Filogenetyczny rozwój postawy ciała
Kształtowanie się istot żywych następuje pod wpływem czynników środowiskowych i morfologiczno-fizjologicznych. Ewolucyjne zmiany gatunkowe dokonują się bardzo powoli, miliony lat są potrzebne na minimalne zmiany. Z początku u organizmów żywych jednym z zasadniczych cech wytworzonych podczas ewolucji jest zolność do poruszania się. Jest to możliwe poprzez pokonanie bezwładności ciał i siły ciążenia. Dzieje się to tak dzięki układowi mięśniowemu. Dalszym etapem u ssaków było wytworzenie się narządu ruchu. Tym narządem są kończyny. Aby było możliwe przemieszczanie się ssaków potrzeba było dużej ilości pożywienia gdyż lokomocja wzmaga procesy spalania a do zdobywania pożywieia potrzebny jest jeszcze jeden narząd który kontorluje otoczenie. Głównym narządem tego typu jest narząd wzroku. Czynnikami które decydowały o ułożeniu głowy były: łatwy dopływ tlenu do płuc i zapewnienie optymalnego pola widzenia.
Człowiek jest jedynym przedstawicielem ssaków którego charakteryzuje wyprostowana postawa ciała. Trzeba było około 30 mln lat zanim człowiek z postawy czworonożnej zmienił na postawę dwunożną (wg Degi 1970) Dziś pionowa postawe mogę przybierać tylko niektóre zwierzęta (małpy, tresowany koń, pies itp.). Przyjmują ją tylko chwilowo. gdyż jest ona dla nich męcząca. Dla człowieka jest to naturalne. Postawa wyprostowana dla nas nie wymaga dużęgo wysiłku mięśniowego. To dzięki długotrwałym zmianom zachodzącym w procesie pionizacji układ mięśniowy jest przystosowany do własnie takiego ułożenia ciała.
Początkowa postawa człekokształtnych jest zbliżona do dzisiejszej małpy. Z powodu znacznego pochylenia tułowia do przodu wymaga znacznego wysiłku mięśni grzbietu. Praca którą wykonują te mięśnie jest dość duża by uzrównowaćyć siłę cieżaru głowy i tułowia. By zmniejszyć wysiłek mięśni podczas ewolucji ugięły się głównie w stawie kolanowym i biodrowym. Do utrzymania pionowej postawy potrzebny jest znaczny wysiałek mięśni pośladkowych i prostowników uda. U małpy zmniejszenie tego napięcia następuje poprzez podparcie kończynami przednimi.
Zmiany ewolucyjne człowieka:
Głowa
Przesunięcie ku przodowi podparcia głowy, zapewniło to zrównoważenie jej siły ciężkości. Pionowe ustawienie głowy ułatwia ekonomikę ruchu i zwiększa zakres pola widzenia i ułatwia dostęp tlenu do płuc.
Obręcz barkowa
Zmniejszenei wagi obręczy barkowej z powodu znikomego ucziału w podporze ciała. Dzięki temu obniża się punkt ciężkości ciała, a tym samym nastąpiło zwiększenei stabilności postawy. Kończyna górna osiągnęła większy zakrez ruchów w stawie barkowym, a dłoń staje się narządem chwytnym.
Tułów
Gdy postawa ciała jest pionowa cały ciężar górnej połowy ciała opiera się na trzonach kręgowych. Poprawiają się warunki klatki piersiowej a narządy jamy brzusznej znajdują podpore na kościach obręczy biodrowej, zmniejsza sie wysiłek mięśni brzusznych oraz objętość brzucha. Te czynniki ułatwiają ruchy przepony i umożliwiają większy zakres ruchu tułowia w płaszczyźnie strzałkowej.
Obręcz biodrowa i kończyny dolne
Poprzez przesunięcie wspólnego środka ciężkośći zachodzą ogromne zmiany ewolucyjne w budowie stawu biodrowego i stopy.
Stabilna pionowa postawa człowieka stwarza dogodną pozycję wyjściową do lokomocji. Ułatwia również lokomocję symetria postawy ciała w płaszczyźnie czołowej. Wady postawy moga być spowodowane asymetrycznym rozłożeniem narządów, prawo lub leworęcznością.
Do niedoskonałości w adaptacjach anatomicznych zalicza się mięczy innymi:
- żyły mięczyżęrowe, które biegną u czworonożnych pionowo posiadają zastawki, a u człowieka również posiadają je choć biegną one poziomo;
- żyły duże biegną u czworonożnych poziomo u człowieka nie zdążyły wytworzyć zastawek co powoduje zawiłę warunki krążenia w jamie brzusznej;
- oddychanie żebrowe u czworonożnych przebiega prosto poprzez ruch wahadłowy zęber. U człowieka wymaga unoszenia żeber i jest związany z wysiłkiem mięśni międzyżębrowych.
- kręgosłup u czworonożnych można nazwać belką i podpiera się na czterech kończynach. Człowiek z łuku po kręgosłupie w postawie poziomej zachował tylko wygięcie piersiowe które dzieki wyrostkom kolczystym jest dość sztywne, trudne do wyprostowania.
- ewolucja człowieka jest bardzo zaawansowana, jednak nie jest na tyle by uzyskać peły wyprost udapod względem miednicy. Więzadło biodrowo- udowe nie wydłużyło się jednak na tyle a mięśnie pośladkowe nie uzyskały pełnego dynamizmu by można było mówić o pełnym wyproście uda. Stąd wynika lordza lędźwiowa i kąt lędźwiowo-krzyżowy. Powoduje to znacznie dłuższy i rudniejszy poród niż u zwierząt.
Niedoskonałość adaptacji do pionowej postawy ciała przedstawia się następująco (wg Marneffe)
Głowa
U czworonożnych wisi n aczęści kręgosłupa a otwór znajduje się daleko w tyle czaszki. U człowieka podczas ewolucji ten otwór przesunął się ku przodowi ale nadal za mało by zająć najkorzystniejsze miejsce do utrzymania równowagi głowy (głowa ma skłonność do opadania ku przodowi gdy mięśnie nie są w napięciu)
Barki
U człowieka kończyny górne wiszą. To włąśnie siłą mięśni i ciężar może spowodować że ciężar kończyn górnych może ujemnie wpłynąć na klatkę piersiową, tym samym utrudniając oddychanie. Gdy postawa się spionizowała kończyny obręczy barkowej stału się narządem chwytnym.
Miednica
Dźwiga u człowieka cały ciężar górnej połowy ciała
Kończyny dolne
U człowieka służą dźwiganiu ciężaru ciała i lokomocji. Rozwija się na nich duża masa mieśniowa, która odgrywa dużą rolę w przemianie materii
Brzuch
Mięśnie brzucha podtrzymują trzewia brzuszne i przeciwdziałają ich opadaniu. Biorą udział u oddychaniu (bardziej podczas wydechu)
Stopa
Stopy przeszły dużą przebudowę przystosowując się do utrzymania równowagi i chodzenia. Wydużyły się a ich końce skierowały się na zewnątrz by zwiększyła sie powierzchnia podparcia. Kształtowaniei się sklepień nadało im potrzebną elastyczność.
Bibliografia:
1 Postawia ciała jej wady i korekcja; J.Kołodziej, K Kołodziej. rok wyd 2004
2 Korekcja wad postawy ciała; Jacek Wilczyński, Starachowice 2005