Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - najważniejszy akt prawny Rzeczpospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku.
Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa,
a także obowiązki względem państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste (ochrona życia, wolność
i nietykalność osobista, wolność od tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu osobistym, wolność sumienia i religii, prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej), polityczne (prawo do uczestniczenia
w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, prawo
do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich prawo do własności, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, prawo do nauki i dostępu do dóbr kultury). Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń publicznych, a także obrona Ojczyzny.
Pierwsza generacja praw człowieka to trzy najważniejsze prawa: do życia, wolności
i własności. Traktuje się je jako prawa podstawowe, wynikające z natury ludzkiej, przyrodzone jego godności, niezależne od tego jaki stan prawny obowiązuje w danym państwie.
Art. 30.
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka
i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Art. 31.
1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać
do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Art. 38.
Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.
Art. 39.
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.
Art. 40.
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu
i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art. 41.
1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
Prawa drugiej generacji obejmują swym zakresem: prawa społeczne, gospodarcze
i kulturalne, zapewniające byt materialny oraz rozwój fizyczny i duchowy (np. prawo do pracy
i wynagrodzenia, prawo do nauki, do korzystania z osiągnięć postępu naukowego prawo udziału
w życiu kulturalnym, do ubezpieczenia społecznego, do opieki nad rodziną). Konstytucja Rzeczpospolitej również zapewnia te punkty swoim obywatelom:
Art. 64.
1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.
3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie,
w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.
Art. 65.
1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.
3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.
4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.
5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.
Art. 66.
1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.
2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.
Art. 67.
1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy
ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres
i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania
ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.
Art. 68.
1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy
dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki
i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
Art. 69.
Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy
w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.
Art. 70.
1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne.
Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponad podstawowych
i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia.
W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej
dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.
5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.
Art. 71.
1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne,
mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.
2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych,
której zakres określa ustawa.
Art. 72.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać
od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem
i demoralizacją.
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne
za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
3. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.
Art. 73.
Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury.
Prawa trzeciej generacji to prawa kolektywne, czyli uprawnienia przysługujące zbiorowością społecznym, narodom (no. prawa do pokoju, do rozwoju, do demokracji, do czystego środowiska).
Art. 32.
1.Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym
z jakiejkolwiek przyczyny.
Art. 35.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych
i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji
oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz
do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.
Art. 74.
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.
Art. 75.
1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.
2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.
Art. 76.
1. Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.
Prawo do życia - jest najbardziej fundamentalnym z praw przysługujących jednostce. Zakazuje umyślnego pozbawiania życia z wyjątkiem kary śmierci. jednak w wielu krajach karę tę zniesiono. W systemie europejskim obowiązuje w myśl Protokołu VI do \"Europejskiej konwencji praw człowieka\" zakaz wykonywania kary śmierci. Także Polska zniosła karę śmierci. Prawo to nie obejmuje tak zwanej obrony koniecznej.
Brak jasno określonego w konwencjach pojęcia początku i kresu życia człowieka jest powodem nieustających dyskusji dotyczących aborcji i eutanazji.
Art. 38.
Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.
Wolność od tortur - także należy do praw fundamentalnych. Obowiązuje również w prawie wojennym. Stosowanie tortur jest traktowane jako zbrodnia wojenna. W \"Pakcie praw obywatelskich politycznych\" prawo to również obejmuje zakaz eksperymentów naukowych
na ludziach bez uprzedniej ich zgody.
Art. 39.
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.
Art. 40.
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu
i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej - w zakresie zakazu niewolnictwa jest to prawo absolutne i niepodlegające zawieszeniu. Pierwsze regulacje dotyczące zakazu niewolnictwa zawierała już deklaracja kongresu wiedeńskiego z 1815 roku. Międzynarodowe dokumenty nie uznają za pracę przymusową pracy wykonywanej przez osoby pozbawione wolności i żołnierzy odbywających służbę wojskową.
Art. 31.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać
do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego - obejmuje między innymi zakaz arbitralnego pozbawiania wolności. określa również normy traktowania więźniów.
Art. 41.
1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się
do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.
3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania
do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu
o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.
5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.
Art. 42.
1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych
w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.
Prawo do słusznego (sprawiedliwego) procesu - obejmuje między innymi: prawo
do słusznego i publicznego procesu , do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym czasie
(art.41 pt. 3 Konstytucji RP), do niezawisłego i bezstronnego sądu.
Regulacje dotyczące tego prawa, zawarte w \"Europejskiej konwencji praw człowieka\",
są najczęściej rozpoznawane przez Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.
Art. 45.
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Prawo do prywatności - dotyczy poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu
i korespondencji. W sytuacjach szczególnych (np. stan wyjątkowym wojna) może zostać zawieszone.
Art. 47.
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia
oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
Art. 49.
Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Wolność myśli, sumienia, religii i przekonań - prawo to jest jedną z podstawowych gwarancji funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego. Związane jest z tolerancją oraz zakazem dyskryminacji w dziedzinie religii i przekonań. W razie zagrożenia bezpieczeństwa lub porządku publicznego, zdrowia lub moralności albo praw i wolności innych osób władze publiczne mogą ingerować w korzystanie z tego prawa.
Art. 53.
1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie
i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam,
gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego
i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może
być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia
i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nie uczestniczenia w praktykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
Wolność zrzeszania się - prawo to jest gwarancją niezbędnego dla demokracji pluralizmu, przejawiającego się również w wielkiej różnorodności organizacji społecznych, politycznych
i zawodowych. Prawo to może podlegać ograniczeniom, których przykładem jest zakaz przynależności sędziów i żołnierzy zawodowych do partii politycznych.
Art. 57.
Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia
w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.
Art. 58.
1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą.
3. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
4. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji
oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.
Art. 59.
1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach
społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.
2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań,
w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych
i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.
4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie
są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.
Prawo do własności - jest to jedno z najważniejszych praw gwarantujących funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Podlega pewnym ograniczeniom, jak na przykład zabezpieczenie części majątku oskarżonego na poczet ewentualnej grzywny i kosztów postępowania sądowego.
Prawo do pracy - obejmuje również uprawnienia do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do \"godziwej płacy rodzinnej\", która zapewni pracownikowi i jego rodzinie odpowiedni poziom życia.
Prawa rodziny - obejmują między innymi prawo rodziny do ochrony i pomocy, prawo matki
do szczególnej ochrony przed urodzeniem i po urodzeniu, prawa dzieci i młodzieży (np. ochrona przed wyzyskiem gospodarczym, ochrona ich moralności i zdrowia).
Prawo godnego poziomu życia - obejmuje między innymi prawo do wyżywienia, ubrania
i mieszkania oraz prawo do stałego do stałego polepszania warunków bytowych.
Prawo do zdrowia - obejmuje nie tylko prawo korzystania z możliwie najlepszego stanu
zdrowia fizycznego i psychicznego, ale także nakłada obowiązek dbałości o zdrowie własne
i innych.
Prawo do nauki - prawo to ma za zadanie sprzyjać pełnemu rozwojowi osobowości człowieka, nakłada również obowiązek kształcenia na poziomie podstawowym.
Prawa Kulturalne - obejmują prawo do korzystania z dorobku cywilizacyjnego i prawo
do wolności prowadzenia badań naukowych. Dotyczą również ochrony własności intelektualnej oraz dóbr kultury.
Podstawowe Obowiązki Jednostki
W wielu konstytucjach normowane są nie tylko prawa i wolności, ale także obowiązki jednostki. Daje to wyraz wzajemnej zależności korzystania z praw i wolności oraz wywiązywania się z obowiązków, bez której żadne państwo istnieć nie może. Ustawodawca wyraża w ten sposób
ważką ideę integralności wolności, praw i obowiązków, człowieka i obywatela. Bez niej nieograniczona wolność jednostki, od państwa i od norm społecznych, może naruszać porządek zbiorowości, indywidualną wolność innych i godzić w dobro wspólne.
Art. 82.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.
Art. 83.
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 84.
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Art. 85.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.
Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach
określonych w ustawie.
Art. 86.
Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
Podmiotem praw i wolności w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej są również dzieci. Konstytucja przyznaje im szczególny status, jako grupie osób, które nie uzyskały jeszcze pełnoletności. Przepisy konstytucyjne przyjęły, jako punkt wyjścia postanowienia Konwencji o prawach dziecka, ratyfikowanej przez Polskę w 1991 roku. Konstytucja określa, jako zasadę polityki państwa, obowiązek zapewnienia ochrony praw dziecka (art. 72 ust.1). Polega to w szczególności na ochronie dziecka przed przemocą, okrucieństwem, demoralizacją i wyzyskiem, z czym łączy się m. in. ustanowienie obowiązku szkolnego do ukończenia 18 roku życia (art. 70 ust.1) oraz zakaz stałego zatrudniania dzieci poniżej lat 16 (art. 65 ust. 3) - w tym zakresie każdy może żądać podjęcia odpowiednich działań przez organy władzy publicznej, nie jest więc konieczne wykazanie bezpośredniego interesu prawnego osoby występującej z takim żądaniem. Dziecko, tak, jak każda inna osoba fizyczna, jest podmiotem wszystkich praw i wolności konstytucyjnych, chyba, że przepisy konstytucyjne wymagają osiągnięcia określonego wieku (jak np. w odniesieniu do czynnego i biernego prawa wyborczego). Nie znaczy to jednak, by dziecko mogło wszystkie te prawa i wolności wykonywać samodzielnie, bo podmiotowość prawna nie musi być równoznaczna ze zdolnością do działania. Liczne przepisy konstytucyjne dają wyraz założeniu, że dziecko funkcjonować powinno w ramach rodziny (art. 18, art. 48 ust. 2 i art. 71), a podstawowe decyzje dotyczące wychowania i wykształcenia dziecka należeć muszą do rodziców (art. 53 ust. 3 i art. 70 ust. 3). Zarazem jednak Konstytucja ustanawia obowiązek władz publicznych do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka (art. 72 ust. 3) oraz obowiązek rodziców do uwzględniania stopnia dojrzałości dziecka, jego przekonań oraz wolności jego sumienia i wyznania w procesie wychowania dziecka (art. 48 ust. 1) w szczególności w sprawach wychowania religijnego i moralnego (art. 53 ust.3). Natomiast dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy ze strony władz publicznych (art. 72 ust. 2).
Państwo zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela, a ochrona godności jest obowiązkiem władz publicznych. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Władze publiczne chronią przed działaniami zagrażającymi zdrowiu, prywatności, bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi (zasady Konstytucji RP). Władze dla realizacji tego celu stanowią środki ochrony prawa.
