Rozwój myślenia wg. J. Piageta

1. ROZWÓJ MYŚLENIA wg J. PIAGETA

Koncepcja Jeana Piageta – szwajcarskiego biologa i psychologa / 1896 – 1980/

INTELIGENCJA funkcjonuje według :
- zasady organizacji (przyjmuje postać różnych struktur poznawczych)
- zasady adaptacji (przystosowania do otoczenia)

Adaptacja, czyli przystosowanie przebiega w postaci uzupełniających się procesów asymilacji i akomodacji. Rezultatem asymilacji jest zmiana ilościowa schematów, akomodacji – jakościowa.

ASYMILACJA – to włączanie otoczenia do naszych struktur poznawczych, dopasowanie go do naszego rozumienia, interpretowanie go. Jest procesem poznawczym, dzięki któremu nowe treści są włączane do istniejących schematów.
AKOMODACJA – dopasowanie organizmu do otoczenia, dostosowywanie struktur do otoczenia, zmieniamy nasze rozumienie świata, ludzi, zdarzeń.. To tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych. Skutkiem jest rozwój struktur poznawczych.
ZRÓWNOWAŻENIE - konieczna jest równowaga między akomodacją a asymilacją
Dla Piageta równowaga to samoregulujący się mechanizm, który zapewnia rozwijającemu się człowiekowi efektywne interakcje z otoczeniem.
SCHEMAT – to struktura poznawcza, umysłowa, dzięki której jednostka przystosowuje się intelektualnie do otoczenia i organizuje je Jest to podstawowa jednostka wiedzy, która porządkuje nabyte doświadczenia i przygotowuje ramy rozumienia przyszłych doświadczeń (Mietzel, 2002).


FAZA I
Myślenie sensoryczno – motoryczne /od urodzenia do 2 r. ż./

Stadium I. Aktywność odruchowa (ćwiczenie odruchów) (przypada na 1 miesiąc życia).
Stadium II. Rozwijanie schematów (do 4 miesiąca).
Stadium III. Odtwarzanie interesujących zdarzeń (odkrywanie procedur) (4 – 8 miesiąc).
Stadium IV. Koordynacja schematów (intencjonalne zachowania) ( 8 – 12 miesiąc)..
Stadium V. Wykrywanie nowych sposobów (nowość i eksploracja). ( 12 – 18 miesiąc).
Stadium VI. Reprezentacje umysłowe (18 – 24 miesiąc życia).
Reakcje okrężne
• I rodzaj – reakcje okrężne pierwotne (między 1 a 4 miesiącem) to czynności związane z ciałem dziecka, np. nawyk ssania kciuka. Początkowo ruchami dziecka kieruje przypadek, czasami ręka wchodzi w kontakt z wargami, co dostarcza przyjemności i jest powtarzane.
• II rodzaj – reakcje okrężne wtórne (między 4 a 8 miesiącem), związane z przedmiotami, polegające na powtarzaniu czynności, które wywołują określone efekty w otoczeniu, np. uderzenie przedmiotem w łóżeczko, w dzwonek, efekt jest głośny, ciekawy i dziecko aktywność powtarza.
• III rodzaj – reakcje okrężne III rzędu (między 12 a 18 miesiącem życia), dziecku nie wystarcza powtarzanie przypadkowo odkrytych efektów, teraz chciałoby samo odkryć, jak i dlaczego występuje dane zdarzenia. Zaczyna eksperymentować, np. w czasie kąpieli uderza w wodę na różne sposoby, intencjonalnie różnicuje


• NIEZMIENNIKI - coś zostaje takie samo w obliczu ciągłych zmian.

• Kształtuje się pojęcie stałości kształtu i wielkości. Pojawia się wiedza o niezmienności pewnych elementów świata. Kształtuje się pojęcie stałości przedmiotu ( około 12 miesiąca) – to wiedza o tym, że przedmiot istnieje niezależnie od tego, czy go postrzegamy, czy nie. Pojawia się w stadium III i wyraża w tym, że dzieci aktywnie poszukują przedmiotu, który zniknął im z oczu. Przedmioty zaczynają egzystować również poza doświadczeniem zmysłowym. Według Piageta jest to początek myślenia symbolicznego. Symbol występuje zastępczo zamiast rzeczy.

FAZA II
Myślenie konkretno – wyobrażeniowe (przedoperacyjne, prelogiczne) /między 2 a 7 r. ż./
• Obserwuje się znaczące postępy w rozwoju funkcji symbolicznej.
• Ma miejsce przyspieszenie tempa myślenia.
• Myślenie ma charakter transdukcyjny.
• Myślenie ma charakter magiczny.
• Myślenie jest egocentryczne.
• W myśleniu ma miejsce centracja.
• Brak odwracalności myślenia. Brak przechodniości. Brak pojęć stałości.
NIEZMIENNIKI
• Tożsamość jakościowa, czyli wiedza o tym, że jakościowa natura rzeczy nie jest zmieniona przez zmianę w jej wyglądzie.
FAZA III
Myślenie operacyjne, konkretne /między 7 a 11/12 r. ż./,
czyli okres operacji konkretnych
• Myślenie staje się w pełni symboliczne.
• System myślenia jest powiązany z doświadczeniami konkretnymi.
• Pojawia się odwracalność i związane z nią pojęcia stałości (kolejne NIEZMIENNIKI): pojęcie stałości liczby – 6 – 7 lat; pojęcie stałości masy – 7 – 8 lat; pojęcie stałości ciężaru – 9 – 10 lat; pojęcie stałości objętości – 12 lat.
• Doskonali się operacja grupowania (kategoryzacja). Doskonali się porządkowanie.
• Inkluzja klas – wiedza, że podklasa może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera. Jest to osiągnięcie okresu operacji konkretnych.
FAZA IV
Myślenie abstrakcyjne. Operacje formalne /od 11/12 lat/
• Uwolnienie myślenia od bezpośredniego doświadczenia
• Zdolność do śledzenia formuły dowodu i budowania hipotez nie wymagająca doświadczania konkretnych obiektów czy sytuacji.
• Rozumowanie dedukcyjne (od przesłanek do konkluzji, od ogółu do szczegółu.).
• Rozumowanie na symbolach.
• Rozumowanie kombinatoryczne
• Pojęcie prawdopodobieństwa
___________________________________________________________________________


PODSUMOWANIE
1. Rozwój obrazów umysłowych to przejście od obrazów:
• Statycznych do kinetycznych;
• Reprodukcyjnych do antycypacyjnych;
• Pojawienie się obrazów transformacyjnych;
To dorastanie dziecka do posługiwania się w pełni dojrzałymi, logicznymi strukturami myślenia, dzięki którym może budować w pełni logiczną wiedzę.

2. Rozwój polega na przechodzeniu z poziomu wiedzy proceduralnej do wiedzy deklaratywnej.

3. Wraz z rozwojem kształtuje się dziecięca „teoria umysłu”, czyli spójny system przyczynowo-skutkowy pozwalający dziecku przewidywać i wyjaśniać swoje i cudze zachowania poprzez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłu, takich jak: przekonania, pragnienia, emocje, wrażenia. W diagnozie używa się testów fałszywych przekonań:
• test niespodziewanej zmiany;
• test zwodniczego pudełka;
• test pozór – rzeczywistość.
_______________________________________________________________
Źródła:
Białecka – Pikul, M. (2002). Co dzieci wiedzą o umyśle im myśleniu. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Brzezińska, A., Lutomski, G. (1994). Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów. Poznań: Zysk i S-ka.
Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Related Articles