Filozofia a nauki kognitywne

Filozofia Odsłon: 657
Filozofia a nauki kognitywne

Ustalenia wstępne

„Umysł stanowi ciągle jeszcze jedną z największych zagadek filozoficznych
i naukowych. Ale czym jest umysł? Czy pojęcie umysłu ma jakiś status naukowy, czy wymyślili je filozofowie, tworząc teorie, które wydają się bardziej pokazywać możli-wości twórcze poszukiwań poznawczych człowieka, aniżeli wyjaśniać jego faktyczne zdolności poznawcze? U. Zegleń w wyżej przytoczonym tekście wskazuje na żywe zainteresowanie problematyką umysłu. Nie wprost wskazuje również, iż badania nad umysłem mogą być prowadzone na różnych płaszczyznach badawczych. Prowadzone są one również w ramach filozofii, gdzie termin umysł doczekał się szerokich opracowań i zdobył określone znaczenie. Problematyką tą zajmują się nauki kognitywne. Te w odróżnieniu od filozofii starają się wypracować model umysłu, dzięki któremu można by rozwiązywać problemy z nim związane. Od czasów Comte’a, gdy zaczęły dominować nauki empiryczne, filozofia została wyparta
z przestrzeni nauki. Ze względu na niemożność weryfikacji empirycznej jej twierdzeń, miała ograniczyć się jedynie do encyklopedycznego zestawiania wyników nauk szczegółowych, bądź do ich uogólnienia. Mimo intencji pozytywizmu nie została ona wykluczona z pola naukowej działalności. Jednak to pod jego wpływem mianem nauki określa się te dziedziny wiedzy, które w zdobywaniu twierdzeń opierają się na wąsko pojętym doświadczeniu empirycznym. Taką koncepcję nauki należy określić mianem redukcjonizmu naukowego. Jak zauważa Krąpiec, u jego podstaw stoi inna, niż
w starożytności i średniowieczu koncepcja samej nauki. By ją wyszczególnić należy odwołać się do samej celowości tego, co w języku łacińskim określane było mianem „scientia”. Jak zauważa wspomniany myśliciel, w starożytności i średniowieczu nauka posiadała jedynie cel teoretyczny wyrażany w łacińskiej formule „scire propter ipsum scire”. Od czasów Comte’a, a nawet Bacone’a, zdobyła cel mocno praktyczny, wyrażany z kolei w łacińskiej formule „scire propter uti”. Dokonana została znacząca zmiana celu samej aktywności poznawczej człowieka. Wynikało to z postawy wybitnie praktycznej, dążącej do konkretnych korzyści. Wyniki bowiem badawcze nauk empirycznych można nie tylko empirycznie weryfikować, ale również można je wykorzystać w ludzkiej działalności praktycznej, w budowaniu coraz wyższego poziomu cywilizacji. We wskazanej tu optyce filozofia jako dziedzina czysto teoretyczna wygląda dość niekorzystnie. Jej ustalenia nie przyczyniają się do budowy maszyn, choć niewątpliwie przyczyniają się do rozwoju samego poznającego podmiotu.

Related Articles