Oprogramowanie narzędziowe to jedna z grup programów użytkowych ogólnego zastosowania, która służy do operowania na zbiorach danych określonego formatu:
edytory tekstu tworzą dokumenty tekstowe;
arkusze kalkulacyjne - tabele kalkulacyjne;
systemy zarządzania bazą danych - zbiory baz danych;
pakiety graficzne - zbiory grafiki.
Oprogramowanie narzędziowe- znajduje zastosowanie w tworzeniu arkuszy kalkulacyjnych, w redagowaniu tekstów, w tworzeniu grafiki ekonomicznej, w zarządzaniu bazami danych.
SCANDISK
Program narzędziowy, za jego pomocą możliwe jest sprawdzanie powierzchni nośników danych-
dysków twardych, dyskietek i innych w celu odnalezienia ewentualnych błędów oraz ich naprawienia.
Stąd zaleca się uruchamiać ten program od czasu do czasu.
ScanDisk znajduje się w menu startowym Windows 95 - Programy I Akcesoria I Narzędzia systemowe.
Jedną z najważniejszych części każdego komputera jest dysk twardy. To na nim magazynujemy nasze cenne dane, których w razie potrzeby możemy użyć, ładując je do pamięci operacyjnej. W razie awarii
dysku twardego w dużej mierze pomóc nam może program ScanDisk. Narzędzie to umożliwia diagnozowanie twardego dysku. Stwierdza wówczas, czy napęd funkcjonuje prawidłowo oraz czy właściwa jest struktura zapisanych na nim informacji. Zakres badania możemy określić sami w elastycznym menu ScanDiska. Możemy wybrać więc standardowy typ testu, w którym sprawdzona
zostanie poprawność plików i folderów. Jeśli chcemy poddać nasz dysk bardziej szczegółowym oględzinom, powinniśmy zdecydować się na gruntowny test, w którym, oprócz plików i folderów, zostanie zbadana również powierzchnia urządzenia. Tu z kolei możemy określić, czy skanowany ma być obszar systemowy, obszar danych, czy też obie te grupy.
ScanDisk poza zbadaniem dysku twardego umożliwia także jego naprawę. Jeżeli wydamy mu odpowiednie polecenie, spróbuje zrekonstruować właściwy wygląd danych i wyświetli podsumowanie, co wykrył i co zdołał uratować z informacji zawartych na nośniku. Jeśli zechcemy, możemy również zaznaczyć opcję automatycznego naprawiania błędów. ScanDisk nie będzie się nas
wówczas pytał o zgodę na wykonanie poprawek, tylko sam wykona całe powierzone mu zadanie.
ARCHIWIZACJA DANYCH
Sporządzanie kopii bezpieczeństwa danych lub programów, zachowywanych na dyskietce lub taśmie magnetycznej. Podczas archiwizacji dane znajdujące się na dysku twrdym zachowywane są w taki sposób, aby na wybranym nośniku zajęły jak najmniej miejsca. Aby przywrócić im taką postać, w jakiej możliwe będzie ich ponowne wykorzystanie, konieczne jest użycie odpowiedniego programu. Najważniejsze dane należy więc zwyczajnie kopiować na dyskietki, by w każdej chwili można było uzyskać do nich dostęp.
Do utraty danych może dochodzić w wielu sytuacjach. Najczęściej chodzi o ich przypadkowe usunięcie. Równie dobrze powodem może być jednak błąd komputera. Najlepszym zabezpieczeniem jest zawsze utworzenie zapasowej kopii całej zawartości twardego dysku na innym nośniku danych.
W Windows 95 do archiwizacji danych, czyli tworzenia kopii, służy program o nazwie Backup.
ARCADA BACKUP 1.1
Każda wykonywana operacja zapisywana jest na dysku w formie zadania, które następnie można wywołać, powtórzyć lub skasować, co pozwala na zautomatyzowanie wykonywanych czynności.
Po kliknięciu myszą ikony właściwego kreatora, wybraniu plików do archiwizacji i zapamiętaniu zadania program rozpoczyna realizację swojej najważniejszej funkcji. Można zdecydować się np. na wykonanie kopii bezpieczeństwa (tak zwanego backupu) wszystkich naszych danych- co tydzień lub co miesiąc. Bardzo dużym udogodnieniem jest możliwość zaprogramowania czasu pracy narzędzia. W takim przypadku Arcada Backup uruchamiany jest wraz ze startem systemu i o określonej przez nas porze uaktywnia się, wykonując zleconą pracę.
Wiele razy każdego dnia czynności te są powtarzane w bankach, urzędach podatkowych, firmach ubezpieczeniowych i wielu innych skomputeryzowanych instytucjach. Informacje zachowane w komputerach podłączonych do sieci automatycznie są poddawane archiwizacji przeprowadzanej w określonych odstępach czasu. Wszystko, co poszczególni pracownicy danej firmy zdążyli wprowadzić do pamięci pecetów, zostaje przesłane na jeden wspólny dysk w sieci. Następnie zostają one skopiowane na taśmę magnetyczną, dysk wymienny służący do przechowywania archiwalnych danych bądź- ostatnio najczęściej na dysk optyczny: CD-ROM, CD-RW lub CD-DVD. Za każdym razem tworzona jest tak zwana kopia bezpieczeństwa.
W wielu firmach systematyczne tworzenie kopii bezpieczeństwa najważniejszych danych to podstawowa zasada, której muszą przestrzegać wszyscy zajmujący się ich przetwarzaniem. Zwykle na koniec pracy, czyli późnym popołudniem lub wieczorem, dokonuje się archiwizacji wszystkich uaktualnionych danego dnia danych, zapisuje na oddzielnym nośniku i umieszcza w bezpiecznym miejscu. Jeżeli jest to bank lub inna instytucja, w której przetwarzane dane są tak istotne, najczęściej dyski lub taśmy magnetyczne z ich kopiami umieszczane są w ognioodpornych szafach pancernych. Dzięki temu nawet w przypadku wypadków losowych informacje nie przepadną i interes firmy lub jej klientów zostaje uratowany.
Zamiast pakować poszczególne pliki, można od razu dokonać kompresji całego twardego dysku lub jego części. Służy do tego program dostarczany wraz z Windows 95 o nazwie DriveSpace, potrafiący zwiększyć pojemność dysku niemal o 100 procent.
Po przeprowadzeniu kompresji za pomocą tego programu, w systemie pojawi się nowy, wirtualny napęd, widoczny również w Eksploratorze. Pojemność nowego dysku będzie tym większa, im mniej plików znajdzie się na dysku skompresowanym. Jeśli więc chcemy, by skompresowany dysk miał możliwie jak największą pojemność, musimy przenieść z niego wszystkie większe pliki na dyskietki, poddać go kompresji, a następnie skopiować nań przeniesione uprzednio pliki z powrotem.
KOMPRESJA.
Metoda zmniejszania objętości plików- skuteczna przede wszystkim w odniesieniu do plików graficznych i tekstowych. Najbardziej rozpowszechnionym formatem kompresji jest ZIP obsługiwany np. przez program WinZip.
Ogromne ilości danych gromadzące się na dysku twardym to zmora niejednego użytkownika. Poza tym nawet w przypadku, gdy na dysku jest dość miejsca, problemem wciąż pozostaje przenoszenie plików. W najgorszym zaś razie możemy mieć do czynienia z plikiem, którego rozmiar przekracza pojemność jednej dyskietki.
Na szczęście istnieją specjalne programy służące do pakowania plików- nazywane programami do kompresji lub pakerami. Ich zadanie polega na zmniejszeniu objętości plików bez powodowania utraty jakichkolwiek informacji. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych programów do kompresji danych jest WinZip. Jest to niezwykle przyjazny dla użytkownika program, który rozpoznaje nie tylko własny format ZIP, ale także inne standardy kompresji: LZW, TAR czy ARJ. Przy jego użyciu możliwe jest upakowanie plików nawet do połowy ich oryginalnej wielkości. WinZip służy również do dekompresji. Dane skompresowane do postaci pliku z rozszerzeniem .ZIP, by ponownie nadawały się do użytku, muszą zostać rozpakowane. WinZip to dość przydatne narzędzie, o którym warto pamiętać, jeśli tylko zacznie brakować nam miejsca na dysku lub zajdzie potrzeba przeniesienia większej ilości danych na kilka dyskietek. WinZip może się przydać zwłaszcza tym, którzy ściągają programy z Internetu, gdyż są one zwykle spakowane w formacie ZIP.
WIRUSY.
To najczęściej niezwykle niebezpieczne programy ukrywające się na dysku lub dyskietkach. Tak jak prawdziwe wirusy programy te potrafią się rozmnażać- czynią to w momencie, gdy znajdą się w sąsiedztwie nie zarażonego obszaru. Wirus komputerowy dołącza się w sposób niezauważalny dla użytkownika do plików programów zainstalowanych na dysku twardym i czeka na moment, w którym będzie mógł przenieść swoją kopię na inny plik. W ten sposób wirusy komputerowe przenoszą się także za pośrednictwem sieci. Głównym przeznaczeniem wirusów jest wykonywanie określonych czynności. Najmniej szkodliwe powodują wyświetlanie na ekranie monitora zabawnych komunikatów lub odgrywanie prostych melodii. Bardziej złośliwe usuwają najważniejsze pliki systemowe, dokumenty utworzone w edytorach tekstu, a nawet formatują całe dyski twarde.
Na świecie istnieje obecnie kilka tysięcy znznych wirusów. Spośród nich mniej więcej tysiąc należy do grupy makrowirusów. A dodajmy, że każdego dnia pojawiają się nowe lub jedynie odmiany i mutacje już istniejących. Najbardziej zażarta walka trwa obecnie o zapanowanie nzd makrowirusami, których obecność najmocniej odczuwają firmy przesyłające między sobą pliki tekstowe i inne, mogące zawierać tak makropolecenia, jak i makrowirusy.
DROGA INFEKCJI.
Dyskietki i dyski twarde zawierają dane niewidoczne dla użytkownika. Są to informacje zachowane w pierwszych sektorach dyskietek i dysków twardych. Wirus, który zagnieżdża się w tych sektorach, zmienia znajdujące się w nich dane na własne. Kiedy przed uruchomieniem komputera umieścimy taką dyskietkę w napędzie, system najpierw spróbuje odczytać informacje z pierwszych jej sektorów. I wówczas właśnie do pamięci operacyjnej system ładuje dane skopiowane przez wirusa, które po starcie peceta natychmiast są przenoszone do pierwszych sektorów dysku twardego. Jego oryginalne dane ulegają zniszczeniu. Od tej chwili każdy start systemu z dysku twardego również uaktywnia wspomnianego wirusa. Kiedy później umieścimy w napędzie wolną jeszcze od wirusów dyskietkę, wirus na dysku natychmiast zostanie skopiowany do jej pierwszych sektorów. Tak więc w przypadku użytkowników intensywnie korzystających z dyskietek do przenoszenia danych między swoim pecetem, a wieloma innymi, wirusy mogą rozprzestrzeniać się błyskawicznie. Jedynym sposobem ochrony przed nimi jest umieszczanie w napędzie dyskietki chronionej przed zapisem. Pamiętać należy, że na duże niebezpieczeństwo zarażenie się wirusem wystawieni są ci użytkownicy, którzy sprowadzają z różnych źródeł programy rozprowadzane w wersji shareware. Przede wszystkim dotyczy to produktów ściąganych z Internetu. Jedynym sensownym wyjściem pozostaje więc zaopatrzenie się w odpowiedni program antywirusowy, który będzie sprawował pieczę nad naszymi cennymi zbiorami.
WYSZUKIWANIE WIRUSÓW.
Programy antywirusowe przeczesują dyski twarde i inne nośniki danych w urządzeniach podłączonych do komputera w poszukiwaniu wirusów lub przynajmniej śladów ich obecności. Programy do wyszukiwania wirusów nazywane są skanerami antywirusowymi. Ich zadaniem jest alarmowanie użytkownika w razie odnalezienia wirusa komputerowego. Jeśli zaś zdarzy się, że w momencie odnalezienia przez tego typu program wirus nie jest akurat aktywny, istnieje duże prawdopodobieństwo, że uda się go bezpiecznie, czyli bez powodowania większych strat, usunąć z dysku. W przeciwnym razie przy próbie usunięcia może nastąpić rozprzestrzenienie się wirusa lub nagły atak na znajdujące się na dysku dane. Programy antywirusowe są w stanie wykryć jedynie te wirusy, o których posiadają pewne informacje. Dlatego większość najnowszych wirusów nie jest wykrywana przez żaden z istniejących programów antywirusowych. Jedynym wyjściem jest systematyczne zaopatrywanie się w najnowsze wersje tych części programów antywirusowych, w których są przechowywane dane na temat znanych programowi wirusów.
USUWANIE WIRUSÓW.
Szczególnym rodzajem programów antywirusowych są narzędzia uruchamiane w momencie startu systemu i pozostające aktywne w momencie startu systemu i pozostające aktywne przez cały czas pracy. Czuwają sprawując kontrolę nad każdą czynnością wykonywaną przez użytkownika związaną z plikami. Jeśli więc spróbujemy otworzyć zbiór zarażony wirusem, program podniesie alarm, wyświetli komunikat o niebezpieczeństwie i dopiero potem pozwoli na ewentualne otwarcie podejrzanego zbioru. Jeśli będzie w stanie, zaproponuje usunięcie wirusa, a gdy nie będzie mógł go rozpoznać, zapyta, czy chcemy usunąć sam plik. Wówczas najczęściej nie jest już możliwe odzyskanie zawartych w zbiorze informacji.
NORTON ANTIVIRUS.
Program antywirusowy guru komputerowego Petera Nortona zawiera wiele narzędzi dodatkowych. Moduł pracujący w trybie DOS-owym sprawdza tuż po starcie komputera, czy na bootsektorach dysku twardego nie ma wirusa. Następnie program dokonuje kontroli plików startowych- w nich także lubią się usadawiać wirusy, których głównym zadaniem jest kasowanie zawartości dysku. Kiedy bootsektory i wyznaczone pliki zostały już zaszczepione, w momencie pojawienia się wirusa, który będzie próbował zmodyfikować zawartość plików, program podniesie alarm. Na koniec moduł Norton Auto-Protect przejmuje rolę komputerowego policjanta. Kontroluje operacje przeprowadzane na plikach w komputerze- kopiowanie, przenoszenie, uruchamianie- i w momencie zauważenia obecności wirusa natychmiast informuje o tym użytkownika. Ponadto automatycznie i w sposób niezauważalny dla niego sprawdza wszelkie pliki kopiowane z dyskietek oraz ściągane z Internetu. W razie potrzeby program dokonuje również kontroli wszystkich plików znajdujących się na dysku twardym. Uwzględniane są przy tym także pliki wchodzące w skład skompresowanych zbiorów archiwalnych. W przypadku napotkania wirusa dany plik zostaje z niego automatycznie oczyszczony, a gdy okaże się to niemożliwe- usunięty.
