FILOZOFICZNE PODSTAWY EDUKACJI
Temat: Filozofia, a Edukacja.
Kołakowski: „Rola filozofii, nie polega na tym żeby ujawniać prawdę ale pielęgnować potrzebę poznawania prawdy”
1) Filozofia jako tworzenie wiedzy o naturze rzeczywistości. W starożytnej Grecji powstała „jońska filozofia przyrody”. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie z czego zbudowany jest świat, w czym tkwi natura rzeczywistości.
Koncepcja Kartezjusza XVII w. Postulował o utworzenie filozofii praktycznej- zajmująca się rozpoznawaniem prawd przyczynowo skutkowych, zajmującej się dostarczaniem wiedzy umożliwiającej człowiekowi kontrolowanie procesów przyrody. W XVII – XIX w. nie funkcjonowało pojęcie nauki tylko filozofii.
F. Bacon stał się ojcem scjentyzmu i próbował wprowadzić w życie koncepcje Kartezjusza.
2) Filozofia jak poszukiwanie sensu.
Filo- miłuję; sofia- mądrość.
Filozofowie i dzieci upoważnieni są do poszukiwania sensu.
Takie poszukiwania zrodziły się w starożytnej Grecji (Sokrates).
Sokrates chciał poszukiwać tego co dobre, a odrzucał to co twierdzą filozofowie przyrody. Poszukiwał mądrości.
Platon- filozofia plasuje się pomiędzy mądrością bogów a głupotą głupców. Od Boga filozofię odróżnia mądrość, wiedza a od głupców dostatek.
3) Filozofia jako aktywność spekulatywna (określenie Russella- filozofa brytyjskiego).
Russell- filozofia polega na penetracji obszaru ludzkiej niewiedzy. Tam gdzie kończy się nauka, zaczyna się filozofia.
Nauka nie może stawiać pewnego rodzaju pytań (co to jest dobro? Mądrość?). Zadaje pytania jedynie o rzeczywistość. Pytania filozoficzne przekraczają poza rzeczywistość. Odpowiedzi na pytania mają charakter spekulatywny, paropozycyjny- nie jest to wiedza pewna. Filozofia jest obszarem, gdzie ciągle trwa kłótnia, ponieważ jest obszarem, w którym powstają ciągle nowe koncepcje.
4) Filozofia jako projektowanie przyszłości.
Filozofia tworzy wizje przyszłości, lepszego świata, doskonałego życia- UTOPIA FILOZOFICZNA.
Utopia- miejsce, którego nie ma (nazwa wyspy pracy T. Morusa)
5) (Dziś nieaktualny) Filozofia jako nauka.
Filozofia jako system wiedzy, gdzie zakładało się jednorodność wiedzy. Takie system założył Heagel (Encyklopedia Nauk Filozoficznych). Twierdził, że filozofia powinna dostarczać spójnych i gotowych odpowiedzi.
W XIX wieku pojawia się nurt scjentystyczny filozofii, która sama siebie obwieszcza nurtem nauki. Uważa się jedną z dziedzin nauki, posługuje się autorytetem nauki jako legitymizacji filozofii, stosuje naukowe procedury poznania (bardzo sztywne reguły w jaki sposób dochodzimy do wiedzy)
Apologia nauki i naukowości [filozofia ślepo zapatrzona w naukę, wychwalanie (apologia) nauki].
Rozcienie obiektywizmu- przekonanie co do obiektywnej prawdziwości rezultatów działalności filozoficznej (gotowe odpowiedzi).
Filozofia scjentystyczna odrzuca pytania o sens lub wartości, albo są one ukryte. Filozofia nie miała polegać na gdybaniu, lecz na prawdzie.
W XIX w. rozwija się również filozofia pozytywistyczna jako filozofia nauki (scjentyzm- f. nauki). Filozofia Pozytywistyczna wyłoniła się z scjentyzmu i tworzą odrębną grupę. Podkreślają swoją odrębność wobec nauki, ale staje po stronie nauki strzegąc jej wzorca poznawczego (broni naukę przed filozofią). Głosi tezę o neutralności problemów poznawczych nauki wobec pytań filozoficznych. Pytania stawiane przez naukę i filozofię, to dwie różne dziedziny. (np. nauce nie można stawiać pytań o sens). Pozytywizm głosi tezę o końcu filozofii, ponieważ jej problemy są nierozwiązywalne. Funkcją filozofii nauki staje się analiza i porządkowanie wiedzy uzyskiwanej przez nauki szczegółowe oraz zajmuje się „poznawaniem poznawania” czyli logiką oraz metodologią procedur badawczych wyjaśniających, stosowanych przez nauki szczegółowe.
Metodologia- metody i procedury badawcze. Filozofia będzie zbierała materiały naukowe i uogólniała pojęcia.
DZIEDZINY FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ
1) Ontologia- teoria bytu
2) Epistemologia- teoria poznania (episteme- wiedza)
3) Etyka- problemy moralnego dobra i zła
4) Aksjologia- nauka o wartościach
5) Estetyka- problematyka, doświadczenie piękna
6) Logika- teoria czynności poznawczo- naukowotwórczych
Antropologia filozoficzna- pytania na temat człowieka jako bytu.
Różnica pomiędzy Filozofią i Nauką:
Filozofia Nauka
- tworzenie idei -stwierdzanie faktów, opisywanie rzeczywistości
- domeną filozofii jest hipotetyzm -reprezentuje pewność- gotowe odpowiedzi
- stawia pytania pierwsze (o sens) -stawia pytania o rzeczywistość
- niepraktyczna -działalność z założenia praktyczna
- niezgodność stanowisk -spójność stanowisk
- krytyczna -źle znosi krytykę
Relacje pomiędzy pedagogią i filozofią:
- pedagogika jest dłuższa w refleksji filozoficznej niż jako nauka
- nurt filozoficzny w pedagogice łączy się z ideą wychowania Paidei
- S. Essen, Suchodolski- reprezentanci nurtu filozoficznego Pedagogiki
- nurt filozoficzny wychowania w ramach pedagogiki naukowej (ogólnej)
Temat: PAIDEIA- antyczne źródło refleksji nad wychowaniem.
Koncepcja PAIDEI- społeczeństwo jako pewien ideał. Wszystkie ludy realizują pewien ideał wychowawczy. Jednostki odchodzą, przemijają natomiast gatunki i to co zostaje ukształtowane przez kulturę pozostaje.
Grecka kultura wychowania:
1) wychowanie stanowi funkcję społeczeństwa. Przekonanie o tym, że wychowanie nie jest kwestią prywatną lecz publiczną. Państwo wpływa na wychowanie człowieka.
2) Wychowanie uczestniczy w budowaniu społeczeństwa oraz jego zmianach. Jakie wychowanie taki obywatel. Wychowanie wpływa na ducha i zachowanie społeczeństwa. Jaki obywatel takie państwo.
3) Wychowanie polega na formowaniu ludzi (kształtowaniu). Oddziaływanie wytworów kultury na rozwój człowieka.
4) Wychowanie dąży do ukształtowania prawdziwego człowieczeństwa. Człowiek nie rodzi się „człowiekiem”, dopiero uczłowiecza się w procesie wychowania. Tym co wyznaczało cele wychowania była w starożytnej Grecji idea piękna.
Cel wychowania:
Godność i wzniosłość ludzi szlachetnych duchem i ciałem (w ramach kultury).
Przed sofistami do VI w p.n.e.
2 linie wychowania:
1) w perspektywie Arete (ideał wychowawczy w kulturze wzniosłej, duchowej)
Była to idea wychowania arystokratycznego. Była dostępna nielicznym. Kształtowała człowieka do piastowania wysokich urzędów. Obejmowała ona wychowanie fizyczne i duchowe.
2) w perspektywie Techne
Ideał przeznaczony dla dzieci rzemieślników. Obejmowała wychowanie fizyczne, kształtowanie poprzez pracę (dotyczyło obywateli wolnych).
V w p.n.e. w Atenach pojawili sofiści:
Płatni nauczyciele, którzy zajmowali się przygotowywaniem młodych obywateli Aten do pełnienia funkcji publicznych w polis. Gardzili oni wzniosłym i duchowym wychowaniem. Swoje wychowanie utożsamiali z ideałem Techne- wychowanie praktyczne.
Ekonomizacja wychowania: wychowanie, przygotowanie do zarabiania pieniędzy.
Klientami sofistów byli ludzie bogaci, których celem było wykształcenie się na przywódców.
Sofiści formowali ideał wychowawczy:
- posłuszeństwo prawom
- kierowanie państwem za pomocą praw
- znajomość społeczeństwa, zasad rządzenia
- cechy wrodzone do bycia przywódcą (zdolność do przewidywania, energia i intelekt, przytomność umysłu, umiejętności retoryczne)
Retor- biegłość w mowie, bycie erudytą (posiadać dużą wiedzę)
Cele wychowania sofistów:
- kształtowanie umysłu
Obejmują nacisk na etykę i politykę
Etyka- przestrzeganie istniejących norma, praw (etyka normatywna)
Polityka- rządzenie państwem, zachowywanie postawy obywatelskiej, bezwzględnie przestrzeganie praw polityki
- kształtowanie ducha (odnalezienie harmonii duszy i ciała, kształcenie poprzez muzykę i poezję, a także gimnastykę)
Sofiści prowadzili rozmowy na temat wychowania odcinając się od sfery religii.
Krytyka sofistów (m.in. przez Sokratesa, Platona):
- spłaszczają wychowanie człowieka, wycofując się z zagadnień filozofii i religii. A jeśli już o tym mówią, to poglądy te są bardzo płytkie, nieuzasadnione.
- nadmiar wiedzy, którą musieli przyswoić uczniowie sofistów. Podawanie zbyt dużej ilości wiedzy, ogranicza w pewnym sensie człowieka.
- kładli zbyt duży nacisk na intelektualną i praktyczną stronę rozwoju człowieka natomiast zaniedbywali kształtowanie jego charakteru.
Sokrates 469- 369 p.n.e.
Określał się jako zainteresowanego sprawami ludzkimi. Sprawy dotyczące pomyślności, a źródeł tej pomyślności upatrywał w moralnej postawie człowieka. Mówił, że jeśli ludzie odnajdą w sobie te prawa i według nich będą sprawować rządy to życie w polis będzie pomyślne. Wydobywał w ten sposób moralną istotę człowieka. Chciał kształtować moralność przywódców., lecz sam nie brał udziału w polityce.
Koncepcja człowieka/ Sokrates
Pierwiastkiem czysto ludzkim jest dusza. Ona stanowiąc część natury człowieka jest źródłem najwyższych wartości, sprawia, że człowiek jest moralny. Drugą stroną człowieczeństwa jest ciało. Dusza powinna panować nad ciałem, a ciało powinno służyć duszy.
Asceza- kontrolowanie potrzeb naszego ciała (np. umiarkowanie w jedzeniu i piciu). Asceza była wynikiem troski o duszę.
Człowiek jest istotą moralną z natury. Moralny czyn człowieka ma początek w jego duszy. Jesteśmy moralni wtedy gdy mamy dobrą duszę i kiedy moralnie postępujemy. Właściwych źródeł moralności nie musimy szukać w prawach, ale w moralności.
Urabianie duszy: przychodząc na świat nie jesteśmy ludźmi moralnymi, potrzebujemy kształtować naszą duszę. Intuicyjnie wiemy jak troszczyć się o własną duszę.
Wola ludzka: człowiek jest istotą obdarzoną wolą, która ma charakter rozumny i w sposób spontaniczny zmierza do tego co dobre. Sokrates rozróżnia „chcenie”, a „rozumną wolę”.
„Chcenie” to uleganie pokusom, przyjemnościom, odnosi się do spraw przyziemnych.
„Rozumna wola” odnosi się do najwyższych wartości, dążenie do dobra innych. Wola wynika z mądrości, jest dobra.
Dla Sokratesa życie człowieka ma sens, a celem życia jest dążenie do dobra. Życie ma charakter celowościowy.
Telos- ostateczny cel wszystkiego (Platon).
Poglądy etyczne Sokratesa dotyczące istoty dobra:
O moralności decydują posiadane cnoty:
- zdolność panowania nad sobą
- sprawiedliwość
- wolność
- zgoda
- przyjaźń
Sprawiedliwość: zgodność czynów z człowieka z wew. prawem jakie odnajduje w swojej duszy.
Panowanie nad sobą: opanowanie ducha nad popędami, ktoś kto panuje nad sobą jest przez Sokratesa nazywany mianem – ENKRATESA.
ANTARKIA- zdolność panowania nad sobą
Zgoda: ideał życia politycznego, wszystkie części państwa współpracują ze sobą na zasadzie zgody. Człowiek zgodny jest zdolny do współpracy i w sposób godny traktuje drugiego człowieka.
Przyjaźń- wew. odczucie wartości człowieka, cnota ta wyzwala potrzebę pracy nad sobą aby znaleźć uznanie przyjaciela.
Cnota jest jedna, niepodzielna, a wyżej wymienione cechy to jej aspekty.
Wolność: samowystarczalność człowieka, wolny od zaspokajania potrzeb, niezależny od innych ludzi
Poglądy Sokratesa na wychowanie:
- wychowanie musi być polityczne (niektórzy nadają się na bycie władcą, niektórzy na bycie poddanym)
- wychowanie w perspektywie troski o duszę, asceza, umiarkowanie (im większy potencjał tym potrzebne bardziej rygorystyczne prowadzenie)
Sokrates nie nauczał, próbował wydobyć mądrość człowieka stawiając pytania. Inspirował swoich rozmówców do odkrywania tego co dobre (mądrość duszy). Sokrates nie uważał się za nauczyciela, uważał się za poszukującego mądrości („Wiem, że nic nie wiem”).
MAJEUTYKA- wydobywanie mądrości z innych ludzi.
PHRONESIS- mądrość dotycząca istoty dobra.
Sokrates wiąże się z misją poszukiwania w człowieku mądrości na temat dobra. Sokrates znany jest jako wielki wychowawca. Dialog sokratejski opierał się na zasadzie majeutycznej- sztuka wydobywania z wnętrza, sztuka akuszerii. Dialog Sokrates uważał za misję w służbie bożej, w służbie najwyższym wartościom. Sokrates wychodzi zawsze od jakiejś tezy, potem bada w postaci dialogu zgodność tezy z innymi oczywistymi poglądami. Celem dialogu jest dojście do wiedzy praktycznej, odrzucając po drodze to co fałszywe.
