Dyscypliny budujące pedagogikę:
-historia wychowania
-teoretyczne podstawy opieki i wychowania
-dydaktyka
-metodologia
POJĘCIE-jest to umysłowa reprezentacja pewnej klasy obiektów; myślowe uchwycenie tego, co wspólne dla obiektów w danej klasie
POGLĄD KLASYCZNY NA POJĘCIA-pojęcie jest syntetycznym opisem klasy desygnatów, konstytuuje je zbiór cech istotnych, czyli wystarczających koniecznych występujących u wszystkich egzemplarzy danego pojęcia,liczba tych cech jest ograniczona. Pojęcia podrzędne zawierają wszystkie cechy pojęcia nadrzędnego a ponad to cechy istotne dla samego tego przedmiotu
POGLĄD PROPABILISTYCZNY- właściwości charakteryzujące egzemplarze to takie, które są najbardziej typowe dla danej klasy
POGLĄD EGZEMPLARZOWY- właściwości charakteryzujące jeden konkretny egzemplarz lub kilka należą do danej klasy
PODZIAŁ POJĘĆ:
POJĘCIA OGÓLNE- stanowią reprezentację całych klas przedmiotów lub procesów
POJĘCIA JEDNOSTKOWE- odnoszą się tylko do jednego obiektu
FUNKCJE POJĘĆ:
-zapewnianie ekonomi w funkcjonowaniu poznawczym po przez redukcję różnorodności informacji przekazywanych przez umysł
-rozumienie i wyjaśnianie
-umożliwienie wykonywania różnych operacji na reprezentantach przedmiotów a nie na samych przedmiotach
-pojęcia umożliwiają komunikowanie się
ABSTRAKCJA- proces polegający na pomijaniu różnic pomiędzy różnymi egzemplarzami pojęcia albo między właściwościami samego egzemplarza w różnych punktach czasu i wyodrębnieniem się cech wspólnych
NA POJĘCIA SKŁEDAJĄ SIĘ:
-wrażenia, czyli odczucia, odczuwanie danej cechy, jednej cechy
-spostrzeżenia-, czyli zbiór kolejnych cech, odczuwanie kolejnych cech, zjawiska
-wyobrażenia jako reminiscencja poprzednich spostrzeżeń
POZIOM CHIERARCHI:
-poziom najwyższy-zawiera pojęcia ogólne, charakteryzowany po przez cechy ogólne
-poziom podstawowy- obiekty mają bogate charakterystyki, cech występujące pozwalają na najłatwiejsze odróżnienie obiektów od siebie
-poziom najniższy- podrzędny, występuje wiele cech wspólnych, ale w znacznym stopniu pokrywają się one z cechami charakteryzującymi inne grupy obiektów
Najbardziej uprzywilejowany jest poziom podstawowy. Obiekty na nim są łatwo odróżnialne i jednocześnie łatwo są przetwarzane informacje na ich temat. Nazwy obiektów z tego poziomu opanowywane są jako pierwsze podczas rozwoju osobniczego. Ten poziom jest najbardziej przydatny do wykonywania operacji poznawczych.
SPOSOBY MYŚLENIA:
POTOCZNE-indukcyjne, indeterministyczne; oparte na własnej wierze lub przeświadczeniu, poszukujące najczęściej jednej wystarczającej przyczyny, skoncentrowanie na wartościach, przypadkowe i niekontrolowane, nastawione na potwierdzenie hipotez, wykorzystujące prawdopodobieństwo częstotliwości, heurystyki
NAUKOWE- empiryczne, poszukujące zależności; dążenie do ścisłego obiektywizmu, podporządkowywanie idei poznania, wartościowanie dotyczące oceny prawdziwości twierdzeń, tendencja do formalizacji założeń, postulujące wewnętrzną spójność i zgodność, falsyfikowanie, gotowość do zmiany koncepcji pod wpływem nowych danych, wykorzystywanie logiki i wnioskowania dedukcyjnego
WSPÓLNE ZAŁOŻENIA:
-każdy człowiek ma wspólne właściwości dla swojego gatunku- generalizacja
-jednostka dysponuje pewnym zbiorem stałych właściwości
-można wyodrębnić zbiór czynników zewnętrznych, które w sposób stały i powszechny wpływają na zachowanie
-jednostka ludzka jest podmiotem wyodrębnionym z otoczenia jak również elementem większej całości interakcja jednostki/otoczenia
NURT HERMENEUTYCZNY W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH:
Hermeneutyka określona jest jako nauka o sztuce interpretacji tekstów, jest podstawową zasadą wszystkich zorientowanych jakościowo badań społecznych. Pojęcie hermeneutyka pochodzi z j. greckiego i oznacza objaśnienie sensu jakiejś wypowiedzi, przybliżanie do zrozumienia. Początki hermeneutyki datuje się na okres greckiego antyku, kiedy pozostawała ona w ścisłym układzie z innymi naukami dotyczącymi mowy m.in. gramatyki i retoryki. Od średniowiecza hermeneutyka rozwija się głównie jako umiejętność jurystyczna i teologiczna koncentrując się na objaśnieniu Biblii lub interpretacji i zastosowaniu istniejących praw w odniesieniu do konkretnych przypadków. Zwrot ku hermeneutyce filozoficznej na początku Xix. Wówczas hermeneutykę nazywano nauką o sztuce rozumienia. Pod koniec Xix. Hermeneutyka stała się ogólną metodologią nauk humanistycznych. W odróżnieniu od nauk przyrodniczych formułujących hipotezy praw i odnoszących je z zewnątrz do swojego przedmiotu, nauki humanistyczne zmierzają do rozumienia znaczenia ludzkiej ekspresji tekstów pisanych, dzieł sztuki.
ROZUMIENIE- wg W. Dilheya to proces, w którym na podstawie znaków dostępnych zmysłom od zewnątrz rozpoznajemy to, co ukrywa się we wnętrz.
KOŁO HERMENEUTYCZNE-opisuje kolisty ruch rozumienia, czyli ruch po okręgu, obejmujący jego dwa aspekty:
a) Kwestia rozumienia wstępnego- do tekstu nie można podejść bez żadnych przesłanek, lecz najpierw należy rozpoznać własną już wcześniej posiadaną wiedzę. Rozumienie wstępne dzięki rozumieniu tekstu ulega modyfikacji i rozszerzaniu umożliwiając jeszcze lepsze rozumienie. Pierwotne rozumienie wstępne jest niezbędnym warunkiem rozumienia tekstu. Interpretacja tekstu umożliwia przyswojenie wiedzy, dzięki czemu poszerzone zostają rozumienie wstępne a na następnym etapie także ono podlega korekcie. Nie da się osiągnąć pełnej zgodności pomiędzy osobą dążącą do zrozumienia a autorem tekstu.
b) Odnosi się do stanu faktycznego- pojedyncze elementy tekstu dadzą się wywnioskować tylko z całości oraz odwrotnie całość tekstu można rozumieć tylko na bazie jego elementów składowych
HERMENEUTYCZNA SPIRALA-polega na tym, że jakąś część rozumiemy modyfikujemy i poszerzamy wychodząc od całości i odwrotnie całość określa się przez jej części. Rozumienie hermeneutyczne nigdy się nie kończy całkowicie, bowiem jako cel wysiłków hermeneutycznych nie ma charakteru produktów, lecz ciągle dokonującego procesu.
METODY OBSERWACJI
Pedagogika posługuje się wieloma różnymi metodami badań w celu odkrywania istotnych zjawisk związanych bezpośrednio lub pośrednio z przedmiotem jej badań. Zjawiska te porównuje się analizuje syntetyzuje aby móc określić zachodzące między nimi zależności ilościowe i jakościowe. Pedagogika ustala i opisuje powtarzające się związki cech i zdarzeń. Te związki dzielimy na:
-związki przyczynowo-skutkowe
-związki strukturalne- dotyczące współistnienia współwystępowania w przypadkach gdy dwa lub więcej zjawiska pojawiają się łącznie tworząc względnie trwałą strukturę
-związki funkcjonalne- kiedy jedna cecha oddziaływuję na drugą cechę
METODY BADAWCZE
OBSERWACJA-jest to jedna z podstawowych metod badań pedagogicznych jest metodą naukowego badania rzeczywistości polegającą na świadomym celowym i rzetelnym spostrzeganiu przedmiotów procesów i zjawisk
1)ze względu na rolę obserwatora obserwację dzielimy na:
-obserwację uczestniczącą- w której badacz jest równoprawnym członkiem grupy którą obserwuje i jednocześnie jest badaczem
-obserwacja zewnętrzna- badacz nie uczestniczy w grupie ale utrwala swoje spostrzeżenia za pomocą narzędzi badawczych tj. arkusza obserwacji, kwestionariusza, ankiety
2)czas prowadzonej obserwacji:
-obserwacja ciągła- dłuższy czas obserwacji, badania
-obserwacja próbek czasowych inaczej dorywcza
3)treść prowadzonej obserwacji:
-obserwacja całościowa- dotyczy badania pełnego obrazu danej rzeczywistości
-obserwacja częściowa- dostarcza obrazu wybranego obrazu rzeczywistości, tylko pewien fragment
4)liczba obserwowanych obiektów:
-obserwacja jednostkowa
-obserwacja zbiorowa
aby obserwacja zasługiwała na miano metody naukowego badania musi być obiektywna, wierna, wyczerpująca, wnikliwa.
EKSPERYMENT- metoda naukowego badania rzeczywistości polegająca na tym że do zastanej sytuacji badacz wprowadza nowy czynnik i bada zmiany jakie zachodzą pod wpływem tego czynnika, który nazywa się czynnikiem eksperymentalnym lub zmienną niezależną. Badanie działania tego czynnika może odbywać się w nienaturalnych dla danego zdarzenia warunkach, mówimy wtedy o eksperymencie laboratoryjnym lub w warunkach dla danego procesu naturalnych wówczas mamy do czynienia z eksperymentem naturalnym.
Eksperymentem pedagogicznym będzie taki sposób badania walorów jakiegoś czynnika eksperymentalnego, który polega na tym, że ten nowy badany czynnik wprowadzamy świadomie do zastanego procesu edukacyjnego i obserwujemy zmiany pod jego wpływem powstałe.
Metody eksperymentu mogą być realizowane wg następujących technik:
a)technika jednej grupy
b)technika grup równoległych zwana także techniką grup porównawczych
c)technika rotacji lub technika badań krzyżowych
d)plan Solomona
technika jednej grupy:
Okres badania I faza BP , Gk II faza BP, GE
czynnik C Cx
wyniki BkW1 BkW2,3?itd
Bp- badania początkowe
Bk- badania końcowe
Gk- grupa kontrolna
GE- grupa eksperymentalna
Tw- test wiadomości
C- zastane warunki
Cx- warunki eksperymentalne
Technika jednej grupy jest to najprostsza technika eksperymentalna polegająca na wprowadzeniu do zastanej sytuacji która jest znana, czynnika eksperymentalnego i mierzeniu zmian zachodzących pod jego wpływem, w taki sposób aby możliwe było porównanie stanu początkowego ze stanem końcowym. Zastosowane są tutaj dwukrotne badania początkowe w pewnym odstępie czasu eksperymentalnego, czynnik eksperymentalny wprowadza się do grupy między powtórzonymi badaniami początkowymi a końcowymi, jeżeli wynik W2 >W1, wówczas wiadomo żejest to wynik działania zmiennej eksperymentalnej
Technika grup równoległych- porównawczych
Grupy Bp warunki Bk wyniki
Ik
TW1 C
TW2 W1
IE Cx W2
Technika ta polega na porównaniu dwóch grup np. klas najbardziej do siebie podobnych, a różniących się tylko jedną cechą którą właśnie chcemy zbadać. Dwie grupy eksperymentalna i kontrolna powinny składać się z tej samej liczby osobników o tej samej płci, wieku, poziomie rozwoju umysłowego oraz uwarunkowaniach zewnętrznych. Badania początkowe przeprowadzane są za pomocą testu wiadomości tego samego dla obydwu grup. Uzyskujemy wynik W1 i W2. obserwujemy czy różnica między uzyskanymi wynikami jest istotna tzn. czy wprowadzony czynnik eksperymentalny wywołuje różnicę. Jeżeli okaże się że różnica jest nie istotna czyli mała, wówczas wniosek będzie brzmiał: grupy są względem siebie równoważne.
Technika rotacji- badań krzyżowych
grupy Bp warunki Bk Wyniki
I faza badań Ik
TW1 C
TW2 W1
IIE Cx W2
II faza badań IIE
TW3 Cx
TW4 W3
IIk C W4
Porównujemy wyniki następująco W1 z W3 oraz W2 z W4
Ik- najpierw jest grupą kontrolną a potem przechodzi w IE czyli w grupę eksperymentalną.
Technika ta operuje grupami o luźnym stopniu podobieństwa, jest kombinacją dwóch wcześniej prezentowanych technik gdzie z techniki jednej grupy bierze się czasową przemienność ról każdej z badanych grup, a z techniki grup porównawczych bierze równoczesność badanych grup kontrolnych i eksperymentalnych.
Plan Solomona- technika 4 grup
AE Bp-> TW-> W1-> Cx-> Bk-> TW1-> W3
BK Bp -> TW-> W2-> C-> Bk-> TW1-> W4
CE -> -> -> Cx-> Bk-> TW1-> W5
DK -> -> -> C-> Bk-> TW1-> W6
Wyniki zestawiamy następująco:
W3>W1=R1
W4>W2=R2
W5>W6=R3 a potem R1>R2 i R1>R3
Grupa AE jest tak jakby liderem ma z założenia najlepszy wynik bo ma wszystkie badania, a każda następna ma czegoś mniej, więc R1 będzie prawdopodobnie najlepszym wynikiem.
Metoda sondażu diagnostycznego:
-ankieta
-testy
-metoda biograficzna
-metoda monograficzna
-metoda indywidualnych przypadków
-metoda dialogowa
METODA MONOGRAFICZNA-niezależnie od dyscypliny naukowej w której jest stosowana dotyczy jednego przedmiotu, faktu, zagadnienia czy instytucji. Monografia jest pracą poświęconą jednemu działowi w nauce jednej osobie itd. Pozwala ona na porównanie wybranego zjawiska w różnych związkach czasowych lub przestrzennych danej placówki czy instytucji. Ta metoda może być realizowana przez różne techniki, prawie zawsze posługuje się badaniem dokumentów. Bardzo często wprowadza elementy obserwacji, wywiadu lub ankiety.
