Działania pedagogiczne w pielęgniarstwie rozumiane są w dwóch aspektach:
1) działania i zadania realizowane w odniesieniu do pacjenta i osób z jego najbliższego otoczenia – funkcja wychowawcza,
2) działania i zadania realizowane na rzecz grupy zawodowej poprzez aktywny udział w kształceniu i doskonaleniu pielęgniarek oraz uczniów i studentów kierunków pielęgniarskich, także wymiana własnych doświadczeń zawodowych pomiędzy pielęgniarkami – funkcja kształcąca.
Zadania pielęgniarki w odniesieniu do pacjenta wynikają z istoty zawodowego pielęgnowania, które definiowane jest wg CEM jako: „profesjonalne pomaganie i towarzyszenie pojedynczemu człowiekowi lub grupie ludzi w zdrowiu i w chorobie oraz kształtowanie umiejętności do samoopieki i samopielęgnowania w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu i w życiu z chorobą.”
Szczegółowe zadania to:
kształtowanie u podopiecznych poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie (wpływanie na przekonania, system wartości, na emocje i uczucia),
przygotowanie podopiecznego do podejmowania i realizowania działań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie i środowiska,
przygotowanie pacjenta do współpracy w procesie pielęgnowania (wyjaśnianie zaleceń, uczenie zachowań, których przestrzeganie jest istotne dla osiągnięcia celów opieki,
przygotowanie pacjenta do samoopieki, np. poprzez uświadomienie mu konieczności systematycznego uczenia się sposobów utrzymania zdrowia, jego wzmacniania, kształtowania umiejętności niezbędnych do życia z chorobą lub niepełnosprawnością.
Tak jak już wcześniej było wspomniane działania wychowawcze nie dotyczą jedynie pacjenta, ale także osób z jego najbliższego otoczenia. Celem tych działań może być przygotowanie do racjonalnej pomocy i współpracy w opiece nad pacjentem przebywającym w szpitalu, a także do realizowania nieprofesjonalnej opieki w warunkach domowych.
Jednakże, aby rozpocząć ww. działania wobec podopiecznego lub/i jego rodziny należy w pierwszej kolejności ocenić jego stan, przede wszystkim jego postawy wobec zdrowia i wiedzę dotyczącą profilaktyki zdrowotnej.
Bardzo ważne jest dostosowanie odpowiednich działań do wieku i możliwości intelektualnych podopiecznego (dzieci, ludzie starsi, upośledzeni umysłowo). Jest to jeden z warunków zindywidualizowanego procesu nauczania
