PRAWO
Prawo międzynarodowe- jest zespołem norm regulujących stosunki między państwami w szerokim znaczeniu nie tylko stosunki międzypaństwowe, lecz także stosunki między państwami a innymi podmiotami oraz między tymi innymi podmiotami tzn. ogólnie stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i nie podlegającym jakiejś wspólnej władzy państwowej podmiotami.
-cechy: podmiotami jego są przede wszystkim państwa oraz że jego główną funkcją jest regulowanie stosunków międzypaństwowych
Prawo międzynarodowe publiczne- szczególnego rodzaju system prawny, który tworzy zasady oraz mechanizmy współpracy państwa, organizacji międzynarodowych oraz innych uznanych podmiotów tegoż systemu prawnego. Jest prawem wewnętrznym poszczególnych państw
Ius inter gentes –prawo międzynarodowe
Funkcje PM
-regulowanie stosunków zewnętrznych państwa-
a. określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej
b. ustala ogólne zasady postępowania państw we wzajemnych stosunkach
c. regulacje konkretne zindywidualizowane stosunki między państwami np. podjęcie zobowiązań sojuszniczych
d. ustala formy wzajemnych stosunków
e. ustala reguły postępowania na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności
-oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw
-sposób oddziaływania na stosunki wewnętrzne
stosunki międzynarodowe- stosunki społeczne, które przekraczają granice jednego państwa. Uczestnikami ich mogą być same państwa, inne organizacje nie podlegające władzy żadnego państwa lub osoby fizyczne i prawne, w tym stowarzyszeniu i przedsiębiorstwa z jednego państwa, które wchodzą w różnorodne kontakty z osobami fizycznymi i prawnymi z innych państw.
Cechy prawa międzynarodowego
- tworzenie prawa międzynarodowego ( brak ustawodawcy) – prawo międzynarodowe jest tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami. Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego w stosunku do określonego państwa musi być jego zgoda, obojętnie czy wyraźna czy dorozumiana i obojętne w jakiej wyrażona formie.
- przymus w prawie międzynarodowym- brak zorganizowanego aparatu przymusu- każde państwo indywidualnie bądź wspólnie z innymi państwami może występować w niezbędnych przypadkach w obronie naruszonego prawa, stosując wobec państw naruszających prawo różne środki przymusu, dopuszczalne i uznane przez prawo międzynarodowe
a. sankcje natury psychologicznej- stwierdzenie naruszenie prawa i napiętnowanie naruszającego prawo przez światową opinię publiczną poprzez formalną rezolucję lub orzeczenie organu międzynarodowego
b. sankcje natury odwetowej- stosowane indywidualnie przez państwo pokrzywdzone lub zbiorowo przy udziale innych państw
c. sankcje zorganizowane- stosowane nie przez samego pokrzywdzonego, lecz przez właściwy organ międzynarodowy
-brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego- sądy międzynarodowe nie są wyposażone w kompetencję obowiązkową. Kompetencja ich musi zawsze opierać się na zgodzie państw, z tym że państwo może z góry wyrazić zgodę na poddanie wszystkich swoich sporów lub określonej ich kategorii sądowi międzynarodowemu lub arbitrażowi
-stosowanie prawa międzynarodowego i jego moc wiążąca
a. skuteczność prawa międzynarodowego-
b. prawo międzynarodowe jest prawem – wszystkie państwa uznają istnienie prawa międzynarodowego jako prawa i jego moc wiążąca
c.
STRUKTURA I CHARAKTER NORM WSPÓŁCZESNEGO PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
1.normy powszechne i partykularne
a. normy powszechne- obowiązują wszystkie państwa
b. normy partykularne- wielostronne- obowiązują one określoną grupę państw. Podstawową istnienia może być wspólna ideologiczna i ustrojowa określonych państw
c. o charakterze dwustronnym- wyłączne w stosunkach miedzy dwoma państwami
2. ius cogens- bezwzględnie obowiązujący
3. hierarchia- lex specialis derogat legi generali – prawo szczegółowe uchyla prawo ogólne
lex posterior derogat priori- prawo późniejsze uchyla prawo wcześniejsze
DUALIZM I MONIZM
a. dualiści przyjmują, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są zupełnie odmiennymi i niezależnymi od siebie systemami prawa, które nie mają punktów stycznych.
b. Moniści twierdza, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny
Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
-zasada pacta sunt servanda- obowiązek dotrzymywania zaciągniętych zobowiązań
Źródła PM
a. materialny- zespół czynników, które doprowadziły do powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego. Są to: współpraca, współzawodnictwo i walka państw, które przy konkretnym układzie sił w wyniku gry różnorodnych, nierzadko sprzecznych interesów określonych klas i grup rządzących doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego
b. formalny- są to formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego. Są to takie formy, w których przejawia się wola państwa tworzących prawo. Należą do nich umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe
c.poznawczy- zbiory dokumentów, z których czerpie się znajomość norm prawa międzynarodowego
a. umowa
b. zwyczaj
judykatura- orzecznictwo
doktryna- nauka prawa międzynarodowego
UMOWA MIĘDZYNARODOWA
1.Źródła prawa umów międzynarodowych( prawo traktatów)
normy prawne dotyczące zawierania umów, ich obowiązywania i stosowania mają przede wszystkim charakter zwyczajowy
Umowa międzynarodowa- jest to wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki.
Umowa międzynarodowa wg Konwencji Wiedeńskiej- porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też w dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach. Definicja ta nie obejmuje wszystkich umów międzynarodowych, ma zastosowanie wyłącznie do umów międzypaństwowych i obejmuje umowy w formie pisemnej. Do umów międzynarodowych nie należy umowa kupna-sprzedaży
Rodzaje umów międzynarodowych:
-traktat
-konwencja
-umowa
-układ
-porozumienie
-deklaracja
-protokół
-karta
-statut
ze względu na kryterium umowy międzynarodowe dzielimy:
a. ze względu na tryb zawierania:
-tryb prosty- bez ratyfikacji lub zatwierdzenia
-tryb złożony-wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
b. ze względu na organ, który występuje w imieniu państwa:
-państwowe- gdy w imieniu państwa występuje głowa państwa. Są to traktaty pokojowe, układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie.
-rządowe- podpisywane w imieniu Rady Ministrów. Ratyfikowane są przez prezydenta RP jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla państwa, jeżeli wyraźnie przewidują ratyfikację lub jej dopuszczają, a okoliczności uzasadniają ratyfikacje.
- resortowe- podpisywane przez właściwego ministra. Zatwierdzane przez Radę Ministrów
c. dwustronne(bilateralne) i wielostronne ( multilateralne)
d. zamknięte i otwarte. Zamknięte regulują wyłącznie stosunki dwustronne np. przebieg granicy i stosunki prawne na granicy państwowej, dwustronną wymianę handlową.
Otwarte to takie które przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów, a więc przystąpienie państw trzecich
e. równoprawne i nie równoprawne. Umowy nie równoprawne stwarzają jednostronne uprawnienia, uciążliwe dla drugiej strony, i naruszają zasadę suwerennej równowagi, stwarzając nierówność prawną stron.
Umowa międzynarodowa składa się:
1. tytuł: oznaczenie nazwy umowy, wskazanie jej stron oraz określenie przedmiotu umowy
2. wstęp umowy: określenie organów, w których imieniu umowa jest zawierana, podanie motywów, którymi kierują się strony, zamierzonego celu, okoliczności poprzedzających bądź towarzyszących zawarciu umowy
3. dyspozycja- zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w których państwa formułują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy
4. postanowienia końcowe: różne zagadnienia formalno-prawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejście w życie
5. zakończenie- miejsce i data jej podpisania, liczba egzemplarzy oraz języki w jakim umowa ta została podpisana.
Reguła alternatu- określa kolejność składania podpisów w umowach dwustronnych. Na egzemplarzu umowy przeznaczonym dla danej strony podpisy jej przedstawicieli znajdują się na pierwszym miejscu. Na drugim egzemplarzu przeznaczonym dla drugiej strony kolejność podpisów jest odwrotna
Strony umów międzynarodowych- są nimi przede wszystkim państwa, Stolica Apostolska, która zawiera z państwami umowy dwustronne- konkordaty
TRYB ZAWIERANIA UM
a. rokowania- negocjacje prowadzą do uzgodnienia treści umowy i ostatecznego zredagowania jej tekstu. Mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej na szczeblu uzgodnionym przez strony
b. parafowanie- pełnomocnicy stron, którzy prowadzili rokowania, umieszczają pod przygotowanym tekstem swoje inicjały, czyli parafy. Parafowanie oznacza że tekst został przygotowany do podpisania
c. podpisanie
d. ratyfikacja- jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy. Wyróżniamy trzy rodzaje ratyfikacji:
-dużą ratyfikację- która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustawy i dotyczy :
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych
• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej
• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
• spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy
-ratyfikację w trybie art. 90 konstytucji. Przewiduje ona szczególną procedurę ratyfikacyjną w odniesieniu do umów, na podstawie których Polska może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach
-mała ratyfikacja- zobowiązuje prezesa Rady Ministrów do powiadomienia Sejmu o zamiarze przedłożenia umowy międzynarodowej Prezydentowi do ratyfikacji
- zatwierdzenie dokonywane w trybie prostym polega ono na tym, że państwo składa jedno oświadczenie woli. Dotyczy umów zawieranych tylko poprzez podpisanie, wymianę not i inne uproszczone formy
- w praktyce państw przyjęło się, że nie podlegają ratyfikacji:
a. deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu
b. umowy resortowe zawierane przez poszczególnych ministrów w zakresie ich kompetencji
c. umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych
e. wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych- ratyfikacja jest aktem wewnętrznym i z reguły nie wywołuje bezpośrednich skutków w sferze prawa międzynarodowego. Skutki te powoduje dopiero wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych. Wymiana dokumentów ma miejsce przy zawieraniu umów dwustronnych. Jest ona dokonywana przez przedstawicieli stron umów, którzy w ten sposób uzyskują dowód, że druga strona dokonała ratyfikacji a więc definitywnie wyraziła zgodę na związanie się umową. Przy umowach wielostronnych, dokumenty ratyfikacyjne składane są depozytariuszowi. Informuje on strony umów międzynarodowych o wszystkich dokumentach, notyfikacjach, zawiadomieniach dotyczących umowy
f. rejestracja w Sekretariacie ONZ
g. publikacja wewnętrzna
ZASTRZEŻENIA- oznacza jednostronne oświadczenie, jakiekolwiek byłoby ono sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy podpisaniu ratifikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu, mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa
W Polsce pełnomocnictwa do prowadzenia negocjacji oraz do przyjęcia tekstu traktatu udziela minister spraw zagranicznych. Do podpisania umowy udziela Prezes Rady Ministrów
zasada pacta sunt servanda- zasada świętości umów- jeśli zgodę wyrażono we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony umowy zobowiązane są wykonywać w dobrej wierze jej postanowienia. Żadne państwo nie może być zmuszone do związania się umową, lecz jeśli stało się jej stroną – to zobowiązane jest do jej przestrzegania
STOSOWANIE UM
a. zakres podmiotowy- znajdują zastosowanie, czyli tworzą uprawnienia i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. W pewnych szczególnych sytuacjach pm dopuszcza zawieranie umów na korzyść i niekorzyść państw trzecich. Istotną kwestią jest określenie terytorialnego zakresu stosowania um. Jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób, traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jego terytorium
b. zakres przedmiotowy – interpretacja postanowień traktatu
przyczyny nieważności UM
a. związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów. Przyczyną nieważności umowy może być sytuacja, kiedy zgoda na związanie się umową została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie
b. wady oświadczenia woli- mogą one być spowodowane przez przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażenia zgody, błąd, podstęp, przekupstwo, przymus wobec przedstawiciela państwa
c. niezgodność z ius cogens- nie ważna jest umowa, która w chwilki zawarcia jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego
obowiązywanie um
umowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się tzn. od czasu, kiedy kontrahenci wyrazili w sposób definitywny zgodę na związanie się umową i kiedy dokonano wszelkich czynności niezbędnych do uprawomocnienia się umowy. Umowa która uprawnomocniła się nie zawsze równocześnie wchodzi w życie tzn. nie od razu musi być stosowana.
Wejście w życie umowy- umowy nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z chwilą podpisania lub w określonym czasie po podpisaniu. Niekiedy umowa określa dokładnie datę kalendarzową i godzinę wejścia w życie. Umowy podlegające ratyfikacji lub zatwierdzeniu najczęściej wchodzą w życie, jeśli chodzi o umowy dwustronne, z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, natomiast umowy wielostronne zazwyczaj wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, zatwierdzenia lub przystąpienia
Wygaśnięcie UM z przyczyn przez nią przewidzianych:
-upływ czasu, na jaki umowa została zawarta. Czasami umowy zawierane na określony czas posiadają tzw. Klauzulę prolongacyjną. Najczęściej przewiduje, że jeśli w określonym czasie, przed upływem terminu obowiązywania umowy, żadna ze stron nie wypowie jej, obowiązywanie umowy ulega automatycznemu przedłużeniu
-spełnienie się warunku rozwiązującego- spełnienie się tego warunku ma miejsce wtedy, gdy nastąpi wypadek przyszły i niekonieczny, który powoduje wygaśnięcie umowy
-wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami-
możliwość jednostronnego wycofania się z umowy-
a. pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta- jeżeli jedna ze stron narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień, trudno żądać od drugiej strony przestrzegania umowy. Jeżeli nie można zmusić kontrahenta do przestrzegania i stosowania umowy, można umowę uznać za wygasłą.
b. powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy- według atr. 61 Konwencji Wiedeńskiej strona może powołać się na niemożność wykonania umowy jako na przyczynę uznania jej za wygasłą lub wycofania się z niej, jeżeli ta niemożność wypływa z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania umowy
c, zasadnicza zmiana okoliczności- zmiana okoliczności jest zasadnicza i nie była przewidywana przez strony, istnienie okoliczności, które uległy zmianie, stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową
zakres terytorialny obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej
w zasadzie każda umowa obowiązuje i jest stosowana na całym terytorium wszystkich jej stron. Niektóre umowy są wyraźnie zlokalizowane i dotyczą określonych części terytorium państwowego
- klauzula kolonialna lub klauzulę terytoriów zależnych. Na mocy tych postanowień umowa zawarta przez państwo kolonialne obowiązuje wyłącznie na terytorium metropolii.
Zakres rzeczowy(przedmiotowy) obowiązywania UM- Zastrzeżenia
Zasadą jest, że UM obowiązuje w całości. Od zasady niepodzielności umowy istnieją jednak wyjątki. Wyjątkiem takim jest tzw. Zastrzeżenie.
Zastrzeżenie jest to jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisywania, ratyfikowania, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do umowy, za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa
Często polega na tym, że państwo zmierza do uchylenia w stosunku do siebie postanowień umowy. Mogą być zgłaszane wyłącznie do umów wielostronnych
-dopuszczalność zastrzeżeń- jeśli umowa wyklucza możliwość zgłaszania zastrzeżeń, są one niedopuszczalne. Jeśli umowa przewiduje zgłaszanie zastrzeżeń, są one dopuszczalne. Jeśli umowa milczy na ten temat, zgłaszanie zastrzeżeń jest dopuszczalne, pod warunkiem, ze nie są sprzeczne z przedmiotem i celem umowy
-sprzeciw wobec zastrzeżeń- może być sprzeciw zwykły i kwalifikowany. Sprzeciw zwykły powoduje, że postanowienia, do których zgłoszono zastrzeżenia, a następnie sprzeciw, nie mają zastosowania między państwami zgłaszającymi sprzeciw w stosunku do tego zastrzeżenia.
Sprzeciw kwalifikowany powoduje, że miedzy państwem, które zgłosiło zastrzeżenie, umowa w ogóle nie wchodzi w życie
Zakres podmiotowy obowiązywania um
-umowy na korzyść państwa trzeciego-
- umowy na niekorzyść państwa trzeciego-
interpretacja wykładania umowy międzynarodowej
a. doktrynalana- przeprowadzona przez teoretyków prawa międzynarodowego
b. urzędowa- może być dokonywana przez strony umowy, sądy międzynarodowe, organizacje międzynarodowe
c. autentyczna- dokonywana wspólnie przez wszystkie strony umowy.
Zasady interpretacji:
-należy interpretować umowy w dobrej wierze
-użyte w umowie wyrazy i zwroty powinny być w zasadzie rozumiane tak, jak to wynika z ich normalnego znaczenia
-znaczenie poszczególnych wyrazów należy przyjmować w świetle przedmiotu i celu umowy
1PAŃSTWOWOŚĆ I PODMIOTOWOŚĆ
podmiot międzynarodowy – to ten , kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego a także zdolność do wywoływania skutków prawnych przez swoje działanie.
Rodzaje podmiotów międzynarodowych
-państwo- jest jedynym suwerennym, pełnym i pierwotnym tzn. każe państwo z chwilą swego powstania staje się ipso facto pełnym podmiotem prawa międzynarodowego
wg Berezowskiego PPM można podzielić na:
a. zorganizowane
-terytorialne
• suwerenne
• niesuwerenne
-bezterytorialne
b. niezorganizowane
Państwo- suwerenna organizacja terytorialna.
Państwo jako osoba prawa międzynarodowego powinna posiadać:
-stałą ludność
-określone terytorium
-rząd
-zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami
suwerenność państwowa- niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy. Władza państwowa jest najwyższa, która nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej, a zarazem jest władzą pierwotną, w tym sensie, że swoich uprawnień nie czerpie od żadnej innej władzy. Pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium
prawa zasadnicze państw- prawa , które przysługują każdemu państwu od czasu jego powstania przez cały czas jego istnienia
-Organizacje międzynarodowe -tzw. międzyrządowe, jest osobą międzynarodową, nie oznacza to że jest państwem. Jest ona podmiotem prawa międzynarodowego i zdolna jest do posiadania międzynarodowych praw i obowiązków, oraz ma zdolność do obrony swoich praw przez wysuwanie roszczeń międzynarodowych. Mają prawo do zawierania umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami międzynarodowymi. Nie jest podmiotem suwerennym.
Zawierane umowy:
-umowy w sprawie siedziby i czasowego przebywania organów organizacji na terytorium państwa
-umowy w sprawie udzielania pomocy prze organizacją
-umowy w sprawie stowarzyszenia państw z organizacją
-umowy o współpracy i koordynacji działania- zawierane między organizacjami międzynarodowymi.
Niektóre organizacje międzynarodowe korzystają z biernego prawa legacji. Oznacza to, że państwa nie tylko członkowskie ustanawiają przy tych organizacjach swoje stałe przedstawicielstwa, mające status zbliżony do przedstawicielstw dyplomatycznych. Mogą występować w stosunku do państw z roszczeniami międzynarodowymi o odszkodowanie za straty poniesione przez nie same oraz przez ich funkcjonariuszy
-nie suwerenne organizacje terytorialne- są to organizacje terytorialne, nie stanowiące części terytorium żadnego państwa, ale które same też nie są państwami, gdyż ich władze nie dysponują suwerennością np. Andora, Monako
- Watykan- powstało na podstawie Traktatu Laterańskiego z 11 II 1929 r. Zawarte między Włochami a stolicą Apostolską
- podmiotowość prawnomiędzynarodowa narodu-
-powstańcy i strona wojująca- jeśli na obszarze jakiegoś państwa wybuchnie powstanie i toczy się wojna domowa, wówczas grupa prowadząca walkę przeciwko dotychczasowemu suwerenowi może stać się w ograniczonym zakresie podmiotem prawa międzynarodowego, jeszcze zanim utworzy nowe państwo
uznanie za powstańców- ze względów politycznych państwo nie chce uznać grupy walczącej za stronę wojującą. Konsekwencje uznania za powstańców nie są jasno określone.
Uznanie za stronę wojującą:
-grupa powstańcza jest zorganizowana
-sprawuje kontrolę na pewnym terytorium
-przestrzega praw i zwyczajów wojennych
kto jest podmiotem prawa krajowego?
TERYTORIUM-przestrzeń, w której działają ludzie. Jest to trójwymiarowa przestrzeń na którą rozciąga się suwerenność państwa. W skład terytorium wchodzą obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne, wnętrz ziemi oraz przestrzeń powietrzna na obszarze morskim i ziemnym
Obszar lądowy- wyspy i wody śródlądowe np. rzeki, jeziora
Obszar morski- morskie wody przybrzeżne: morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne
Rodzaje terytoriów:
-podlegające suwerenności poszczególnych państw
-zależne, które nie podlegają suwerenności żadnego państwa, lecz za ich stosunki międzynarodowe odpowiedzialność ponoszą inne państwa
- nie podlegające suwerenności żadnego państwa, lecz dostępne dla wszystkich państw
- niczyje, które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa
obszar lądowy- zaliczamy również wyspy i i wody śródlądowe rzeki i jeziora
obszar morski- morskie wody przybrzeżne.
zwierzchnictwo terytorialne- suwerenność. Jest władzą wyłączną tzn. że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody. Zwierzchnictwo morze być ograniczone na rzecz społeczności międzynarodowej lub na rzecz niektórych konkretnych państw.
Szczególne ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego-
a. obszary zdemlitaryzowane i zneutralizowane- całkowita demilitaryzacja terytorium oznacza zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilitaryzowanej jakichkolwiek oddziałów wojskowych, jak również obowiązek niewznoszenia lub zniszczenia wszelkich urządzeń wojskowych. Zneutralizowany tzn. zakaz prowadzenia działań wojennych
b. pobyt obcych sił zbrojnych
NABYCIE TERYTORUIM PAŃSTWA
a. pierwotne- jeżeli państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą żadnego państwa
-zawłaszczenie ziemi niczyjej okupacja
-przyrost-może nastąpić w sposób neutralny tzn. wskutek działania sił przyrody, lub sztuczny tzn. w rezultacie pracy człowieka
b. pochodne- terytorium które do czasu nabycia należało już do innego państwa
-cesja-polega na odstąpieniu przez jedno państwo części swego terytorium drugiemu państwu. Podstawa cesji jest umowa międzynarodowa, w której państwo cedujące określony obszar zrzeka się wzelkich swoich praw i tytułów do niego na rzecz innego państwa, które równocześnie ten obszar nabywa
-cesja wzajemna- wymiana terytoriów
-cesja odpłatna- kupno-sprzedaż terytorium
-plebiscyt- głosowanie ludności zamieszkałej na danym obszarze
zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności
1.ludność wraz z terytorium przechodzi pod władzę innego państwa i zmienia swoje obywatelstwo
2.ludnosć obszaru cedowanego korzysta z prawa opcji tzn. ma prawo wyboru obywatelstwa państwa do którego terytorium dotychczas należało, albo obywatelstwa państwa, pod władze którego terytorium przechodzi
3.ludność obszaru cedowanego przesiedlana jest na pozostałą część terytorium państwa cedującego. Celem przesiedlenia może być chęć uniknięcia w przyszłości konfliktów narodowościowych lub sporów politycznych i kwestionowania granic politycznych
SPOSOBY POWSTAWANIA PAŃSTW
a. oderwanie się części terytorium państwa i utworzenie nowego niezależnego państwa
b. rozpadnięcie się państwa na kilka nowych państw
c. połączenie się kilku państw i utworzenie nowego państwa
d. utworzenie nowego państwa na terytorium nie podlegającym suwerenności żadnego państwa
PAŃSTWO W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
1. suwerenna równość obejmuje:
-państwa są równe pod względem prawnym
-każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerennością
-każde państwo ma obowiązek szanowania osobowości innych państw
-integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nienaruszalne
-każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny, społeczny, gospodarczy
RODZAJE PAŃSTW
a. jednolite- reprezentowane jest przez jeden centralny rząd, który nabywa uprawnienia oraz zaciąga zobowiązania w imieniu całego państwa
b. złożone-
konfederacja jest luźnym związkiem państw opartym na umowie międzynarodowej w celu prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej. Z reguły nie ma zcentralizowanej władzy
państwa śródlądowe- bez dostępu do morza, dawniej nie miały prawa do korzystania z obszarów morskich. Państwom tym nie przysługiwało bowiem prawo do bandery morskiej, tzn. nie mogły nadawać statkom swojej przynależności państwowej. Współczesne prawo międzynarodowe daje państwom śródlądowym pełne prawo do korzystania z wolności mórz, ale nie mogą one ustanawiać żadnych stref przybrzeżnych i czerpać z nich korzyści gospodarczych.
Państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym- ma dostęp do morza, ale ze względu na swoje położenie geograficzne nie mogą ustanowić 200-milowych stref ekonomicznych, a więc mają ograniczony dostęp do bogactw morskich
Państwa archipelagowe- całe ich terytorium składa się z archipelagów i wysp
Państwa trwale neutralne- nie mogą one podejmować pewnych działań, przede wszystkim takich, które mogłyby je wciągnąć w działania wojenne, mają więc ograniczoną zdolność do działania.
Państwa trwale neutralne:
-zobowiązuje się nie brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi państwami, czyli w wypadku konfliktu zbrojnego przestrzegać zasad regulujących prawa i obowiązki państw neutralnych w czasie wojny
-nie może zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę a więc przede wszystkim nie może uczestniczyć w sojuszach wojskowych oraz nie może zezwalać na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium
-zachowując w granicach przyjętych zobowiązań pełną swobodę działania tak w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej musi powstrzymać się od udziału w blokadach politycznych
-jest jednak uprawnione do obrony swego terytorium przeciwko wszelkiemu zbrojnemu atakowi. Szwajcaria i Austria
Imunitet jurysdykcyjny państwa- nietykalność władz państwowych. Żadne państwo nie może sądzić innego państwa. Imunitet jurysdykcyjny obcego państwa obejmuje jego organy i wszystkie agendy państwowe, siły zbrojne oraz własność
Upadek państwa
Jest faktem historycznym. Ma on miejsce wtedy, gdy zanika suwerenna władza państwowa na określonym terytorium i nad określoną ludnością
Sposoby upadku państwa:
-inkorporacja- włączenie jednego państwa do innego państwa lub państw
-rozpadnięcie się na kilka części składowych
-połączenie
ciągłość i sukcesja państw
a. teoria tabula rasa- nowo powstałe państwo z zasady nie jest związane żadnymi dawniejszymi umowami międzynarodowymi. Nie przyjmuje więc ani praw, ani obowiązków dawnego suwenera, wynikających z tych umów
b. teoria prawa wyboru- nowo powstałe państwo ma prawo dokonać wyboru i notyfikować, które umów zawartych przez dawnego suwerena chce utrzymać w mocy
c. kontynuacji z prawem wypowiedzenia- między nowym państwem a dawnym suwerenem istnieje tzw. sukcesja generalna, z tym jednakże, iż zarówno nowemu państwu, jak i innym kontrahentom przysługuje prawo wypowiedzenia umów, którymi nie chcą być wzajemnie związani
d. prawa do namysłu-
Podmioty prawa międzynarodowego- aspekty
Zdolność do zaciągania zobowiązań umownych i ich wykonywania
Zdolność do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli politycznych
Zdolność sądową
Art. 89 umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą konstytucji i są to:
-członkostwo w organizacjach międzynarodowych
-sojusze wojskowe
-prawa obywatelskie
-obciążenia budżetowe
-materia ustawowa
Pierwszeństwo przed ustawami- określenie sposobu rozstrzygania kolizji norm prawnych
TRAKTAT Z MASTRICHT
-zaciśnięcie współpracy między państwami
-zmiana formalna EWG na wspólnotę europejską
-traktat o wspólnocie europejskiej
-pogłębienie integracji europejskiej- unia walutowa
KONSTYTUCJA EUROPEJSKA
1.Zasada elastyczności- traktat Amsterdamski- ściślejszej, wzmocnionej współpracy
2. zasada sankcyjności albo domeniczności
3. zasada solidarności- nakładanie na państwo obowiązków które wcześniej nie były nakładane bo nie były potrzebne
Dorobek szengen- demontaż granic
SIS- baza danych
Obywatelstwo nadaje państwo- zasada krwi(dziedziczne) i ziemi
Państwo nie morze zmuszać do zrzeczenia się obywatelstwa
Zasada efektywnego obywatelstwa- w przypadku posiadania dwóch obywatelstw mocniejsze jest obywatelstwo tego kraju w którym prowadzi aktywność polityczną
APATRYDA- bezpaństwowiec
Zasady traktowania cudzoziemców:
-zasada traktowania w sposób szczególny- przyznawanie uprawnień tylko w zakresie szczególnym
-zasada wzajemności- na terytorium danego państwa cudzoziemiec ma tyle samo praw co jego obywatel będąc na terytorium jego pochodzenia
- zasada najbardziej korzystna traktowania narodowego- mamy takie same prawa co miejscowi. Zakaz dyskryminacji ze względu na pochodzenie międzynarodowe
-zasada traktowania najbardziej uprzywilejowany- fundament istnienia organizacji handlowych. Gwarantuje, że nie będzie się gorzej traktowanym niż inni
PRAWO ZWYCZAJOWE- najwcześniej ukształtowane źródło prawa międzynarodowego. Jest to zespół norm prawa międzynarodowego publicznego ukształtowany w drodze jednolitej praktyki państw, działających w przekonaniu o prawnym obowiązku takiego działania.
Rodzaje norm zwyczajowych- powszechne i regionalne
SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA-stanowi ogół państw, które nie tylko współistnieją ale i utrzymują wzajemne stosunki.
-nieduża , bo nie przekracza 12, liczba jej uczestników
-uznanie suwerennego charakteru tych uczestników, którzy są wzajemnie równouprawnieni
-jej organizacja wewnętrzna jest mniej rozwinięta, choć podlega stałemu rozwojowi w konsekwencji postępującej internacjonalizacji życia współczesnego
skład społeczności międzynarodowej j jest zmienny. Stosunki łączące uczestników społeczności międzynarodowej mają z natury charakter międzynarodowy
Opinio iuris sive necessitatis- zwyczaj dla swego istnienia wymaga nie tylko powszechnej praktyki państw, ale praktyce tej musi towarzyszyć przeświadczenie, ze tworzy ona prawo, czyli tzw. Opinio sive necessitatis, który nazywany jest elementem subiektywnym normy zwyczajowej.
Dowód istnienia normy zwyczajowej-
a. ustawodawstwo wewnętrzne
b. oświadczenie-
c. umowy międzynarodowe
zwyczaj- zgodne postępowanie państw tworzących prawo
ZWYCZAJ A UMOWA MIEDZNARODOWA
a. aspekt tworzenia- zwyczaj może być tworzywem , z którego powstają umowy międzynarodowe, natomiast umowy niejednokrotnie mogą przyczyniać się do powstania norm zwyczajowych przez ujednolicenie praktyki państw i przez przyspieszenie powstania opinio iuris.
b. Obowiązywanie i stosowanie- normy zwyczajowe maja w zasadzie charakter powszechny, natomiast umowy obowiązują tylko strony i maja z reguły charakter partykularny.
UCHWAŁY PRAWOTWÓRCZE ( NORMATYWNE) ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH
Warunki jakie musi spełnić uchwała aby mogła być uznana za źródło:
-być prawnie wiążąca
-tworzyć nowe normy prawne
KODYFIKACJA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Kodyfikacja- systematyczne zestawienie jego przepisów. Charakter prawny kodyfikacji, a co się z tym łączy jej moc wiążąca dla państw, zależy od tego, kto dokonuje kodyfikacji i w jakiej formie
Procedura kodyfikacji: po przyjęciu tematu kodyfikacji. Komisja wyznacza spośród swoich członków referenta, który przygotowuje odpowiednie sprawozdania i projekty dyskutowane następnie przez Komisję. Projekt zaakceptowany przez Komisję przedstawiony jest państwom, które mogą formułować swoje uwagi
GRANICE
Granica- jest to powierzchnia prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium państwa od innych obszarów, tzn. od terytoriów innych państw lub terytoriów nie podlegających niczyjej suwerenności
Rodzaje granic:
-naturalne- przebiegają zgodnie ze zjawiskiem geograficznymi i rzeźbą terenu, w szczególności wyznaczone przez rzeki, morza, pasma gór
-sztuczne- stworzone przez człowieka, bez uwzględnienia charakterystyki terytorium
proces powstawania granic:
1. ogólne określenie i opis granicy państwowej oraz wyznaczenie ogólnego przebiegu linii granicznej na mapie w dużej podziałce
2. delimitacja- ustalenie szczegółowego przebiegu granicy, wraz z naniesieniem na mapę
3. demarkacja- szczegółowe wytyczenie granicy w terenie
RZEKI
a. międzynarodowe- rzeka, która spełnia określone warunki geograficzne i na której, mocą umowy międzynarodowej, została ustanowiona wolność zasługi dla statków handlowych wszystkich państw. Właściwości rzeki takiej są następujące: przepływa ona kolejno przez terytorium co najmniej dwóch państw lub stanowi między innymi granicę, jest spławna lub żeglowana, jest połączona z morzem bezpośrednio lub pośrednio
kabotaż- żegluga i przewóz osób i towarów między portami tego samego państwa
OBSZARY PODBIEGUNOWE
a. Arktyka- obszary położone wokół bieguna północnego. Niektóre państwa stosują teorię sektorów do obszarów arktycznych która polega na tym, ze państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych, jak i tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze
b. Antarktyka- obszar wokół bieguna południowego, której granicę stanowi równoleżnik 60 stopni szerokości geograficznej południowej
MIEDZYNARODOWE PRAWO MORZA
-wody wewnętrzne- porty i większość zatok. Stanowią one część terytorium państwa nadbrzeżnego, które sprawuje na nich pełną władzę suwerenną
-wody archipelagowe-
- morze terytorialne- pas wód rozciągających się od lądu, względnie granicy zewnętrznej wód wewnętrznych lub archopelagowych. Stanowi także część terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jego władza na tym obszarze ograniczona jest przez prawo nieszkodliwego przepływu, przysługujące statkom wszystkich państw
- strefa przyległa- która nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jest częścią morza pełnego, na której państwo nadbrzeżne zastrzega sobie pewne uprawnienia
- szelf kontynentalny- dno morskie i podziemia płytkich obszarów przylądowych
- strefy ekonomiczne- w strefach tych państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji wszelkich zasobów wód morskich oraz dna morskiego i jego podziemia
STATKI MORSKIE
Prawo międzynarodowe wymaga aby każdy statek posiadał określoną przynależność państwową. Statek nabywa przynależność przez rejestrację w określonym państwie, które wydaje wówczas dla niego odpowiednie dokumenty, będące m.in. dowodem jego przynależności
-zwierzchnictwo nad statkami- państwo sprawuje tzw. Zwierzchnictwo okrętowe nad statkami pływającymi pod jego banderą. Oznacza to, że na morzu pełnym statki znajdują się pod wyłączną władzą i jurystykcją państwa bandery oraz że stosuje się do nich prawo tego państwa
-rodzaje statków:
a. okręty wojenne- nazwa okręt oznacza jednostkę wchodzącą w skład Marynarki Wojennej. Wg konwencji genewskiej o morzu pełnym okrętem wojennym jest okręt należący do marynarki wojennej państwa i noszący znaki zewnętrzne okrętów wojennych tego państwa. Dowódca powinien być oficerem w służbie państwowej, jego nazwisko powinno znajdować się na liście oficerów marynarki wojennej
MORSKIE WODY WEWNĘTRZNE
Morskie wody wewnętrzne stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego i sprawuje ono na nich pełną władzę suwerenną. Wody wewnętrzne stanowią tę część wód morskich, która znajduje się między lądem a morzem terytorialnym. W skład wód wewnętrznych wchodzą zatoki bez względu na wielkość i obszar, tzw. Zatoki i wody historyczne oraz wody portów.
-zatoki- mogą być poddane pełnej władzy państwa nadbrzeżnego. Jeżeli odległość między brzegami przy wejściu do zatoki nie przekracza 10 mil morskich, wody takiej zatoki są wodami wewnętrznymi. Konwencja genewska stanowi, że jeżeli odległość między punktami wytyczającymi naturalne wejście zatoki przy najdalszym odpływie nie przekracza ,linię zamykającą zatokę może wytyczyć między tymi dwoma punktami najdalszego odpływu, a wody tą linią zamknięte uważane będą za wody wewnętrzne
-porty- są to obszary, położone zazwyczaj na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia, które umożliwiają statkom postój oraz załadowanie i wyładowanie towarów i pasażerów. Porty otwarte dla statków handlowych są portami handlowymi, w odróżnieniu od portów zamkniętych, przeznaczonych wyłącznie np. dla własnych statków rybackich. Uważa się, że nie można odmówić zezwolenia do wejścia do portu zamkniętego statkom, które na skutek sztormu lub awarii znalazł się w niebezpieczeństwie
-reda- jest obszarem wolnym leżącym przed wejściem do portu, który służy do postojów statków, oczekujących na wpłynięcie do portu.
-statki w obcych portach:
a. okręty wojenne- nie mogą zawijać do obcych portów bez zezwolenia państwa nadbrzeżnego
b. statki handlowe- na morzu pełnym podlegają temu państwu pod którego płynną banderą. Z chwilą gdy statek zawija do obcego portu, podlega władzy tego portu
WODY ARCHIPELAGOWE- państwo archipelagowe może wytyczyć proste linie podstawowe łączące najbardziej wysunięte w morze punkty zewnętrzne wysp. Prawo przejścia ma szerszy zakres niż prawo nieszkodliwego przepływu:
-nie może być ono zawieszone
-podwodne okręty wojenne mogą przepływać w zanurzeniu
-z prawa przejścia mogą korzystać cywilne i wojskowe statki powietrzne
MORZE TERYTORIALNE- pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między morzem pełnym lub strefą ekonomiczną z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi względnie archipaelagowymi z drugiej strony
- szerokość morza terytorialnego- 12 mil
-delimitacja morza terytorialnego- linia od której mierzy się szerokość morza terytorialnego nazywa się linią podstawowa
-prawo nieszkodliwego przepływu- przepływ przez obce morze terytorialne musi być nieszkodliwy tzn. ten kto z niego korzysta, nie może zagrażać pokojowi, porządkowi lub bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego. Prawo nieszkodliwego przepływu obcych statków jest powszechnie uznawane. Natomiast niektóre państwa nie uznają prawa nieszkodliwego przepływu okrętów wojennych. Państwa te uważają, że ze względów bezpieczeństwa państwo nadbrzeżne może uzależnić przepływ obcych okrętów wojennych od swojej zgody. Obowiązuje zasada że okręty wojenne powinny przepływać wynurzone.
Wyróżnia się trzy rodzaje przepływów:
-przepłynięcie przez morze terytorialne bez wpływania na wody wewnętrzne tzw. Przepływ boczny
-przepłynięcie w celu wpłynięcia na wody wewnętrzne
-przepływ w celu wpłynięcia z wód wewnętrznych na morze pełne
sytuacja prawna obcych statków
okręty wojenne, korzystające z przepływu, posiadają pełny immunitet. Jeżeli okręt wojenny nie stosuje się do przepisów państwa nadbrzeżnego dotyczących przepływu i nie zwraca uwagi na wezwania do zastosowania się do tych przepisów, państwo nadbrzeżne może zażądać aby okręt wojenny opuścił morze terytorialne.
Państwo nabrzeżne nie będzie sprawować juryzdykcji karnej na pokładzie obcych statków przepływających przez morza terytorialne, w celu aresztowania jakieś osoby lub przeprowadzenia jakiegokolwiek dochodzenia w związku z przestępstwem popełnionym na pokładzie statku podczas jego przepływu, z wyjątkiem następujących przypadków:
a. jeżeli skutki przestępstwa rozciągają się na obszar państwa nadbrzeżnego
b. jeżeli przestępstwo jest tego rodzaju, że zakłóca spokój kraju lub porządek na morzu terytorialnym
c. jeżeli kapitan statku lub konsul państwa, pod którego banderą statek płynie, zwróci się do władz miejscowych o udzielenie pomocy
d. jeżeli jest to konieczne dla zwalczania nielegalnego handlu narkotykami
państwo nadbrzeżne nie morze zatrzymać statku przepływającego prze morze terytorialne dla wykonania jurystykcji cywilnej wobec znajdującej się na nim osoby. Państwo nadbrzeżne nie morze również dokonać egzekucji lub zajęcia statku, chyba że chodzi o zobowiązania, jakie powstały w czasie danego przepływu.
MORSKA STREFA PRZYLEGŁA- nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz część morza pełnego przyległą do morza terytorialnego, w której posiada ono specjalne uprawnienia, ściśle określone i służące mu dla specjalnych celów
STREFA WYŁĄCZNEGO RYBOLÓWSTWA- jest obszarem, na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie do rybołówstwa takie same uprawnienia jak n morzu terytorialnym
SZELF KONTYNENTALNY- konwencja genewska stwierdza, ze państwo nadbrzeżne sprawuje nad szelfem kontynentalnym prawa suwerenne w celu poszukiwania i eksploatacji jago zasobów naturalnych. Zewnętrzna granica szelfu głębokość 200 m oraz możliwość eksploatacji zasobów naturalnych szelfu
STREFA EKONOMICZNA-jest to obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi jak i mineralnymi, wód morskich, jak również dna morskiego i jego podziemia
MORZE PEŁNE- morze pełne jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Nie podlega ono suwerenności żadnego państwa. Jedynym ograniczeniem jest nie przeszkadzanie w korzystaniu z tych samych praw. Wolność ta obejmuje:
-wolność żeglugi
-wolność przelotu
-wolność układania kabli podmorskich i rurociągów
-wolność budowania sztucznych wysp i innych instalacji
-wolność rybołówstwa
-wolność badań naukowych
prawo pościgu- jeżeli przebywający na wodach terytorialnych lub w innej strefie przybrzeżnej obcy statek albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego, państwo to może ścigać statek poza granicami swojego morza terytorialnego lub strefy przybrzeżnej, schwytać go na morzu pełnym, sprowadzić do portu i tam sprawcę czynu zakazanego ukarać. Pościg musi być gorący i nie przerwany oznacza to, że musi on być rozpoczęty w chwili, gdy obcy statek lub jedna z jego łodzi znajduje się na wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym albo w strefie przybrzeżnej państwa zarządzającego pościg. Pościg musi być ciągły czyli nie przerwalny. Za przerwę w pościgu uważa się w szczególności wpłynięcie ściganego na własne morze terytorialne lub morze terytorialne państwa trzeciego. Jeżeli statek taki wpłynie następnie z powrotem na morze pełne, pościg nie morze być już kontynuowany. Prawo prowadzenia pościgu przysługuje jedynie okrętom wojennym i samolotom wojskowym oraz innym statkom lub samolotom pozostającym w służbie państwowej i do tego upoważnionym.
CIEŚNINY I KANAŁY MORSKIE
Cieśniny morskie są naturalnymi wąskimi połączeniami dwóch rozleglejszych obszarów morskich. Jeżeli szerokość cieśniny przekracza podwójną szerokość morza terytorialnego państwa nadbrzeżnego lub państw nadbrzeżnych, wówczas na części cieśniny znajdującej się poza granicami morza terytorialnego obowiązuje pełna wolność żeglugi
Prawo przejścia tranzytowego prze cieśniny- przejście tranzytowe oznacza wolność żeglugi i przelotu przez cieśninę musi być ono wykonywane w sposób ciągły i bez zwłoki, a jednostki korzystające z przejścia tranzytowego nie mogą prowadzić w cieśninie żadnej innej działalności poza wykonywaniem przepływu lub przelotu przez cieśninę
Kanały morskie- są sztucznymi połączeniami dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich.
MIĘDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE I KOSMICZNE
Prawem lotniczym można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni powietrznej i jej wykorzystywania dla lotnictwa
a. Źródła międzynarodowego prawa lotniczego
-normy zwyczajowe
-wielostronne i dwustronne umowy międzynarodowe- konwencja chicagoska z 7 XII 1944 r.
statki powietrzne- wszelkie aparaty mogące utrzymać w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza.
Każdy statek powietrzny musi posiadać określoną przynależność państwową, którą nabywa przez wpisanie do rejestru statków powietrznych, prowadzonego przez władze państwowe, zgodnie z prawem wewnętrznym. Statek państwowy może mieć tylko jedną przynależność. Przynależność statku jest więzią publicznoprawna.
Państwo terytorialne nie może przeszkodzić w kontynuowaniu lotu przez statek powietrzny, w celu wykonania jurysdykcji karnej, z wyjątkiem przypadków gdy:
-przestępstwo wywarło skutek na terytorium tego państwa
-przestępstwo zostało popełnione prze obywatela tego państwa lub w stosunku do takiego obywatela albo przez osobę mającą stałe miejsce zamieszkania w tym państwie
-przestępstwo narusza bezpieczeństwo tego państwa
-przestępstwo stanowi naruszenie jakichkolwiek reguł lub przepisów dotyczących lotu lub manewru statkiem powietrznym, obowiązujących w tym państwie
-wykonywanie tej jursdykcji jest konieczne w celu zapewnienia poszanowania jakiegokolwiek zobowiązania tego państwa, wynikającego z wielostronnej umowy międzynarodowej
międzynarodowa żegluga powietrzna – wymaga korzystania z obcej przestrzeni powietrznej. Międzynarodowa żegluga lotnicza może się odbywać tylko na podstawie zezwoleń, czyli przywilejów przyznawanych przez państwo obcym samolotom na własnej przestrzeni powietrznej. Przywileje te są nazywane wolnościami lotniczymi.
Wolności techniczne:
-prawo przelotu bez lądowania-
-prawo lądowania technicznego nie handlowego.
Nie dają prawa handlu i przewozu osób
Wolności handlowe:
-prawo przywożenia pasażerów i ładunków z kraju przynależności statku przestrzennego
-prawo zabierania pasażerów i ładunków do kraju przynależności statku powietrznego
-prawo zabierania pasażerów i ładunku do krajów trzecich oraz prawo przywożenia pasażerów i ładunków z tych krajów
konwencja warszawska jest najważniejszą umowa międzynarodowa regulująca zagadnienia cywilnoprawne przewozu lotniczego
PRAWO KOSMICZNE
- granica przestrzeni powietrznej i poza powietrznej- przestrzeń poza powietrzna rozciąga się od wysokości 90-100 km od powierzchni ziemi.
RADA EUROPY
W 1949 r . jej celem jest osiągnięcie większej jedności między jej czołonkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny. Obecnie należy do niej 41 państw. Organami są Komitet Ministrów i Zgromadzenie Parlamentarne. Komitet ma kompetencje wykonawcze
TRAKTAT RZYMSKI
1957 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza EWG i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Państwami założycielskimi były Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy.
1992 r Traktat o UE zastąpił EWG nazwą Wspólnota Europejska
1977 Trybunał obrachunkowy
1978 europejski System Walutowy
1973 dołaczają WB, Dania i Irlandia
1981 Grecja
1986 Portugalia i Hiszpania
1990 Niemcy
1986 Jednolity Akt Europejski
TRAKTAT Z MAASTRICHT O UE
- wszedł w życie 1.11.1993 r.
- ustanowienie UE
1995 do UE przystępuje Austria, Szwecja i Finlandia
TRAKTAT Z AMSTERDAMU 2.10.1997 a wszedł w życie w 1.5.1999 r.
-wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego przez rozszerzenie procedury współdecydowania w relacji z Radą
-włączono tzw. Acquis Schengen w obszar działania WE. Włączył również umowę o polityce społecznej TWE, włączył koncepcję ściślejszej współpracy do TUE i TWE
TRAKTAT Z NICEI 26.02.2001 r. a wszedł w życie 1.2.2003. wzmocnił znaczenie głosów państw o dużej mieszkańców względem mniejszych członków
EFTA- EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU – 1960 Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, WB. Później Finlandia i Liechtenstein stowarzyszył się z EFTĄ, a Islandia przystąpiła do EFTA jako pełnoprawny członek
STRUKTURA UE
Trzy fulary UE „dach, nadbudowa”
-Rada Europejska jest kierowniczym organem UE. Składa się z szefów państw i rządów państw członkowskich oraz z Przewodniczącego Komisji
- współdziałanie organów wspólnotowych w II i III filarze- traktat Z Mastricht przewiduje dla Unii jednolite ramy instytucjonalne. Ma to służyć zapewnieniu spójności i ciągłości działań podejmowanych dla osiągnięcia jej celów, przy poszanowaniu i rozwijaniu dorobku wspólnotowego. Rada i komisja odpowiedzialne są za spójność wszystkich działań zagranicznych Unii w ramach polityki w dziedzinie stosunków zagranicznych, bezpieczeństwa, gospodarki i rozwoju. W ramach WPZB Rada Ministrów Wspólnot jest właściwa w zakresie ustalonym w wytycznych Rady Europejskiej- w sprawach uzgodnień między państwami członkowskimi, przyjmowania wspólnych działań i wspólnych stanowisk. Również w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych Rada jest najważniejszym forum konsultacyjnym i decyzyjnym
WZMOCNIONA WSPÓŁPRACA- koncepcja ściślejszej współpracy pozwala tym państwom członkowskim które chcą nawiązać szczególną, pogłębioną współpracę międzyrządową w ramach II i III filaru lub są zainteresowane szczególnie intensywną integracją w ramach TWE na wykorzystanie do tych celów, na podstawie upoważnienia udzielonego przez Radę, instytucji, procedur i mechanizmów, przewidzianych przez traktaty. Traktat z Nicei ujednolicił rozbieżności terminologiczne między słowami ściślejszy i wzmocnione przyjmując termin wzmocniona współpraca. Traktat z Nicei wiąże wzmocnioną współpracę z udziałem co najmniej 8 państw członkowskich. Jednocześnie powoduje on zniesienie prawa weta pojedyńczego państwa członkowskiego.
PODMIOTOWOŚĆ PRAWA W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
Podmiotowość prawa dwóch Wspólnot Europejskich jest wyraźnie proklamowana we wszystkich dwóch traktatach założycielskich TWE i TEURATOM. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa przejawia się w zawieraniu umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami międzynarodowymi. W relacjach z państwami trzecimi podmiotowosć prawnomiędzynarodowa Wspólnot zależy od tego, czy państwa te uznają Wspólnoty. Reprezentowanie Wspólnot w stosunkach międzynarodowych należy w zasadzie do Komisji
PONANDNARODOWY CHARAKTER WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Charakteryzując Wspólnoty Europejskie jako organizacje ponadnarodowe zwraca się uwagę na ich swoiste cechy istotne, które wiążą się przeniesieniem niektórych praw suwerennych przez państwa członkowskie
Prawo wspólnotowe jako autonomiczny system prawny
Traktat ustanawiający EWG stworzył własny system prawa, który wraz z wejściem w życie stał się integralną częścią porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowanych przez ich sądy. Państwa Członkowskie ustanowiły na czas nieokreślony Wspólnotę, która ma własne organy, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, zdolność do działań na płaszczyźnie prawno międzynarodowej, a w szczególności rzeczywiste prawa suwerenne.
PODSTAWOWE ZASADY W RELACJACH MIĘDZY WSPÓLNOTAMI A PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI
-obowiązek lojalności i wierności traktatowi-wierność traktatom zobowiązuje państwa członkowskie do solidarnego wypełniania zobowiązań traktatowych. Należy do nich jednolita i pełna realizacja prawa wspólnotowego, a w szczególności w procesie kształtowania krajowego systemu prawnego. Wykonywanie i wdrażanie norm prawa wspólnotowego przez organy krajowe musi być realizowane w taki sposób, aby nie zostało utrudnione lub uniemożliwione osiągnięcie celu danej normy. Zasada lojalnej współpracy zobowiązuje Wspólnoty do uwzględnienia w pewnym stopniu interesów państw członkowskich
-koordynowanie polityki gospodarczej-Ścisła koordynacja polityki gospodarczej opiera się na istnieniu jednolitego rynku wewnętrznego oraz ustaleniu wspólnych celów. Odbywa się ona z uwzględnieniem zasad otwartej gospodarki i wolnej konkurencji
-zakaz dyskryminacji- ze względu na przynależność państwową. Obowiązuje tylko w sferze TWE. Omawiany zakaz dyskryminacji obowiązuje z zastrzeżeniem szczególnych postanowień tego Traktatu.
-zasada subsydiarności- pomocniczości- ma za zadanie powstrzymać Wspólnotę od wydawania kolejnych regulacji prawnych. Jej praktyczne znaczenie polega na tym, że stwarza szczególny obowiązek uzasadnienia konieczności powstania tej nowej regulacji prawnej oraz jej objaśnienia. Do tej zasady został dodana zasada propocjalności, mówiąca o tym, że działania Wspólnoty nie mogą wykraczać poza zakres konieczny do osiągnięcia powiętych celów traktatowych
OBYWATELWSTWO
a. nabycie obywatelwstwa
–urodzenie
- nadanie
- zamąż pójście
- -adopcję
- opcję
- repatriację
zasada prawa krwi-jednostka przez urodzenie nabywa obywatelwstwo państwa, którego obywatelami są jej rodzice
prawa ziemi- o obywatelstwie jednostki decyduje miejsce urodzenia
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
-organizacje rządowe tworzone są przez państwa i działają na podstawie umów międzynarodowych. Ich członkami są w zasadzie tylko państwa, a jedynie w wyjątkowych przypadkach obszary nie rządzące się samodzielnie, organizacje ruchów narodowowyzwoleńczych
-organizacje międzyrządowe można określić jako formę współpracy państw, ustalonną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów
- organizacje pozarządowe- członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw
niektóre organizacje pozarządowe uzyskały tzw. status konsultacyjny. Mogą one m.in. uczestniczyć w posiedzeniach Rady w charakterze obserwatorów, przedstawiać pisemne oświadczenia
klasyfikacja organizacji międzyrządowych
- według ich członkostwa
a .powszechne
b. uniwersalne
c. regionalne
d. parykularne
- zakres ich kompetencji
a. o kompetencjach ogólnych
- stopień władzy w stosunku do państw trzecich
a. o charakterze koordynacyjnym
b. charakter ponadpaństwowy
funkcje organizacji międzynarodowych
-regulacyjna- polegająca na procesie ustanawiania norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowania uczestników stosunków międzynarodowych
-kontrolne- które polegają na procesie ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych
-operacyjne- polegające na procesie bezpośredniego świadczenia przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych znajdujących się w jej dyspozycji
organy i struktura organizacji międzynarodowych
-zgromadzenie ogólne- są tu reprezentowani wszyscy członkowie, wyposażony jest on w najogólniejsze kompetencje i zbiera się stosunkowo rzadko
-rada- posiada kompetencje wykonawcze
-sekretariat
-organy składające się z państw
- organy składające się z osób fizycznych
w zalezności od miejsca, jakie zajmują w strukturze organizacji:
-główne
-pomocnicze
w zależności od okresu na jaki jest powołany:
-stały
-czasowy
uchwały i ich charakter prawny
uchwały można podzielić:
-odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodowa. Adresatami państwa członkowskie
-odnoszące się do zagadnień związanych z wewnętrzną struktura i funkcjonowaniem organizacji. Adresatami organy organizacji międzynarodowej
procedura podejmowania uchwał
UMOWY I ORGANIZACJE GOSPODARCZE
a. dwustronne umowy
-traktat handlowy- reguluje całokształt obrotu gospodarczego i miałchronić kontrahentów przed dyskryminacją i niekorzystnymi zmianami w polityce drugiego kontrahenta. Zawierany był na długi okres
- umowy kontygentowane- umowy o obrocie towarowym, na mocy których strony przyznają sobie wzajemne kontygenty towarów, na których import będzie udzielone zezwolenie
- umowy finansowe – płatnicze – regulują sprawę płatności międzynarodowych przy istnieniu ograniczeń dewizowych
klauzula największego uprzywilejowania- na mocy tej klauzuli kontrahenci gwarantują sobie wzajemne traktowanie takie jak traktowany jest jakikolwiek inny kraj trzeci najbardzie w danej dziedzinie uprzywilejowany
wyjątki od KNU:
- tzw. mały ruch graniczny między państwami sąsiednimi
- handel z własnymi posiadłościami i koloniami
-szczególne sytuacje prawne, polityczne czy uświęcone tradycją
- unia celna
-handel z krajami rozwijającymi się
ograniczenia ilościowe- kontygentowanie importu
umowy o obrocie towarowym ( umowy kontygentowane)- z dołączonymi do nich listami towarowymi. W umowach tych państwa zobowiązują się do wydawania zezwoleń na import towarów, w ilościach przewidzianych w listach towarowych, dołączonych do umowy
ORGANIZACJE GOSPODARCZE
-ONZ- ogólne zasady obrotu gospodarczego oraz sugeruje rozwiązania i środki majace ułatwić ten obrót
-UNDP- program rozwoju narodów zjednoczonych- udziela pomocy technicznej i prze inwestycyjnej w drodze organizowania i finansowania programów krajowych, regionalnych i globalnych
-UNCTAD- konferencja narodów zjednoczonych do spraw handlu i rozwoju
układy ogólne w sprawach celnych i handlu
GATT-układ ogólny w sprawie taryfy celnej i handlu –1947 Genewa. Podstawowe zadania stanowiła liberalizacja handlu międzynarodowego i przyczynienie się do jego rozwoju główne zadania:
-ocena sytuacji w handlu miedzynarodowym i poszukiwanie środków dla usunięcia przeszkód w jego rozwoju
-rokowania w sprawie redukcji ceł, prowadzone na specjalnych konferencjach
-rozstrzyganie sporów dotyczących wykonywania zobowiązań
-udzielanie członkom zezwoleń na uchylanie niektórych zobowiazań
redukcję taryf celnych w systemie GATT przeprowadzono w ten sposób, że każdy członek musiał dokonać pewnych obniżek w swej taryfie celnej. Zasadniczym instrumentem służącym do zapewnienia niedyskryminacji była klauzula największego uprzywilejowania. Klauzula dodatkowa zawierała że każda strona udzieli w stosunkach handlowych z pozostałymi stronami nie mniejszych ulg, niż te które zostały przewidziane we właściwej liscie koncesyjnej, stanowiacej załącznik do układu