Prawo międzynarodowe – jest to taki system normatywny, który określa zasady postępowania pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego
Przedmiotami norm prawa międzynarodowego są stosunki wzajemne między podmiotami systemu: gospodarcze, kulturalne, naukowe, techniczne, polityczne.
Norma prawa międzynarodowego.
- podstawowa jednostka, jest to reguła postępowania określająca granice i formy zachowania się podmiotów prawa międzynarodowego. Podmiotami są państwa i organizacje międzynarodowe.
Norma składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji. W przypadku norm prawa międzynarodowego normy te są z reguły pozbawione sankcji. Sankcje towarzyszą większym zespołom norm. Indywidualnym normom, co do zasady nie towarzyszą indywidualne sankcje.
Normy prawa międzyn. funkcjonują w oparciu o zasady dobrej wiary. Dla zabezpieczenia tych norm stosowane są środki „conter menes” czyli przeciwśrodki: retorsje, represalia, sankcje między.
Retorsje – jest to legalny środek odwetowy stosowany przez jedno państwo w odpowiedzi na zachowanie drugiego państwa, które w ocenie tego państwa jest niesprawiedliwe, niesłuszne. Jest to akt nieprzyjazny, ale nie stanowiący naruszenie prawa między. (retorsje to środki odwetowe w stosunku do innego państwa, mieszczące się w granicach prawa międzynarodowego). Wynikają one z zasady równości : Nikt nie może skarżyć się, że jest traktowany tak jak traktuje innych. Stosowaniem retorsji winna rządzić zasada proporcjonalności.
Represalia – jest to akt nieprzyjazny będący odpowiedzią na nieprzyjazne zachowanie drugiego państwa będące naruszeniem prawa między. (represalia – działalność odwetowa będąca odpowiedzią na bezprawną działalność drugiego państwa środkami takimi samymi (czyli także bezprawnymi) lecz usprawiedliwionymi w konkretnej sytuacji (np. zajęcie majątku drugiego państwa). Stosowaniem represaliów rządzą zasady proporcjonalności i humanitaryzmu . Zakazane są nadmierne represalia siłowe (Wikipeda).
Sankcje – przymus zbiorowy zinstytucjonalizowany. Sankcje mogą być np.:
- organizacyjne (zawieszenie w prawach członkowskich, wykluczenie z organizacji)
- dyplomatyczne (zerwanie stosunków dyplomatycznych)
- komunikacyjne (całkowite lub częściowe ograniczenie lądowe, powietrzne morskie, telegraficzne, telekomunikacyjne)
- gospodarcze (całkowite lub częściowe przerwanie handlu takie jak embargo, bojkot lub blokada międzynarodowa)
- sankcje polegające na groźbie użycia sił wojskowych czy też sankcje polegające na bezpośrednim użyciu sił wojskowych, zbrojnych.
Normy prawa międzynarodowego mają, co do zasady charakter autonomiczny tzn. prawotwórczy, czyli państwa, organizacje są, co do zasady twórcami, adresatami i gwarantami tych praw. Jedność prawodawcy i adresata.
Normy o charakterze heteronomicznym są to normy, w których istnieje w stosunku do adresata zewnętrzne źródło stanowienia. Kto inny stanowi, kto inny jest adresatem tych norm. Przykładem takich norm jest prawo Unii Europejskiej. 25 marzec 1957, 7 lutu 1992 traktat o UE.
Prawo Unii Europejskiej na strukturę 3 filarową:
I filar – wspólnotowy , UE opiera się na wspólnotach
II filar – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo (polityka wizowa, azylowa, emigracyjna, przekraczania granic)
III filar – współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych , współpraca w dziedzinie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości.
• Normy I filaru mają charakter heterologicznych, są adresowane nie tylko do członków ale również do osób, jednostek.
• Normy II i III filaru polegają na koordynacji – równorzędności.
Unia Europejska opiera się na wspólnotach.
Umowa międzynarodowa, pakt nie może rodzić praw ani szkodzić państwom trzecim – Pacta tetris nec prostunt. Res inter alios acta – Rzecz prawie obojętna.
Są od tego wyjątki:
1. wyjątek Pactum in favorem tertii. – przyznanie korzyści, praw państwu trzeciemu
2. wyjątek Pactum in onus tertii. – przyznanie, nałożenie obowiązku na państwo trzecie.
3. wyjątek Pactum in detrimentum tetrii – przyznanie korzystania przez organizacje międzyn. z uprawnień prawotwórczych.
Organizacje, które posiadają kompetencje prawotwórcze
- Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego – ICAO
- Światowa Organizacja Zdrowia – WHO
- Światowa Organizacja Metrologiczna – WMO
Normy ius cogens – czyli normy bezwzględnie obowiązujące, są to normy pochodzące od całej społeczności międzynarodowej, które nie mogą być zmienione przez normę ius dispositivum. Strony kontaktu nie mogą umówić się wbrew normo ius cogens, gdyż będzie to nieważne od początku (ex tunc). Normy ius cogens nie mogą być uchylane ani zmienione chyba, że przez wszystkich członków społeczności międzynarodowej .
Podstawą obowiązywania prawa względnie obowiązującego jest rozkaz, wola, które nie mogą być sprzeczne z normami prawa bezwzględnie obowiązującego.
Zasady prawa międzynarodowego – normy o charakterze przewodnim, (normy bezwzględnie obowiązujące):
- art. 2 Karta Praw Narodów Zjednoczonych
- aktem kodyfikującym te zasady jest Deklaracje Zasad Prawa Międzynarodowego nr 2625 z dn. 24.10.1970r.
- zasada poszanowania praw człowieka
- zasada wolności morza otwartego
- zasada użytkowania morza otwartego wyłącznie w celach pokojowych
Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 uznaje ius cogens za normę, od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę prawa między. O tym samym charakterze. Konwencja stwierdza, że nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia jest sprzeczna z ius cogens. Jeżeli zaś powstanie nowa norma ius cogens w trakcie obowiązywania umowy następnie z nią sprzecznej, to taka umowa wygasa. (Wikipeda)
Podmiotowość w prawie międzynarodowym.
W klasycznym prawie międzyn. podmiotowość łączna jest suwerennością. Teza ta jest dzisiaj tezą przestarzałą i obecnie już nie do zaakceptowania.
Istnieją jeszcze inne tezy:
1. Podmiotem prawa międzynarodowego są państwa, organizacje międzynarodowe i organizacje rządowe.
2. Podmiotem prawa międzyn. są jednostki, osoby fizyczne (szkoła solidarystyczna, Dugoit, G. Scelle)
3. Podmiotem prawa międzynarodowego są wszystkie realne podmioty występujące w sferze międzynarodowej np. państwa, organizacje międzyn. mniejszości narodowe, osoby fizyczne czy osoby prawne.
Podmiotami prawa międzyn. są wszystkie podmioty stosunków międzynarodowych, których postępowanie regulowane są normami prawa międzyn. , posiadające zdolność bezpośredniego nabywania praw i zaciągania zobowiązań.
Kryteria podmiotowości:
Międzynarodowa zdolność prawna – zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków międzynarodowych
Międzynarodowa zdolność do czynności prawnych, do działań – możność wywoływania bezpośrednich skutków prawnych przez własne działania, czynności w sferze międzynarodowej.
Najszerzej korzystają z międzynarodowej zdolności prawnej – państwa, w imieniu których działają organy państwowe. Normy prawa międzynarodowego nie określają katalogu podmiotów.
Posiadanie międzynarodowych zdolności do czynności prawnych oznacza to, że:
1. podmiot może dokonywać wszelkich czynności prawnych w stosunkach między.
2. podmiot posiada kompetencje prawotwórczą, ma zdolność do zawierania umów międzynarodowych (ius tractatum)
3. podmiot wyposażony jest w prawo czynnej i biernej legacji (ius legationis) (czynne – to wysłanie własnych przedstawicieli dyplomatycznych urzędników konsularnych do innych państw, natomiast bierna – to zdolność przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych i urzędników konsularnych)
4. podmiot posiada zdolność procesową przed trybunałami międzynarodowymi- posiada immunitet od jurysdykcji państwowej.
5. podmiotowi przysługują przywileje i immunitety
6. podmiot ma prawo wykonywania opieki dyplomatycznej w stosunku do własnych przynależności
7. podmiot ponosi odpowiedzialność za szkody przezeń wyrządzone i za naruszenie prawa międzynarodowego, prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi (odpowiedzialność czynna i bierna). RESPONSIBILITY – za naruszenie prawa, LIABILITY – za szkody
8. podmiot może być lub nie członkiem organizacji międzynarodowej
Państwa jako podmioty:
1. Państwa jednolite
2. Państwa złożone – podział suwerenności
- związkowe(federacja) – centralne organy władzy, administracji i stosunków międzynarodowych
- konfederacja (związek państw) – decyduje traktat międzynarodowy, podmiotowość prawną ma całość - ”unie realne”, „ unie personalne „- państwo łączy osoba poanująca.
- protektorat kolonialny
- protektorat międzyn. stosunek umowny między 2 państwami suwerennymi, kiedy jedno zrzeka się na rzecz drugiego atrybutów suwerenności
- mini państwo – znajduje się pod protektoratem
Narody stają się podmiotem, jeżeli wykształcą własną cywilną lub wojskową reprezentacje, terytorium
Inne podmioty:
OWP – Organizacja Wyzwolenia Palestyny
SWAPO - Organizacja ludów Południowej Afryki
Stolica Apostolska – Papież jako głowa Kościoła. Podmiotowość wynika z prawa koniecznego jak i zwyczajowego prawa międzynarodowego
1. czynne i bierne prawo legacji
2. kompetencje do zawierania umów międzyn. z państwami katolickimi (Konkordat)
3. członek organizacji międzyn., uczestnik konferencji międzyn.
4. Organy przedstawicielskie: Sekretarz Stany, Sekretarz Rady ds. Publicznych Kościoła, stali przedstawiciele dyplomatyczni, Nuncjusze apostolscy, papiescy pro nuncjusze, internuncjusze
5. Władza Najwyższa – papież, administracyjna Sekretarz Stanu
Legat Apostolski – nazwa przedstawiciela dyplomatycznego papieża.
Zakon Kawalerów Maltańskich – powstał w czasach wypraw krzyżowych
Organizacje międzynarodowe – ONZ – Statut przyznaje podmiotowość prawną lub
- stanowienia prawa wewnętrznego i zewnętrznego
- umowy międzyn. z państwami innymi organizacjami międzyn.
- utrzymywanie stosunków państwowych
- prawo posiadania przywilejów i immunitetów
Organizacje wyspecjalizowane – instytucja międzynarodowa ustanowiona na mocy zawartego traktatu międzyn. Posiada kompetencje w określonej dziedzinie, np. gospodarki, kultury, zdrowie, takie jak: Powszechny Związek Pocztowy, Międzynarodowa Organizacja Pracy, UNESCO, Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Międzynarodowy Komitet Morski
Podmiotowość jednostek – jest w wyjątkowych okolicznościach, jest pośrednia i ograniczona
ŹRÓDŁA PR. MIĘDZYNARODOWEGO:
- w znaczeniu materialnym – rozumiane są jako zespół czynników, które doprowadziły do konkretnych norm prawa międzyn.
- w znaczeniu formalnym - rozumiane są jako formy, w których tworzone są normy prawa międzyn. , są to takie formy, w których przejawia się wola państw (lub innych podmiotów prawa międzyn.) tworzących prawo . Należą do nich przede wszystkim umowy międzyn.i zwyczaj.
- w znaczeniu poznawczym – rozumiane są jako zbiory dokumentów, z których czerpie się znajomość norm prawa międzyn.. Są to np.. zbiory umów międzyn. lub zbiory praktyki państwa w dziedzinie stosunków międzynarodowych.
Art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.
Artykuł ten brzmi:
Trybunał, którego zadaniem jest rozstrzygać przedłożone mu spory zgodnie z prawem międzyn. stosuje:
a) umowy międzyn., bądź ogólne, bądź partykularne, ustanawiające normy wyraźnie uznawane przez państwa spór wiodące
b) zwyczaj międzyn. jako dowód powszechnej praktyki przyjętej jako prawo
c) ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
d) z zastrzeżeniem postanowień art. 59, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.
Otóż z punktu widzenia formalnego, art. 38 wymienia podstawy lub źródła wyrokowania Trybunału. Oczywiście mogą one częściowo pokrywać się ze źródłami prawa międzyn., ale z jednej strony art. 38 niekoniecznie musi być uznawany za wyczerpujące wyliczenie źródeł prawa międzyn., a z drugiej strony nie wszystkie wyliczone w nim podstawy wyrokowania muszą stanowić źródła prawa międzyn. . Wymieniona w punkcie „d” judykatura i doktryna nie są odrębnymi źródłami wyrokowania, tak jak umowa, zwyczaj i ogólne zasady prawa. Mają one jedynie służyć jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.
Ź R Ó D Ł A
I. zwyczaj międzyn.
Art. 38 1 p.b. MPS praktyka jest dowodem istnienia zwyczaju międzyn. (praktyka: ogólna, powszechna, regionalna, partykularna). Nie można przyjmować tezy, że wystarczającym elementem istnienia normy zwyczajowej jest praktyka. Usus – (praktyka) praktyka podmiotów prawa międzyn. .Opinio Iris necessitalia - uznanie, przeświadczenie, że praktyka stanowi wiążące zobowiązanie prawa międzyn.
II. ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
Są 4 koncepcje uznawane przez narody cywilizowane:
a) są to reguły myślenia prawniczego
b) zasady prawa międzyn.
c) postępowe uogólnione normy prawa międzyn.
d) normy prawne właściwe dla systemów prawnych większości państw świata: zasada słuszności; powagi rzeczy osądzonej; zasada obowiązku odszkodowania; poszanowanie praw nabytych; zasada zakazu nadużycia prawa; posłużenie się dowodem pośrednim; nikt nie może przekazać więcej praw niż sam posiada; nikt nie może uzyskiwać korzyści z własnego bezprawia)
III. umowy międzyn. ustalające reguły wyraźnie przez państwa uznawane
Um. Międzyn. – są to wszelkie porozumienia bez względu na strony umowy i formę.
Regulacja nr 184.
Kodyfikacja – systematyzowanie norm prawa międzyn. , ujęcie w formie pisemnej zwyczajów.
Możemy podzielić je ze względu na formy lub strony, wyrażenie oświadczenia woli.
Traktat – jest węższym pojęciem niż umowa międzyn. Traktat to kategoria umów międzyn.
Zawarte wyłącznie między państwami w formie pisemnej, regulowane normami prawa między.
Ze względu na treść wyróżniamy:
- umowy polityczne ( o przyjaźni, o współpracy, w sprawie wspólnego programu politycznego, sojusznicze), - umowy gospodarcze, - umowy o współpracy kulturalnej,
- umowy o współpracy w dziedzinie społecznej, - praw człowieka , - rolne, - komunikacyjne, - rzeczne, - konsularne, - wojskowe, - rozbrojeniowe, - Konkordaty - to takie umowa, która jest zawarta pomiędzy stolicą apostolską a państwem na mocy której reguluje się sytuacje kościoła w danym państwie, które jest stroną tej umowy.
Ze względu na liczbę stron:
- umowy dwustronne (bilateralne), - umowy wielostronne ( multilateralne)
Ze względu na charakter:
- główne, - wykonawcze
Ze względu na stosunek, uczestnictwo w umowie państwa trzeciego wyróżniamy:
1. umowy otwarte – dopuszczają one możliwość przystąpienia państw trzeciego na mocy aktu
- otwarte bezwarunkowo – np. traktaty rozbrojeniowe, Układ Moskiewski NPT, o nie rozpowszechnianiu broni nuklearnej (01.07.1977)
- otwarte warunkowo – czyli państwo musi spełniać pewne warunki aby mogło przystąpić
2. umowy półotwarte półzamknięte – to te które wskazują imiennie, które państwo może przystąpić do umowy lub wskazują kryteria, które państwa muszą spełnić.
3. umowy zamknięte – są to umowy dwustronne(bilateralne)
Kryterium – procedura zawarcia:
- umowy w trybie prostym – dochodzą do skutku przez samo podpisanie, nie muszą być ratyfikowane
- umowy w trybie złożonym (dwustopniowym) – oprócz podpisu potrzebna jest ratyfikacja lub zatwierdzenie
Ze względu na organ, który występuje w imieniu państwa
- umowy państwowe : w imieniu państwa występuje głowa tego państwa
- umowy rządowe : w imieniu państwa występuję rząd lub pełnomocnik rządu, premier
- umowy resortowe : w imieniu państwa działa szef danego resortu
W zależności od tego czy umowa musi być ratyfikowana czy zatwierdzona
Zasadą jest, że umowy głowy państwa – państwowe są ratyfikowane lub zatwierdzane.
Umowy rządowe polegają na zatwierdzeniu, mogą podlegać ratyfikacji. Umowy resortowe podlegają zatwierdzeniu przez szefa resortu lub premiera czy też rząd , moa podlegać ratyfikacji.
Ze względu na obowiązek rejestracji umowy w sekret. ONZ, art. 102 KNŻ
- umowy jawne (dopełniony został obowiązek rejestracji) , - umowy tajne ( nie zostały zarejestrowane)
Ze względu na czas obowiązywania umowy:
- umowy terminowe, - umowy bezterminowe (np. UE)
Ze względu na rodzaje norm zawartych w umowie:
- umowy prawotwórcze ( strony działają jako podmiot prawotwórczy, np. Karta Narodów Zjednoczonych-1945)
- umowy – kontrakty ( wyłącznie własne zobowiązania, prawa i obowiązki nie mogą pozostać w sprzeczności z normami bezwzględnie obowiązującymi.
Ze względu na cza w który stosuje się umowę :
- na czas pokoju, - na czas wojny, - o charakterze mieszanym( zawarta na czas pokoju , z klauzulami na czas wojny)
Ze względu na ilość dokumentów, w których zawarta jest umowa:
- w formie wymiany (co najmniej dwa dokumenty – oferta wyłącznie dla umów dwustronnych), - jeden dokument (umowy dwustronne i wielostronne)
IV. Uchwały prawotwórcze organizacji między. mające zasięg taki jaki jest skład członkowski danej organizacji między.
Uchwały dzielimy na :
a) uchwały, które są przeznaczone pro foro interno, które regulują działalność organizacji, wzajemne relacje, działalność państwa w organizacji – wew. Strukturę i funkcjonowanie organizacji międzyn.
Podstawą prawną wydania norm są przepisy statutu. Norma prawa zwyczajowego – kiedy brak jest przepisu traktowanego, organizacja jest władcza do stanowienia norm prawa wew. do realizacji celów. ( regulaminy wewnętrzne, przepisy proceduralne, przepisy budżetowe, przepisy finansowe, przepisy odnoszące się do personelu organizacji, przepisy regulujące stosunki pomiędzy organami, przepisy w przedmiocie powoływania organizacji pomocniczych, przepisy regulujące wykonywanie funkcji ).
Uchwały w sprawie przyjęcia państwa do organizacji międzyn. czy zastosowanie sankcji lub w sprawie udzielenia pomocy finansowej np. pożyczki , nie są ustawodawcze nie maja charakteru prawotwórczego, normatywnego. Nie są źródłami praw międzyn. Są aktami stosowania praw administracyjnego.
b) uchwały przeznaczone pro foro externo, są stanowione przez organizacje między. i są adresowane do członków organizacji. Regulują stosunki zewnętrzne pomiędzy członkami danej organizacji międzynarodowej. Kompetencje prawotwórcze muszą wynikać ze statutu, bądź umowy zawartej między państwami członkowskimi. ONZ nie posiada tych kompetencji
System contracting out: (system wyłączenia) – państwa przegłosowane mają prawo w określonym, prekursyjnym terminie, który nie może być przywrócony (przeważnie 90 dni od daty ratyfikacji uchwały) wyłączyć jedno lub więcej postanowień w stosunku do siebie . Milczenie danego państwa oznacza zgodę.
System ten stosowany jest np.:
- Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO) , - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) , - Światowe Organizacja Meteorologiczna (WMO), - i w niektórych organizacjach rybołówczych
Dwie wspólnoty w obrębie jednego filaru :
Europejska Wspólnota Węgla i Stali – nie aktualne, Euratmom
U c h w a ł y :
1. rozporządzenia – 3 cechy: wiąże w całości, ma charakter ogólny, jest bezpośrednio zastosowany w państwie członkowskim
2. dyrektywy – wiąże co do rezultatu, pozostawia wybór co do środka, wymaga aktu wewnętrznego
3. decyzje – adresowane do konkretnego podmiotu lub mają charakter normatywny. Przyjęto system większościowy uchwalania
B u d o w a u m o w y Międzynarodowej
1) Tytuł : rodzaj (państwowa, rządowa, resortowa), przedmiot umowy, państwa (strony umowy)
2) Preambuła : (uroczysty wstęp).W zależności od woli umawiających się państw:
- inwokacja ( w umowach danego typu, w umowach zawieranych przez państwa muzułmańskie; w Europie pomija się inwokacje poza umowami zawieranymi ze Stolicą Apostolską)
- intytulacja (wymienia się państwa lub organy występujące w imieniu państwa, wymienienie stron)
- arenga (przyczyny, motywy, które skłoniły do podpisania umowy)
- narracja ( okoliczności towarzyszące zawarciu umowy międzyn., opis okoliczności i zdarzeń, które powodowały wszczęcie rokowań)
- komparycja ( stwierdza osiągnięcie porozumienia w zakresie i przedmiocie umowy, wzmianka o wyznaczeniu pełnomocników do podejmowania czynności związanych z umową).
3) Część merytoryczna – dyspozycyjna - osnowa
Zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w których państwa formułują swe praw i obowiązki wynikające z umowy. W zależności od tego czy jest to obszerna umowa czy nie może być podzielona na różne jednostki systematyki(części, rozdziały, podrozdziały). Zwykle postanowienia ujmowane są w postaci artykułów zaopatrzonych często tytułem. W tej części umowy można spotkać pewne charakterystyczne klauzule umowne, które w sposób skrócony ustalają pewną treść służącą do wykładni, interpretacji postanowień danej umowy.
Najważniejsze klauzule tej części to:
a) Klauzula wzajemności (identyczne przywileje), b) Klauzula narodowa (przywileje identyczne jak drugiej strony), c) Klauzula największego uprzywilejowania (korzyści
państw trzecich)
4) Postanowienia końcowe, Postanowienia formalno-prawne, klauzule końcowe.
Regulują m.in.: różne zagadnienia formalno – prawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejście w życie /np. czy umowa wymaga ratyfikacji kiedy wchodzi w życie/, określają czas obowiązywania umowy, ewentualnie także możliwość jej wypowiedzenia, niekiedy określają dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń
a) klauzula załatwiania sporów międzynar. związanych z interpretacją (spory prawne)
- klauzula negocjacyjna , - klauzula koncyliacyjna (pojednastwo)- ustalanie stanu faktycznego i wskazanie sposobu rozwiązywania sporu , - klauzula sądowa , - klauzula arbitrażowa
b) Klauzula wyrażenia zgody na związanie się umową
- k. podpisania, - k. ratyfikacyjna, - k. zatwierdzenia, - k. przyjęcia, - k. zróżnicowanego przyjęcia (która oznacza, że państwo zgodnie ze swoim porządkiem konstytucyjnym określa tryb związania się z umową), - k. przystąpienia (akcesja) / przystąpienie do traktatów/, - k. prolongacyjna (Możność przedłużania mocy obowiązywania umowy międzynarodowej przez wyraźne oświadczenie państw stron, bądź milcząco w przypadku braku wypowiedzenia_,
- k. denuncjacyjna (warunki wypowiedzenia czy wycofania się z umowy między. /rozwiązanie jest przy umowach wielostronnych/), - k. rejestracyjna ( określa kto dokonuje rejestracji umowy), - k. rewizyjna (określa warunki i procedurę wprowadzania zmian i poprawek do umowy), - k. zastrzeżeń, - k. czasu obowiązywania umowy, - k. wejścia w życie, - k. wyrażenia zgody, - koorboracja (wzmocnienie umowy)
Konwencja Wiedeńska 23.04.1969r. – J. Brierly, Luterpacht, Fitzmaurice, Waldock.
Umowa międzynarodowa zawarta pomiędzy państwami w formie pisemnej.
Kasus Ihlena – norweski minister spraw zagranicznych. 1919 – cz Norwegia uzna duńską suwerenność na Grenlandię. Ihnen oświadczył, że tak. 1931 – Norwegia zajmuje wschodnią Grenlandię. Spór, zgoda na poddanie jurysdykcji STS. STS stwierdza, że oświadczenie ustne Ihlena doprowadziło do zawarcia umowy ustnej.
Zakres zastosowania Konwencji Wiedeńskiej – art. 3 i 5
Art. 3 – postanowień konwencji nie stosuje się do umów między państwami a innymi podmiotami, zawartych w formie niepisanej.
Art. 5 – rozszerza możność zastosowania na statuty, akty elekcyjne organizacji międzynarodowych...
Etapy zawarcia umowy międzynarodowej:
1. Rokowania (na drodze dyplomatycznej, w drodze bezpośrednich rokowań między państwami, struktury wewnątrz organizacji między., organów wyspecjalizowanych, konferencje międzynar.
Kryteria dla traktatów międzynarodowych (Kryterium zgodności z prawem międzynarodowym, kryterium logiczności, kryterium logiczności, kryterium uwzględniania interesów stron
Kto może prowadzić rokowania:
- przedstawiciel państwa – osoby przedstawiające odpowiednie pełnomocnictwo
- inne osoby co do których z praktyki wynika, że intencją tych państw jest uznanie tych osób za reprezentanta państwa bez potrzebnych pełnomocnictw.
+ Ustawa o umowach międzynarodowych 2000r. – pełnomocnictwa udziela Minister Spraw Zagranicznych do podpisania umowy – Prezes RM na wniosek MSZ.
Bez pełnomocnictw: głowa państwa, w Polsce prezes RM , MSZ, szef misji dyplomatycznej w zakresie przyjścia tekstu traktatu ( ambasadorzy, Nuncjusz apostolski, personel dyplomatyczny, przedstawiciel państw akredytowanych... międzynarodowych w organizacjach międzyn.
2. Parafowanie – polega na tym, że pełnomocnicy stron, którzy prowadzili rokowania umieszczają pod przygotowanym tekstem swoje inicjały, czyli parafy. Parafowanie oznacza jedynie, że tekst został przygotowany do podpisania. Nie stanowi więc wyrażenia zgody na związanie się umową . Parafowanie jest stosowane nie zbyt często, np. wtedy gdy negocjatorzy nie mają pełnomocnictw do podpisania lub ze względu na potrzebę przedstawienia tekstu umowy do wstępnej akceptacji odpowiednich władz.
3. Podpisanie – zasadą jest, że każda umowa musi być podpisana przez upoważnionych do tego pełnomocników stron. Wyjątkiem są konwencje pracy uchwalane przez Międzyn. Organizację Pracy, które nie są podpisywane, lecz od razu podlegają ratyfikacji. Również umowy w formie wymiany not , jeśli są to tzw. noty werbalne, nie są podpisywane, lecz od razu podlegają ratyfikacji. Podpisanie może być formą wyrażenia zgody na związanie się umową.
4. Ratyfikacja – jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy. Jaki organ jest kompetentny określa prawo wewnętrzne, zazwyczaj konstytucja; z reguły jest to głowa państwa. Ratyfikacja oznacza ostateczne wyrażenie zgody na związanie się umową międzyn.
Jeśli niema klauzuli ratyfikacyjnej niema domniemania ratyfikacji.
Ratyfikacji nie podlegają: umowy w sprawie wspólnego programu politycznego , umowy resortowe , umowy w formie wymiany not , umowy zwierane w czasie wojny przez dowódców wojskowych (kartele), umowy w sprawie zawieszenia broni , umowy podpisane przez głowę państwa, chyba, że ciążą na niej ograniczenia konstytucyjne.
5. Wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych - ratyfikacja jest aktem wewnętrznym i z reguły nie wywołuje bezpośrednich skutków w sferze prawa międzynarodowego . Skutki takie powoduje dopiero wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych.. Wymiana dokumentów ma miejsce przede wszystkim przy zawieraniu umów dwustronnych. Jest ona dokonywana przez przedstawicieli stron umowy, którzy w ten sposób uzyskują dowód, że druga strona dokonała ratyfikacji, a więc definitywnie wyraziła zgodę na związanie się umową. Zazwyczaj, jeśli umowa podpisana jest w jednym państwie, to dokumenty ratyfikacyjne wymieniane są w drugim państwie.
Przy umowach wielostronnych, zwłaszcza jeśli liczba stron jest znaczna, dokumenty ratyfikacyjne składane są depozytariuszowi. Najczęściej depozytariuszem jest państwo, na którego terytorium została podpisana umowa. Później może nastąpić rejestracja umowy przez Sekretariat LN i publikacja wewnętrzna.
Instytucja zastrzeżenia - jest to jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisania, ratyfikacji, zatwierdzania lub przystąpienia do umowy za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa nazwy: z uwagi, obserwacje, itd.
Traktat może:
- zakazywać wnoszenia zastrzeżeń
- dopuszczać wnoszenie pewnych zastrzeżeń wyłączając inne
- milczeć na temat zastrzeżeń
Sprzeciw wobec zastrzeżeń . Ocena zgodności zastrzeżenia z przedmiotem i celem umowy może być różna. Dlatego według konwencji wiedeńskiej wolności zgłaszania zastrzeżeń odpowiada wolności zgłaszania sprzeciwów wobec zastrzeżeń. Konwencja wiedeńska przewiduje dwa rodzaje sprzeciwów , które można nazwać sprzeciwem zwykłym i sprzeciwem kwalifikowanym.
Interpretacja (wykładnia) traktatów międzynarodowych.
- ogólne, - pomocnicze
Zmierza do ustalenia treści traktatu.
Doktryna subiektywna – ustalenie rzeczywistej woli, interpretacja: autentyczna, sądowa, teologiczna (celowościowa), historyczna (prace przygotowawcze), rozszerzająca, restryktywna (zwężająca)
Doktryna obiektywistyczna – ustalenie treści, zwrotów w ich kontekście, interpretacja: gramatyczna, logiczna, funkcjonalna
Ogólne zasady interpretacji : wg. art. 31, który został nazwany „ogólne zasady interpretacji”
W dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem jakie należy przypisać użytym w niej wyrazom w danym kontekście, oraz w świetle jej przedmiotu i celu.