PRAWA OSKARŻONEGO
W polskim systemie prawnym każdy obywatel ma swoje prawa i obowiązki, są to wartości niezmienne z których może korzystać każdy.
„Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania” stwierdza przepis art. 71 ust.2 Kodeksu Postępowania Karnego.
Nie tylko polskie przepisy zapewniają oskarżonemu szereg praw i obowiązków. W Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950r. znajdujemy zapis w rozdziale I i II który gwarantuje oskarżonemu m.in.: bezstronny sąd, domniemanie niewinności, prawo do obronny i inne. Korzystanie z tych praw i wolności powinno być zapewnione bez jakiejkolwiek dyskryminacji.
Przepis art.6 Kodeksu Postępowanie Karnego stwierdza, iż: „ Oskarżony ma prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy o czym należy go pouczyć”.
Oskarżony może korzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim ( art.72 ust.1 K.P.K.) w takiej sytuacji postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenie podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie doręcza się mu wraz z tłumaczeniem przy czym za jego zgodą można poprzestać na ogłoszeniu przetłumaczonego orzeczenia kończącego postępowanie, jeżeli nie podlega ono zaskarżeniu (art.72 ust.3 K.P.K.).
Jeżeli zaś oskarżony jest tymczasowo aresztowany, może porozumiewać się ze swoim obrońcą podczas nieobecności innych osób lub korespondencyjnie, z tym, że w postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumienie się, może w szczególnie uzasadnionym przypadku zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona, ale zastrzeżenie to nie może być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowanie (art.73 ust.1,2 i 4 K.P.K.).
Zdarza się, że oskarżony jest osoba nieletnią lub ubezwłasnowolnioną, wówczas jego przedstawiciel ustawowy lub osoba pod którą piecza pozostaje, może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać oraz ustanawiać obrońcę (art7 K.P.K.).
Oskarżony może żądać obrońcy z urzędu jeśli nie ma obrońcy z wyboru , i wykaże , że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (art.78 ust.1 K.P.K.).
Przy ogłoszeniu lub przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć oskarżonego o przysługującym mu prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu (art100 ust.6 K.P.K.).
Do głównych praw oskarżonego należą m.in. :
- prawo otrzymywania na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności, z wyjątkiem przesłuchania na rozprawie odbywającego się z wyłączeniem jawności lub postępowaniu przygotowawczym wynika to z art.147 ust. 4 K.P.K..
- prawo do złożenia wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłości i opuszczenia (art.152 K.P.K.)
- prawo do przeglądania akt sprawy i sporządzania z nich odpisów. W toku postępowania przygotowawczego, przeglądanie akt sporządzanie z nich odpisów zależy od zgody prowadzącego postępowanie, może także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt
( art.156 ust. 1 i 5, art.15 K.P.K.).
- prawo do uzyskania odpłatnie kserokopii dokumentów z akt sprawy (art.156 ust.2 K.P.K.)
- prawo wydania na żądnie bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis, każdego orzeczenia wraz z jego uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono (art. 157 ust.1 K.P.K.)
- prawo do składania wniosków dowodowych (art.167 K.P.K.)
-prawo do składania wyjaśnienia, oskarzony może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień, o czym należy go pouczyć (art.175 K.P.K.)
- prawo oskarżonego do składania wyjaśnień co do każdego dowodu (art. 175 ust.2 K.P.K.)
- prawo żądania ponownego przesłuchania w sprawach o przestępstwo określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, jeżeli nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art. 185a K.P.K.)
- prawo oskarżonego do złożenia wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego (art.254 K.P.K.)
- prawo zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego (art. 321 K.P.K.)
- prawo do zadawania pytań, osobom przesłuchiwanym na rozprawie (art. 387 K.P.K.)
- prawo do składania wyjaśnień oraz odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania (art. 386 ust.1 K.P.K.)
- prawo do wygłoszenia ostatniego słowa(art. 406 K.P.K.)
- prawo do wzięcia udziału w czynności dowodowej poza rozprawa, z tym że pozbawionego wolności sprowadza się tylko wówczas, gdy sąd uzna to za konieczne (art.396 ust.3 K.P.K.)
- prawo do sporządzania odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem ( art.. 157 ust 3 K.P.K.)
- prawo cofnięcia wniesionego na jego korzyść środek odwoławczy, chyba że wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi przypadek obrony obligatoryjnej z art.79
-prawo składania wyjaśnień, oświadczeń i wniosków ustnie lub na piśmie w postępowaniu przed sądem odwoławczym (art. 453 ust. 2 K.P.K.).
- prawo do ostatniego słowa w postępowaniu przed sądem odwoławczym , jeżeli bierze udział w rozprawie (art. 453 ust. 3 K.P.K.).
- prawo do żądania od Skarbu Państwa odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie ( art.552 K.P.K.)
-prawo wniesienia kasacji (art.. 520 K.P.K.)
- prawo do wniesienia prośby o ułaskawienie (art.. 560 K.P.K.)
- prawo do wystąpienia z wnioskiem o wydanie wyroku łącznego (art.57 K.P.K.).
Wyżej wymienione prawa są najważniejszymi jakie przysługują oskarżonemu w toku postępowania i procesu karnego. Wynikają one z Kodeksu Postępowania Karnego.
