Co roku Wspólnota Europejska zawiera pewną liczbę umów z krajami trzecimi, a także z organizacjami międzynarodowymi. Umowy te mogą dotyczyć szerokich dziedzin, jak handel, współpraca i rozwój oraz układy o stowarzyszeniu lub szeregu konkretnych zagadnień, są to na przykład: tekstyliów, rybołówstwa, ceł, nauki i technologii, transportu itp.
Unia Europejska w swym funkcjonowaniu opiera się o określony katalog dokumentów służących współpracy z innymi państwami, a także takimi, które w swym zamyśle mają ujednolicać system prawny obowiązujący wewnątrz wspólnoty.
Są to przede wszystkim umowy zawierane między poszczególnymi państwami, bądź także całą wspólnotą. Zgłębiając w owe zagadnienie należy wspomnieć o tego typu umowach jak:
? Umowy Międzynarodowe Wspólnoty,
? Umowy Międzynarodowe Mieszane,
? Porozumienia Międzyinstytucjonalne,
? Umowy Międzynarodowe Państw Członkowskich
? Akty Przedstawicieli Państw Członkowskich Zebranych w Radzie Unii Europejskiej.
Zagłębiając się w poszczególne umowy należy nadmienić, iż:
Umowy Międzynarodowe Wspólnoty - wiążą jej instytucje oraz państwa członkowskie, są także zaliczone przez ETS do źródeł prawa wspólnotowego, czego konsekwencją jest m. in. to, że mogą być interpretowane przez ETS. Interpretacja ETS wiąże WE i państwa członkowskie, nie wiąże natomiast drugiej strony umowy: państwa (państw) spoza UE, czy organizacji międzynarodowej. Powinny być zgodne z Traktatami (prawem pierwotnym), a zapewnieniu tej zgodności, jeszcze przed zawarciem umowy, służy specjalna procedura. Wymaga się, aby akty instytucji wspólnotowych (prawo pochodne) oraz prawo państw członkowskich było zgodne z umowami międzynarodowymi Wspólnot. Umowy mogą nałożyć prawa i obowiązki mające bezpośredni skutek w prawie wspólnotowym, (których podmioty mogą dochodzić bezpośrednio przed sadami), pod warunkiem, że są bezpośrednio obowiązujące ( zawarcie postanowienia w treści umowy bądź w przypadku jego braku, interpretacja w świetle celów umowy).
Bezpośredni skutek horyzontalny w zakresie umów międzynarodowych jest niezwykle rzadki, gdyż podmioty indywidualne nie są stronami umów i nie jest dopuszczalne nakładanie na nie obowiązków. Podobnych zastrzeżeń niema w odniesieniu do bezpośredniego skutku wertykalnego, a więc na linii podmiot indywidualny ? państwo. Wyszczególnić można tego typu rodzaje umów międzynarodowych jak:
? Umowy stowarzyszeniowe ? o tego typu umowach stanowi artykuł 310 Traktatu z Amsterdamu.
? Układ Europejski,
? Konwencja z Lomę.
? Europejski Układ Gospodarczy.
Do tego zasobu doliczyć należało by również umowę kształtującą politykę współpracy na rzecz rozwoju
Umowy Międzynarodowe Mieszane - których stroną są, oprócz WE, także państwa członkowskie. Np. umowa o utworzeniu Światowej Organizacji Handlu z 1994 r. Najczęściej stosuje się ją w sytuacji, kiedy przedmiot umowy obejmuje materie mieszczące się w zakresie kompetencji zarówno WE jak i państw członkowskich, przy czym dodatkowo należy zauważyć, że granica tych kompetencji nie zawsze jest łatwa do przeprowadzenia. Jeśli umowa mieszana przewiduje stworzenie organów kolegialnych, składających się z przedstawicieli umawiających się stron, zdolnych do podejmowania uchwał wiążących strony, uchwały takie są traktowane, jako źródło prawa wspólnotowego, dotyczy to szczególnie uchwał rad stowarzyszenia. Implementacja tego typu umów jest zagwarantowana poprzez uznaną zasadę prawa międzynarodowego ?pacta sunt servanta? zgodnie, z którą Wspólnota i, państwa członkowskie wykonują zobowiązania w dobrej wierze. W tym celu państwa i Wspólnota współdziałają, w razie potrzeby Wspólnota przyjmuje odpowiednie akty służące realizacji zobowiązań.
Ogólnie powiedzieć można, że co do reguły zawieranie umów międzynarodowych zamieszczono w Traktatach, ich podstawę stanowi art.300 Traktatu z Amsterdamu. W sytuacji, gdy postanowienia traktatowe przewidują zawarcie umowy przez Wspólnotę z państwem lub z państwami, lub organizacjami międzynarodowymi, Komisja przedkłada Radzie rekomendację, następnie Rada upoważnia Komisje do rozpoczęcia i prowadzenia negocjacji w konsultacji ze specjalnym komitetem wyznaczonym przez Radę. Rada może na każdym etapie negocjacji skierować do Komisji wytyczne. Gdy projektowana umowa obejmuje zagadnienia należące do kompetencji mieszanych Wspólnoty i państw członkowskich, Komisja może prowadzić negocjacje tylko w zakresie należącym do kompetencji wspólnotowych bądź, co jest regułą, w zakresie całej umowy za zgodą państw członkowskich przedstawiających swe uwagi na spotkaniach koordynacyjnych. Rada decyduje o podpisaniu i zawarciu umowy w oparciu o propozycje Komisji większością kwalifikowaną. Jednakże art. 300 ust. 2 przewiduje, iż w przypadku, gdy umowa dotyczy dziedzin, w których wymagana jest jednomyślność dla przyjęcia aktów wewnętrznych( rozporządzenia, dyrektywy) oraz gdy w grę wchodzi zawarcie umowy z państwami lub organizacjami międzynarodowymi ustanawiającej stowarzyszenie ? art. 310 ( wzajemne prawa i obowiązki, wspólne działania i szczególne procedury), Rada podejmuje decyzje jednomyślnie. Rada zawiera umowy po konsultacji z Parlamentem Europejskim, z wyłączeniem umów z zakresu wspólnej polityki handlowej. Parlament wydaje opinie w terminie wyznaczonym przez Radę, po którego bezskutecznym upływie Rada może zawrzeć umowę. Zgoda parlamentu jest wymagana w przypadku umów stowarzyszeniowych lub innych ustanawiających specyficzne ramy instytucjonalne poprzez organizowanie procedury współpracy z, umów pociągających następstwa budżetowe oraz powodujące zmiany aktów przyjętych w oparciu o procedurę współdziałania z art. 251. Rada może upoważnić Komisję do zatwierdzenia zmiany w imieniu Wspólnoty, jeżeli umowa przewiduje procedurę uproszczoną lub dokonania ich przez organ powołany na mocy tejże ustawy. Jeżeli Rada przewiduje przyjecie umowy modyfikującej Traktat, zastosowanie znajduje procedura zawarta w art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej dotycząca modyfikacji Traktatów.
Sądowa kontrola umów:
Akt na mocy na mocy, którego Wspólnota zawiera umowę, jest aktem instytucji i jako taki może podlegać ocenie poprzez Europejski Trybunał Sprawiedliwości zgodnie z zasadami przewidzianymi w Traktacie. Orzecznictwo ETS zapewnia jednolitość interpretacji we Wspólnocie i państwach członkowskich. Choć często interpretacja podobnie brzmiących postanowień traktatowych i umów międzynarodowych jest odmienna, ze względu na cele jest o wiele szersza i dalej idąca w przypadku Wspólnoty, natomiast bardzie ograniczona w umowach międzynarodowych z państwami trzecimi. W opinii 1/91 z 14 grudnia 1991 r. w sprawie umowy o utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego Trybunał stwierdził, iż postanowienia umowy o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego są identycznie sformułowane jak postanowienia TWE, nie oznacza to, iż muszą być jednakowo interpretowane. Traktaty międzynarodowe należy interpretować nie tylko w oparciu o ich sformułowania lecz także w świetle stanowionych celów.
Co do projektowanej umowy poproszony o opinie może zostać także ETS, prośbę taką kieruje Rada, Komisja bądź też i państwo członkowskie. Wniosek może zostać złożony w dowolnym czasie przed ostatecznym wyrażeniem zawiązania Wspólnoty umową i ma ona charakter fakultatywny. W praktyce Rada i Komisja oczekuje na opinię. W przypadku jest ona negatywna, możliwe jest jej zawarcie wyłącznie na zasadach określonych w art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej, tj. po dokonaniu modyfikacji Traktatów.
Umowy zawarte w ten sposób są wiążące dla instytucji wspólnotowych i państw członkowskich. Umowy są publikowane w praktyce we wszystkich wersjach językowych w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Zmianą i wygaśnięciem umowy rządzą zasady przewidziane w umowie i ogólne zasady prawa międzynarodowego( konwencja wiedeńska z 1969 r. o prawie traktatów).
Porozumienia Międzyinstancyjne - są bardzo istotnym instrumentem współpracy między instytucjami, albo wyrażenia wspólnego stanowiska na zewnątrz, w ważnych sprawach. Niekiedy ich celem jest ustalenie sposobu rozumienia pewnych przepisów traktatowych. Porozumienia nie są wiążące prawnie na, zewnątrz, ale są przejawem ?samozwiązania się? instytucji zawierających je, pozwalające podmiotom zewnętrznym przewidzieć, jak instytucje te będą postępować w przyszłości.
Umowy Międzynarodowe Państw Członkowskich (zawierane z państwami trzecimi, albo z organizacjami międzynarodowymi) - nie są zaliczane do źródeł prawa wspólnotowego. Mają one jednak znaczenie z punktu widzenia WE i UE. Umowy takie mogą być, bowiem zawierane wyłącznie w dziedzinach i w sytuacjach, kiedy kompetencja taka nie przysługuje wyłącznie Wspólnocie. Umowy te muszą być zgodne z prawem wspólnotowym (pierwotnym i pochodnym). Umowy zawarte przed utworzeniem WE albo przed przystąpieniem państwa do WE (obecnie do UE) pozostają nienaruszone.
Jednakże należy wspomnieć także o umowach międzynarodowych zawieranych pomiędzy państwami członkowskimi; które zaliczane są do prawa wspólnotowego. Wydają się one z jednej strony ?czystymi? umowami międzynarodowymi państw, a z drugiej strony mają one istotne znaczenie dla wspólnego rynku wspólnotowego, a Komisja Europejska uczestniczy w procesie ich tworzenia.
Akty przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie Unii Europejskiej ? Uchwały Rady, jako instytucji Wspólnoty Europejskiej są przypisywane samej Wspólnocie. Czym innym jest zaś forma aktów przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie, mimo że są one dokonywane przez taki sam skład osobowy. Chodzi tu mianowicie o oświadczenia przypisywane państwom członkowskim, a nie Wspólnocie. Akty te odnoszą się do zagadnień najbardziej istotnych dla skutecznego funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej i są podejmowane najczęściej w sytuacjach, gdy występuje brak podstawy traktatowej do wydania aktu przez Radę, jako instytucji, jako wspólnoty.
Charakter takich aktów jest nieujednolicony, a ich przynależność do prawa wspólnotowego jest stosunkowo dyskusyjna. Akty podejmowane na podstawie upoważnień traktatowych, w sprawach pozostawionych wspólnemu rozstrzygnięciu wszystkich państw członkowskich powinno zaliczać się do prawa wspólnotowego. W razie braku wyraźnych podstaw traktatowych akty przedstawicieli państw członkowskich zawierane są w sposób uproszczony. Przepisy prawne poszczególnych państw rozstrzygają o potrzebie ich potencjalnej ratyfikacji. Umowy takie można zaliczyć do prawa wspólnotowego za względu na ich przedmiot i ścisły związek z zamierzeniami, celami Wspólnoty. Inne zaś akty przedstawicieli państw członkowskich mają charakter wyłącznie polityczny i w żaden sposób nie wiążą ich prawnie. Przykładem takich aktów może być np. Decyzja Rady oraz Przedstawicieli Państw Członkowskich Zebranych w Radzie z dnia 9 czerwca 2006 w sprawie podpisywania tymczasowego stosowania wielostronnej umowy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi w sprawie ustanowienia wspólnego Europejskiego Obszaru lotniczego.
Tak wiec umowy tego typu stanowią bardzo integralną sprawę pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi, lecz i poszczególnymi organami. Dzięki nim powstały takiego tupu instytucje, które w znaczący sposób ułatwiły dynamiczne funkcjonowanie całej wspólnoty. Te zaś w znaczący sposób wspomagają rozwój drobnej przedsiębiorczości, jaki i również stoją na straży poszanowania tych praw obywateli w innych krajach członkowskich. Wymieniając tego typu instytucje należy wspomnieć o organizacji WTO - która to właśnie przede wszystkim zajmuje się tego typu problematyką, lecz inne agendy powstałe na mocy zawartych umów znacząco oddziałują na prawodawstwa krajowe, które w określony sposób muszą, w określonym czasie zostać dostosowane do ogółu występującego w całej Unii.
