tutaj metodę kolejnych przybliżeń, opinie ekspertów, chodzi o poprawne dobranie zmiennych objaśniających,
dobór statystyczny – chodzi o ustalenie statystycznej istotności zmiennych i dobór tych, które niosą najwięcej informacji.
Model Altmana.
W analizie służącej do oceny sytuacji finansowej zastosowano globalny wskaźnik Z o następującej postaci:
Z = 1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + 0,99 X5
X1 – kapitał obrotowy netto / aktywa
X2 – skumulowany zysk netto (kapitały własne – kapitał podstawowy) / aktywa
X3 – zysk przed opodatkowaniem i spłatą odsetek / aktywa
X4 – rynkowa wartość kapitału własnego / zadłużenie
X5 – przychody ze sprzedaży / aktywa
Ustalono, że wartości „Z” na poziomie:
1,8 i mniej świadczą o wysokim ryzyku związanym z finansowaniem przedsiębiorstwa,
w przedziale 1,8 – 2,9 oznaczają brak przesłanek upadku przedsiębiorstwa,
powyżej 2,9 świadczą o znikomym prawdopodobieństwie bankructwa firmy.
Model ten cechował się 90% sprawdzalnością w pierwszym roku funkcjonowania firm oraz 80% sprawdzalnością w drugim roku.
Model W. Frąckowiak.
K = 1,50 Y1 + 0,08 Y2 + 10,00 Y3 + 5,00 Y4 + 0,10 Y 5
Y1 – (zysk netto + amortyzacja) / zobowiązania ogółem
Y2 – pasywa ogółem / zobowiązania ogółem
Y3 – zysk netto / aktywa ogółem
Y4 – zysk netto / przychody ze sprzedaży
Y5 – sprzedaż / aktywa ogółem
Zależność pomiędzy wartością zagregowaną wskaźnika dyskryminacji a poziomem oceny kształtuje się następująco:
wartość poniżej 0 ocena bardzo słaba
wartość od 0 do 1 ocena słaba
wartość od 1 do 2 ocena dobra
wartość powyżej 2 ocena bardzo dobra.
Przykład.
Rachunek wyników:
Wyszczególnienie Rok 2002
Przychody ze sprzedaży 1 625 032
Koszty działalności operacyjnej 1 426 025
Wynik na sprzedaży 199 007
Wynik na pozostałej działalności - 12 015
Zysk operacyjny 186 992
Wynik z działalności finansowej - 32 058
Zysk z działalności gospodarczej 154 934
Saldo zdarzeń nadzwyczajnych 0
Zysk brutto 154 934
Obciążenie wyniku 43 380
Zysk netto 111 554
Bilans
Aktywa XII 2002 Pasywa XII 2002
A. Majątek trwały 347 064 A. Kapitały własne 432 094
1. Wartości niematerialne 20 000 Kapitał podstawowy 200 000
2. Rzeczowy majątek 325 064 Kapitał zapasowy i rezerwowy 38 539
3. Finansowy majątek 0 Nie podzielony wynik finansowy 82 001
4. Należności długoterminowe 0 Wynik roku obrotowego 111 554
5. Rozliczenia międzyokresowe 0 B. Zobowiązania i rezerwy 474 684
B. Majątek obrotowy 559 714 1. Rezerwy 1 200
1. Zapasy 264 020 2. Zobowiązania długoterminowe 86 900
2. Należności 189 021 3. Zobowiązania krótkoterminowe 369 874
3. Inwestycje krótkoterminowe 10 151 4. Fundusze specjalne 1 510
4. Rozliczenia międzyokresowe 96 522 5. Przychody przyszłych okresów 15 200
Aktywa ogółem 906 778 Pasywa ogółem 906 778
Dodatkowo wiadomo, że:
na kapitał podstawowy składa się 200 tys. akcji o wartości nominalnej 1 zł,
aktualna wartość rynkowa akcji wynosi 1,24 zł,
amortyzacja wynosiła 20 580 zł.
Model Altmana
Wskaźnik Wartość w 2002 Współczynnik Wartość czynnika
X1 0,1909 1,2 0,2291
X2 0,2560 1,4 0,3584
X3 0,2062 3,3 0,6805
X4 0,5225 0,6 0,3135
X5 1,7921 0,99 1,7742
Z xxx xxx 3,36
Model W. Frąckowiak
Wskaźnik Wartość w 2002 Współczynnik Wartość czynnika
Y1 0,2784 1,50 0,4176
Y2 1,9103 0,08 0,1528
Y3 0,1230 10,00 1,2300
Y4 0,0686 5,00 0,3430
Y5 1,7921 0,10 0,1792
K xxx xxx 2,32
Planowanie finansowe.
Planowanie finansowe jest procesem, w którym:
analizowane są związki i zależności pomiędzy rzeczowymi i finansowymi aspektami dostępnych warunków działań,
przewidywane są przyszłe konsekwencje teraźniejszych decyzji,
podejmowane są decyzje dotyczące wyboru poszczególnych wariantów działań.
Efektywne podejmowanie decyzji mających wpływ na sytuację finansową lub majątkową firmy wymaga w większości przypadków planowania finansowego w dłuższym lub krótszym horyzoncie czasowym. Istnieje wiele metod prognozowania i planowania wyników finansowych. Najpopularniejsze z nich to:
metoda procentu od sprzedaży,
metoda stałych zależności,
metoda procentu od inflacji.
Metoda procentu od sprzedaży.
Metoda ta pozwala prognozować te pozycje sprawozdań finansowych, które są w bezpośredni sposób związane z poziomem przychodów operacyjnych. Analizując poszczególne pozycje, można w pewnym przybliżeniu określić, które z nich i w jakiej części są uzależnione od wartości sprzedaży. Najczęściej zakłada się, że zależności te są liniowe, co oznacza, że iloraz części lub całości danej pozycji przez przychody jest w przybliżeniu stały.
Metoda procentu od sprzedaży zawiera wiele wad. Najpoważniejsza z nich to bardzo upraszczające założenia o liniowej zależności wybranych pozycji rachunku wyników i bilansu od przychodów ze sprzedaży.
Metoda stałych zależności.
W metodzie tej zakłada się zależność wybranych pozycji sprawozdań finansowych nie tylko od przychodów ze sprzedaży, ale także od innych pozycji. Przykładem może być sposób prognozowania przychodów finansowych z odsetek od środków pieniężnych. Można np. przyjąć, że przychody finansowe w prognozowanym okresie będą równe 5% średniego stanu środków pieniężnych w skali roku. Niezależnie od punktu odniesienia, najistotniejszym w tej metodzie jej uznanie, iż zależność pomiędzy prognozowaną zmienną a punktem odniesienia jest i będzie stała.
Metoda procentu od inflacji.
Metoda także bazuje na zależnościach, ale trochę innego formatu. Niektóre pozycje rachunku wyników mogą być prognozowane, przyjmując założenie, że będą wzrastały w tempie wprost proporcjonalnym do tempa inflacji.
Prognozy sytuacji finansowej pozwalają często przewidzieć potencjalne problemy finansowe, np. kłopoty z płynnością. Ułatwiają również podejmowanie wielu decyzji finansowych. Celem modelowania finansowego jest jak najlepsze odzwierciedlenie zależności pomiędzy poszczególnymi zmiennymi opisującymi sytuację finansową i majątkową firmy, a następnie zastosowanie tych zależności do sporządzenia szczegółowego modelu działalności firmy w przyszłości. Najczęściej modelowanie finansowe sprowadza się do skonstruowania planów finansowych z wykorzystaniem danego modelu finansowego przedsiębiorstwa. Plan finansowy tworzą zestawienia finansowe pro forma:
rachunek zysków i strat,
zestawienie z przepływów środków pieniężnych,
bilans.
Najważniejsze założenia odnośnie konstrukcji planu finansowego:
należy dostosować dobór horyzontu prognozy oraz krok czasowy do celu jakiemu plan ma służyć,
plany finansowe mogą być sporządzane z w cenach stałych (pociąga to za sobą konieczność wyeliminowania inflacji ze stóp %) lub w cenach zmiennych (konieczność przyjęcia założeń dotyczących wskaźników wzrostu cen),
podsumowaniem planu powinna być analiza wrażliwości na zmiany przyjętych założeń.
Analiza wrażliwości.
Analiza wrażliwości – jest analizą typu „co się stanie, jeśli”, której poddawany jest model analizy finansowej projektu inwestycyjnego w wersji bazowej. Celem analizy jest sprawdzenie, w jakim stopniu projekt jest wrażliwy na negatywne zmiany wybranych parametrów (wzrost wartości tych parametrów, które związane są z kosztami lub spadek tych, które określają wielkość przychodów).W ramach tej analizy testom poddaje się najczęściej te elementy, których udział w strukturze (czy to kosztów, czy przychodów) jest największy oraz te elementy, co, do których istnieje prawdopodobieństwo i uzasadnione podejrzenie, że będą rosły (spadały) szybciej od innych.
