Antropologia społeczno-kulturowa
FUNKCJONALIZM JAKO ORIENTACJA TEORETYCZNA
Przedstawiciele:
Alfred Reginald Radcliffe-Brown; Bronisław Malinowski
założenia: holizm; socjologizm metodologiczny, wyjaśnianie funkcjonalistyczne; ład społeczny jako główny przedmiot zainteresowania; ahistoryzm.
Alfred Reginald Radcliffe-Brown
opis łączenia i rozłączania;
poszukiwanie jedności w różnorodności;
nowy sposób uprawiania antropologii polegał na uznaniu jej za naukę:
1) holistyczną – wbrew postulatom dyfuzjonizmu
2) synchroniczną – wbrew postulatom ewolucjonizmu
3) empiryczną – w opozycji do dyfuzjonizmu i ewolucjonizmu
4) nomotetyczną – wbrew postulatom szkoły historycznej Franza Boasa
5) rozumiejącą – w opozycji do wszystkich poprzednich orientacji
Inspiracje:
1) Herbert Spencer
funkcje
equilibrium
2) Emile Durkheim
rozumienie funkcji – odpowiedniość pomiędzy instytucją, a ogólnymi potrzebami organizmu społecznego”
eunomia – koncepcja kontroli i przymusu społecznego
okres wczesnego funkcjonalizmu:
uznanie struktury społecznej za centralny obiekt zainteresowań
organizacja społeczna na Wyspach Andamańskich składa się z:
1) zwyczajów i instytucji poprzez które Andamańczycy regulują wzajemne postępowanie wobec siebie, czyli kultury;
2) struktury – przestrzenne rozmieszczenie populacji i stosunki społeczne wynikające z tego rozmieszczenia.
Czynniki stratyfikacji społecznej:
nie istnieje zorganizowana władza;
szacunek dla zdolności osobistych
zasada starszeństwa
Wierzenia i rytuały podkreślają społeczną wartość przedmiotów, zjawisk, zachowań, instytucji
czynią to poprzez:
1) służą odciśnięciu w ludzkiej świadomości wrażenia o doniosłości dla wspólnoty danego zjawiska
2) wytwarzają poczucie „zależności”, które jest motywacją uniwersalną tzn. ponadczasową i ponadkulturową; oraz siłą psychiczną, ze względu na działanie której ludzie postrzegają zwyczaje społeczne i podporządkowują się wymogom życia zbiorowego
Funkcja rytuałów rytuałów ceremonii andamańskich polega na „wyposażeniu jednostki w osobowość społeczną” tj. na wyrabianiu w niej orientacji.
„Osobowość społeczna zależy w pierwszym rzędzie od statusu społecznego jednostki. […] Nade wszystko zależy jednak od rozwinięcia w jednostce wszystkich tych uczuć, które regulują życie społeczne i ochraniają spoistość społeczeństwa”
Okres dojrzałego funkcjonalizmu:
w 1922 roku definiował on funkcję instytucji, zwyczaju bądź ceremoniału jako utrzymanie stabilności i spoistości całościowego układu społecznego lub rolę odgrywaną przez nią w ekonomicznym, moralnym i religijnym życiu plemienia.
w 1950 „funkcja dowolnej, powtarzającej się czynności jak karanie zbrodni czy ceremonia pogrzebowa, to rola, którą pełni ona w całości życia społecznego, a więc jej wkład w utrzymanie ciągłości strukturalnej”
Ważne instytucje:
stosunki unikania
stosunki żartobliwej poufałości
Funkcjonalizm jako psychologizm – Malinowski – interesowało go zagadnienie: jak istnienie ładu społecznego służy zaspokajaniu naturalnych potrzeb ludzkich?
Założenia:
postulat – badanie związków i współzależności pomiędzy elementami kultury;
holistyczne spojrzenie na kulturę;
Malinowski przeformułowuje dwie idee Spencera – 1) pojęcie poziomów systemu oraz 2) pojęcie wielości i różnorodności potrzeb systemu na każdym poziomie
metoda intensywnych badań terenowych – to teren powinien podsuwać badaczowi hipotezy – etapy metody – 1) skonstruowanie szkieletu kultury tubylczej – pobyt, obserwacje, znajomość języka; 2) przedstawienie subtelnych etapów życia plemienia – analiza czegoś co się nazywa imponderabilia życia społecznego; 3) analiza „ducha”, czyli opinii, poglądów
trzy poziomy systemu: biologiczny, struktury społecznej i symboliczny – na każdym poziomie można znaleźć potrzeby istotne do funkcjonowania społeczeństwa;
uniwersalne elementy analizy instytucjonalnej: personel, statut (cel), normy, wyposażenie materialne, działania (podział czynności), funkcje;
Pojęcia – funkcja, potrzeba, instytucja
funkcja – jaką rolę spełnia element kultury, jakie zaspokaja potrzeby i jaki wpływ wywiera;
definicja kultury – jako instrumentalna rzeczywistość, powołana do zaspokojenia potrzeb
Trzy grupy potrzeb: pierwotne, pochodne, integratywne
potrzeby podstawowe (biologiczne jak potrzeba pożywienia, oddychania, zaspokojenia seksualnego, reprodukcji) i wyrosłe z form adaptacji
potrzeby pochodne – reakcje kulturowe
Potrzeby pochodne Reakcje kulturowe
Utrzymania i reprodukcji aparatu materialnego (narzędzi i dóbr konsumpcyjnych) System ekonomiczny
Organizacji i kolektywnego działania Organizacja polityczna
Potrzeba regulacji i kontroli społecznej zachowań ludzkich Sankcje prawa i zwyczaju
Potrzeba transmisji kultury System edukacyjny
Potrzeba porozumiewania się Język i inne formy symbolizmu kulturowego
wymogi integratywne jako trzeci element potrzeb – związane z procesem przekazywanie kultury z pokolenia na pokolenie (wychowanie, język)
Instytucje – najmniejsze jednostki badawcze, na jakie można podzielić kulturę – to konkretne jednostki obserwacji
Instytucja to grupa ludzi zjednoczonych wspólnym zadaniem, związaną z określonym wycinkiem środowiska, rozporządzającą wspólnie wyposażeniem materialnym i rządzącym się zespołem reguł;
Model instytucji pozwala na uchwycenie sieci zależności pomiędzy instytucjami i ukazanie związków pomiędzy działalnością a potrzebami
funkcje instytucji można – umieścić w kontekście kulturowym z punktu widzenia uniwersalnych aspektów kultury – polityka, prawo, ekonomia, magia, religia
teoria potrzeb nie jest redukowana do biologii, ale również jest wytworem kultury
Funkcjonalne aspekty elementów kulturowych: definicja prawa
A. Radcliffe-Brown – prawo jako zakazy
B. Malinowski –
prawo to ogół reguł, zobowiązań, zmierzających do zachowania porządku; prawo to nie sądy, ale ogół systemu relacji
reguły dotyczące namiętności, usług ekonomicznych i wiele zwyczajów
nie ma aparatu sądowniczego
sankcja to kara ale i nagroda
rola kontroli społecznej – ośmieszenie, sankcja wzajemności, typu nadnaturalnego – 1) obawa przed złamaniem tabu, 2) obawa przed karą ze strony istot nadprzyrodzonych, 3) obawa przed czarami;