Aby określone badanie można było uznać za statystyczne, musi ono spełniać następujące warunki: musi dotyczyć zbiorowości statystycznej, musi określać prawidłowości charakteryzujące całą zbiorowość, a prawidłowości te muszą dotyczyć (zmiennych) cech w tej zbiorowości.
Każde badanie statystyczne wymaga ustalenia właściwej metody. Wybór metody jest uzależniony od celu badania, rodzaju zbiorowości statystycznej, tematu badania, jego szczegółowości, środków, jakimi dysponujemy. Jedną z metod badań statystycznych są
badania statystyczne pełne (całkowite, wyczerpujące), - obejmują wszystkie jednostki danej zbiorowości statystycznej.
Badania pełne mogą być ciągłe, okresowe lub doraźne. Jeśli zmieniające się w czasie zjawiska są obserwowane i analizowane sukcesywnie i nieprzerwanie, to mamy do czynienia z badaniami ciągłymi (np. ewidencja urodzeń i zgonów). Badania okresowe są podejmowane w pewnych, zazwyczaj ściśle określonych, odstępach czasu (np. coroczne spisy rolne). Badania doraźne są przeprowadzane w pewnych szczególnych okolicznościach, spowodowanych z reguły nieprzewidzianymi przyczynami (np. badanie dotyczące strat czasu pracy wywołanych epidemią grypy).
Wśród metod badania pełnego wyróżniamy spisy oraz rejestrację bieżącą. Spis statystyczny jest doraźnym lub okresowym badaniem statystycznym (np. spis ludności) obejmującym wszystkie jednostki zbiorowości statystycznej. Rejestracja bieżąca polega na systematycznym notowaniu określonych faktów będących przedmiotem badania (np. ewidencja urodzeń).
Jedną z metod badań statystycznych są badania niepełne (częściowe), obejmują niektóre jednostki zbiorowości statystycznej. Decyzja częściowego przeprowadzeniu badania częściowego zamiast pełnego może być podjęta z następujących przyczyn:
1) zbiorowość statystyczna jest tak liczna, że badanie pełne byłoby zbyt kosztowne, bądź wymagałoby zbyt długiego czasu,
2) badanie ma charakter niszczący,
3) chodzi jedynie o wyniki orientacyjne.
Badania częściowe mogą być ciągłe, okresowe lub doraźne. Jeśli zmieniające się w czasie zjawiska są obserwowane i analizowane sukcesywnie i nieprzerwanie, to mamy do czynienia z badaniami ciągłymi (np. ewidencja pracowników w przedsiębiorstwie). Badania okresowe są podejmowane są podejmowane w pewnych, zazwyczaj ściśle określonych, odstępach czasu (np. powszechne spisy ludności). Badania doraźne są przeprowadzane w pewnych szczególnych okolicznościach, okolicznościach[powodowanych z reguły nieprzewidzianymi przyczynami (np. badanie strat materialnych spowodowanych powodzią lub pożarem).
Badania częściowe dzielą się na ankietowe, monograficzne i reprezentacyjne. Z badaniem ankietowym mamy do czynienia wówczas gdy informacje o zbiorowości są gromadzone za pomocą ankiety rozesłanej do ściśle określonych osób, instytucji lub przedsiębiorstw. Badanie monograficzne polega na szczegółowym, z wielu punktów widzenia potraktowanym opisie i analizie wybranej jednostki statystycznej lub niewielkiego zespołu jednostek. Wybrana w sposób świadomy jednostka powinna być typowa, powszechnie występująca lub wskazująca kierunek rozwoju, a więc przodująca. Metoda reprezentacyjna jest częściowym badaniem statystycznym opartym na próbie pobranej ze zbiorowości generalnej w sposób losowy. Z teoretycznego i praktycznego punktu widzenia metoda ta jest najbardziej prawidłową formą badania częściowego. Zastosowanie rachunku prawdopodobieństwa przy przenoszeniu wyników z losowej próby na całą zbiorowość umożliwia określenie wielkości popełnianego błędu. Możliwości tej nie daje ani metoda ankietowa, ani monograficzna.
