O.U.N - OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY:
Neurofizjologia podstawy farmakokinetyki o.u.n:
O.u.n warunkuje równowagę w organizmie (homeostaza)
Rola o.u.n:
Odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego
Regulowanie zwrotne na bodźce dostosowane do siły i rodzaju bodźca
Zapamiętywanie i przechowywanie w formie śladów informacyjnych wywołanych w pamięci
Podstawową jednostką morfologiczną i czynnościową układu nerwowego jest komórka nerwowa zwana neuronem. Zbudowana jest z ciała komórki oraz z wypustek: krótkich (dendryty) i długiej (neuryt).
Przekaz informacji z neuronu do neuronu odbywa się za pomocą substancji przekaźnikowych. Tymi substancjami są: substancje biologicznie czynne które powstają w ciel komórki i z tego ciała są transportowane wzdłuż wypustek do specjalnych zakończeń zwanych synapsami w których są magazynowane w specjalnych tworach (pęcherzyki synaptyczne).
1
W ciele komórki magazynowane są substancje (neuroprzekaźniki).
2
Podczas aktywacji neuronu następuje uwalnianie przekaźników do szczeliny synaptycznej. Losy neuroprzekaźników:
uwolnione neuroprzekaźniki wiążą się przede wszystkim z receptorami na błonie post synaptycznej
część z neuroprzekaźników w ramach tzw. wychwytu zwrotnego jest transportowana z powrotem do neuronu pre-synaptycznego
rozkład neuroprzekaźników w szczelinie synaptycznej przy udziale specyficznych enzymów (enzym MAO mono-amino-oksydazy (przykład))
Neuroprzekaźniki mogą mieć różną budowę chemiczną, najczęściej są to:
Aminy biogenne: acetyloholinę i grupę amin kateholowych (adrenaliny, nor-adrenaliny, dopaminy, 5-HT 5-hydroksytryptamina)
Aminokwasy: kwas gamma-amino-masłowy GABA, glutaminowy, asparaginowy)
Peptydy: endorfiny, enkefaliny, neurotensyny, gastryna, neuropeptyd
Neuroprzekaźnik łączy się z wyspecjalizowanym receptorem na błonie post synaptycznej, indukuje kaskadę przemian biochemicznych w komórce. Te receptory - (metabotropowe) - po połączeniu z tym receptorem zostaje aktywowane białko G (w 1994r. Amerykanie dostali za nie Nobla) i przeniesienie sygnału do odpowiedniego efektora.
Białka G mogą działać stymulująco lub hamująco, regulują także funkcje licznych kanałów jonowych w błonie komórkowej. W wyniku działania neuroprzekaźników na receptory i aktywacji białka G pojawiają się wtórne przekaźniki informacji tzw. neuroprzakaźniki II rzędu.
Do tych neuroprzekaźników należą:
CAMP cykliczny adenozyno-mono-fosforan
CGMP cykliczny guanozyno-mono-fosforan
Jony wapnia
Produkty przemian fosfotydyloinozytolu
Neuroprzekaźniki II rzędu aktywują kinazy białkowe prowadząc do fosforylacji określonych białek. Równocześnie zmienia się przepuszczalność błon komórkowych dla określonych jonów. Następuje więc przetworzenie informacji elementarnej na chemiczną. Niezależnie od receptorów post synaptycznych istnieją receptory pre- synaptyczne i one związane są z procesami nasilania lub hamowania syntezy oraz uwalniania neuroprzekaźnika.
Funkcjonowanie neuronów oraz przekaźnictwo synaptyczne odgrywają podstawowe znaczenie w patogenezie zaburzeń psychicznych. Stosowane w lecznictwie psychotropy wpływaja silnie na czynności psychiczne człowieka poprzez wpływ na neuroprzekaźniki które są zgrupowane w liczne szlaki neuronalne. Najważniejsze neuroprzekaźniki w aspekcie działania psychotropów to nor-adrenalina, dopamina, 5-HT i kwas GABA.
Sama nor-adrenalina nie jest rozłożona równomiernie w o.u.n, odgrywa istotna rolę w czynnościach bioelektrycznych kory mózgowej, w procesach snu, czuwania, w regulacji koncentracji, w procesach uczenia się i pamięci.
Dopamina występuje w kilku odrębnych szlakach neuronalnych:
Regulując napęd psychoruchowy, koordynację ruchów i napięcie mięśniowe
Drugi szlak dotyczy procesów emocjonalnych (układ nagrody i kary)
Trzeci szlak związany z regulacją czynności hormonalnej, hamowanie uwalniania prolaktyny w przysadce mózgowej oraz uwalnianie gonadotropin przysadkowych
5 HT odgrywa rolę w procesach regulujących o.u.n w zakresie snu, procesów emocjonalnych, pobudzenia ruchowego, popędu płciowego, łaknienia. 5 HT wpływa modulująco na przekazywanie bodźców czuciowych i bólowych. Pomiędzy neuronami
5 HT i nor-adrenaliną występuje wzajemny antagonizm czynnościowy.
Kwas GABA jest to hamujący przekaźnik w o.u.n, anatomicznie nie tworzy szlaków neuronalnych tylko skupiska neuronów. Pobudzenie działania GABA wpływa rozluźniająco na mięśnie szkieletowe. Pobudzenia GABA daje efekt uspokajający, nasenny i przeciw drgawkowy.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych wg. amerykańskiego towarzystwa psychiatrycznego i wg. międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń:
Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem
Alternatywne zaburzenia nastroju, należą do tych zaburzeń: depresja, manie, zaburzenia dwubiegunowe
Schizofrenie
ZABURZENIA NERWICOWE (I):
Jest to lżejszy typ zaburzeń który związany jest z reakcją organizmu na bodźce środowiska zewnętrznego (zaburzenia czynności emocjonalnych) w życiu codziennym, które utrudniają funkcjonowanie. Towarzyszy temu nadmierne napięcie układu sympatycznego i klinicznie objawia się to kołataniem serca, bólami brzucha i przyspieszeniem oddechu. Stopień nasilenia objawów zależy od siły bodźca, częstości występowania osobowości pacjenta, warunków środowiskowych oraz dotychczasowych przeżyć.
ALTERNATYWNE ZABURZENIA NASTROJU (II):
Jest to długotrwały stan chorobowy o nieznanej etiologii, który wynika z zaburzeń funkcjonowania mózgu co prowadzi do zaburzeń postrzegania rzeczywistości przez chorego.
Depresja - zaburzenie charakteryzujące się:
Silne obniżenie nastroju i samopoczucia (smutek, przygnębienie, myśli samobójcze)
Anhedonia (brak odczuwania przyjemności towarzyszącej określonym przeżyciom)
Obniżenie napięcia psychoruchowego (spowolnienie myślenia, utrata energii, poczucie zmęczenia fizycznego)
Zaburzenia rytmu około dobowego (hiposomnia - sen płytki i przerywany, hipersomnia - senność w ciągu dnia)
Występowanie stałego lęku, trwożliwego oczekiwania, zagrożenia)
Te zmiany zachowania doprowadzają do spadku aktywności życiowej, czynią pacjenta niezdolnym do prowadzenia normalnego trybu życia. Etiologia tego jest nieznana.
Mania - uczucie podwyższonego nastroju, wzmożonego poczucia własnej wartości oraz przesadna ocena swoich rzeczywistych możliwości, zmożona aktywność ruchowa. Objawia się to poczuciem niespożytej energii i braku zmęczenia. Chory podejmuje dużo pochopnych działań np. podróże, zakupy. Przeszkody otoczenia w spełnieniu tych zamierzeń powodują rozdrażnienie lub agresję słowną lub fizyczną
Zaburzenia dwu biegunowe - stan charakteryzujący się nawrotami obniżenia nastroju, spadek energii i aktywności naprzemiennie z podwyższeniem nastroju ze wzmożoną energią i wzmożoną aktywnością
SCHIZOFRENIE (III):
Schizofrenia - objawia się 2 typami zachowań:
negatywne - ubytkowe
pozytywne - wytwórcze
Negatywne - ubytkowe:
Zaliczamy do nich:
zaburzenia myślenia
rozkojarzenie
mieszanie wątków wypowiedzi, brak ich powiązania z rzeczywistością
obniżenie napięcia psychoruchowego połączony z apatią
abulia - niezdolność do podejmowania decyzji i ukierunkowanego działania
anhedonia
stępienie emocjonalne i chłód uczuciowy
ograniczanie kontaktu z otoczeniem
autyzm - pełne odcięcie się od otoczenia i zamknięcie w sobie
Pozytywne - wytwórcze:
Zaliczamy do nich:
urojenia o charakterze prześladowczym
omamy słuchowe w postaci głosów komentujących i prowadzących dialog z pacjentem
omamy wzrokowe
stan omiryczny - urojenia dziania się czegoś, chory przeżywa sytuacje, w których jest aktorem, towarzysza temu objawy fenomenalne do których zaliczamy:
- osłupienie (spadek aktywności wobec otoczenia, milczenie),
- zastyganie w bezruchu (brak inicjacji ruchowej, przybieranie postawy ciała normalnie niewygodnej),
- negatywizm (niczym nie umotywowany opór wobec poleceń)
- automatyzm nakazowy (chory automatycznie wykonuje polecenia)