SOCJOLOGIA
1. Czym jest organizacja (pojęcie instytucji społecznej, organizacji itp.)
Organizacja (gr. - uporządkowanie) to grupa ludzka, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji ludzkich jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych).
Organizacja (według Kotarbińskiego):
Takie współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości.
Najważniejsze aspekty organizacji:
1. władza
2. informacja
3. kooperacja
Na początku XX wieku pojawiła się forma organizacji biurokratycznej (M.Weber)
Cechy organizacji biurokratycznej
• hierarchiczność (szczebel niższy podlega wyższemu, a najwyższy ma władzę nad wszystkimi)
• podział czynności według określonych pionów
• Informacja umożliwia kooperację
• specyficzny przepływ informacji - sformalizowany, regulowany - sztywny, służbowy charakter (każdy informuje swojego bezpośredniego przełożonego)
• informacja przebiega głównie pionowo (z dołu do góry), rzadko poziomo (wtedy nieformalna)
• osoby na niższych szczeblach selekcjonują informacje tak, aby przedstawić je w formie dla siebie najkorzystniejszej (informacja przekazywana pionowo jest zmieniona, zafałszowana)
• często osoby na średnim szczeblu nie przekazują informacji w dół, aby uniknąć dodatkowych trudności lub zatrzymują informacje tylko dla siebie, bo informacja to władza
• nieformalne struktury informacyjne (grape-wine) różnią się od formalnych
• istnieją nieformalni liderzy
• kooperacja jest ograniczona do oddzielonych struktur; zadanie jest rozkładane na elementy do wykonania, następnie zostaje scalone; poszczególni członkowie nie wiedzą o funkcjonowaniu i celu całości (co obniża motywację).
Instytucja (z łac. institutio – urządzenie, zwyczaj) to termin używany w nieco innym znaczeniu w trzech różnych naukach.
Do socjologii termin ten wprowadził Herbert Spencer. Odnosi się on do bardzo trwałych elementów ładu społecznego (np. rodzina, własność, prawo), uregulowanych i usankcjonowanych form działalności (np. nauka, szkolnictwo, sądownictwo), uznanych sposobów rozwiązywania problemów współpracy i współżycia (np. małżeństwo, rozwód, kredyt, arbitraż), niektórych organizacji formalnych pełniących w społeczeństwie określone funkcje (np. szpital, więzienie, fabryka, urząd).
2. Prekursorzy i klasycy socjologii.
Auguste Comte - urodzony 17 lutego 1798 w Montpellier - zmarł 5 września 1857 w Paryżu) - francuski filozof i pozytywista, twórca socjologii. Zainicjował, poprzez syntezę całej dotychczasowej wiedzy, nową dyscyplinę nauki - socjologię. Comte nakreślił podstawy filozofii pozytywistycznej (był twórcą pojęcia pozytywizm). Myślenie pozytywne było w jego ujęciu ukoronowaniem ewolucji myśli ludzkiej przechodzącej trzy stadia: teologiczne, metafizyczne i wreszcie pozytywne. Inspiracje czerpał przede wszystkim od uczonych-przyrodników, którzy dokonywali refleksji metodologicznych oraz empiryzmu brytyjskiego, zwłaszcza Davida Hume\'a. Wiele idei pozytywistycznych zawdzięczał także filozofowi francuskiego oświecenia d\'Alembertowi. Plany reformy społecznej były w tym czasie szeroko rozpowszechnione; Comte przyjaźnił się przez pewien czas z najwybitniejszym przedstawicielem tzw. socjalizmu utopijnego - Claude-Henrim de Saint-Simonem.
Comte określił zakres filozofii pozytywnej, ograniczając ją do realnie istniejących przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną i ścisłą: czyli do faktów zewnętrznych dotyczących przedmiotów fizycznych. O faktach psychicznych takiej wiedzy, zdaniem Comte\'a, nie można uzyskać - więc psychologia nie jest przedmiotem rzetelnej wiedzy - podobnie jak metafizyka. Filozofia miała być podstawą teoretyczną tak pomyślanej nauki, zestawiając gromadzoną przez badaczy wiedzę. Pozytywizm odrzucał dociekania co do istnienia materii albo Boga jako niepewne, znajdujące się poza rzetelnym doświadczeniem.
W systemie Comte\'a nauka pozytywna była tylko częścią doskonałego ustroju społecznego, który postulował. Idealnym celem społeczeństwa miało być doskonalenie natury ludzkiej. Jednak jego postulaty w tym zakresie okazały się dziwaczne: postulował ustanowienie kultu Ludzkości, Postępu i Ładu, której kapłani mieliby monopol na nauczanie i medycynę oraz sprawowaliby cenzurę; ustrój miałby być dyktatorski, a urzędy - dziedziczne. Dewizą tego ładu miałoby być hasło Comte\'a: L\'amour pour principe; l\'ordre pour base; le progrès pour but (\"Miłość jako zasada, porządek jako podstawa, postęp jako cel\").
Herbert Spencer - (27 kwietnia 1820 - 8 grudnia 1903) był angielskim filozofem oraz socjologiem. Był przedstawicielem organicyzmu oraz ewolucjonizmu w naukach społecznych.
Spencer spopularyzował i filozoficznie analizował teorię ewolucji Karola Darwina. Uważał, że prawo ewolucji rządzi nie tylko w świecie przyrody żywej, ale jest prawem powszechnym: wyjaśnia kształtowanie się planet, umysłów, społeczeństw. Ewolucja jego zdaniem, polegała na stopniowym, postępowym różnicowaniu się części. Spencer wywodził ewolucjonistyczną etykę z teorii \"walki o byt\": dobre jest to co służy przystosowaniu i rozwojowi. Należy w tym celu wspierać silnych, a nie słabych i upośledzonych przez naturę.
Georg Simmel - (ur. 1 marca 1858r., zm. 28 września 1918r.) był jednym z pierwszych niemieckich socjologów. Był też filozofem, eseistą oraz teoretykiem kultury.
Był twórcą najważniejszych założeń formalizmu w socjologii, które pozwoliły na wyodrębnienie jej spośród innych nauk. Za przedmiot socjologii Simmel uznał trwałe formy społeczne, badane niezależnie od kontekstu historyczno-psychologicznego, w jakim występują. Simmel był też jednym z twórców mikrosocjologii. Jego najważniejsze prace to Filozofia pieniądza (1900) oraz Socjologia (1908).
Max Weber (ur. 21 kwietnia 1864 w Erfurcie – zm. 14 czerwca 1920 r. w Monachium) był niemieckim socjologiem, historykiem, ekonomistą, prawnikiem, religioznawcą i teoretykiem polityki.
Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych. Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych (której przedstawicielem był np. Auguste Comte). Weber postulował aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter, poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych), opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś użytecznych pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych.
Swoją teorię socjologiczną Weber buduje na pojęciu działania społecznego. Od innych zachowań ludzkich odróżnia je to, że działający podmiot wiąże z nim subiektywny sens. Operacja rozumienia (Verstehen) jest możliwa, ponieważ większość działań ludzkich to działania racjonalne. Wystarczy wtedy odtworzyć subiektywną kalkulację środków i celów, kosztów i zysków, jaka leży u podłoża działań. W odniesieniu do działań afektywnych, opierających się na stanach uczuciowych, pomocna jest empatia, do tradycjonalnych zaś - pamięć historyczna.
Pojęcie działania racjonalnego jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji zachodzącego w świecie zachodnim. Nastawienie na racjonalność jest tym, co wyróżnia etykę protestacką rozwijaną przez kalwinizm. Weber stawia tezę, że kierunkiem rozwoju społeczeństw jest odchodzenie od tradycji i rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym. Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji.
Karol Marks (niem. Karl Heinrich Marx) (ur. 5 maja 1818 r. w Trewirze, w Prusach - zm. 14 marca 1883 r. w Londynie) - filozof i ekonomista niemiecki. Pochodził z zeświecczonej rodziny żydowskiej, która wydała w przeszłości wielu wybitnych rabinów. Jego ojciec, by uniknąć ograniczeń ustawy uniemożliwiającej Żydom dostęp do stanowisk prawniczych i lekarskich przeszedł z całą rodziną na luteranizm.
Myśl Marksa rozwijała się pod wpływem dwóch sprzecznych tendencji - determinizmu i aktywizmu. Z jednej strony Marks wierzył, że historią i rozwojem społeczeństw rządzą prawa deterministyczne, a studiowanie historii pozwoli poznać je i przewidywać przyszłe zmiany, z drugiej zaś uważał, że mimo wszystko można tę historię zmieniać - filozofowie dotąd tylko objaśniali świat, chodzi jednak o to, by go zmieniać.
Jednym z fundamentalnych pojęć koncepcji Marksa jest praca. Marks twierdził, że w naturze ludzkiej leży przekształcanie przyrody i nazwał ów proces transformacji pracą, a zdolność do przekształcania przyrody określił mianem siły roboczej. Siła robocza jest nierozerwalnie związana z ludzką wyobraźnią i inteligencją. Choć dla Marksa siła robocza jest ludzką naturą, Marks uważał, że jest ona czynnikiem indywidualnym - praca jest aktywnością społeczną i jest zdeterminowana przez zmieniające się w czasie warunki społeczne.
3. Władza i jej źródła.
Władza to stosunek zachodzący między jednostkami lub grupami, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oporu. Ważne jest, że władza istnieje także wtedy, gdy możliwość ta nie jest realizowana.
Według klasycznej definicji Maxa Webera, władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera.
Najważniejsze źródła władzy:
• przemoc
• przymus
• tradycja
• autorytet
TYPY DEFINICJI WŁADZY:
1. definicja behawioralna- władza jako możliwość modyfikowania zachowania innych ludzi, 2. definicja teleologiczna (celościowa) – władza jako spełnianie celów, wytwarzanie zamierzonych skutków, 3. definicja instrumentalna- władza jako możliwość stosowania szczególnych środków w celu osiągnięcia zamierzonego celu, 4. definicja strukturalna – władza jako specyficzny rodzaj stosunku między rządzącymi a rządzonymi, 5. definicja władzy jako wpływu- władza to możliwość wywierania wpływu, wpływ pojawia się wtedy, kiedy pojawia się autorytet, 6. definicja konfliktowa- władza jako źródło konfliktu, władza to również sposób rozwiązywania tego konfliktu,
Władza może również pełnić rolę funkcji: - integracyjnej, - dystrybucyjnej, - ochronnej, - strukturotwórczej.
Rodzaje władzy wg Maxa Webera:
Max Weber przyjmował, że elementarny sens pojęcia władzy odnosi się do relacji między jednostkami. Władza według niego, to zdolność osiągania celu wbrew oporowi innych. Władca powinien posiadać cechę taką jak wpływ osobisty. Dzięki niemu bowiem potrafi oddziaływać na innych tak, aby ten działał zgodnie z jego założeniami i intencjami.
1. władza tradycyjna (patrymonializm - całkowita zależność sługi od pana i feudalizm - większa sfera autonomii dla szerszych grup społecznych). Opiera się ona na przekonaniu rządzonych, że władza jest ważna lub prawomocna. Zakres władzy panującego wyznaczony jest przez tradycję. Prawomocność w tym typie panowania zagwarantowana jest nie tylko przez tradycję, ale i określoną organizację społeczeństwa. Typem panowania tradycyjnego jest władza patriarchalna, czyli taka, która opiera się na stosunkach mających charakter wspólnoty.
2. władza legalna, która wynika z przekonania, że prawomocną przesłanką do jej sprawowania jest legalne jej ustanowienie tzn.: zgodne z procedurą uznawaną za ważną i obowiązującą. Panowanie legalne i tradycyjne Weber uważał za trwałe i zaspokajające zwykłe i codzienne potrzeby społeczeństwa.
3. panowanie charyzmatyczne – uprawnienie do sprawowania władzy wynika ze szczególnych cech osobowości danej osoby.
Kontrkultura (z łac. contra = \'przeciw\' + kultura) - określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, próbując jednocześnie stworzyć nową kulturę, mającą zastąpić zanegowaną rzeczywistość kulturową. W ten sposób może dojść do stworzenia nowej kultury - kultury alternatywnej.
Kontrkultura to w innej definicji - niedyskursywna formacja społeczno-kulturowa, której początków w żaden sposób określić się nie da, dążąca do totalnego wyzwolenia wewnętrznego i zewnętrznego człowieka poprzez transgresyjne techniki społeczne i personalne. Charakterystycznym dla kontrkutury sposobem bytowania jest unikanie definicji oraz stosowanie \'taktyki bycia niewidzialnym\'.
Najbardziej znane kontrkultury
• Rockersi
• Provosi
• Hippisi
• Punk
• Skinhead
• Hip hop
• Geek
• Antyglobalizm
• Depeszowcy
• Subkultura gotycka