Fizjoterapia – Fizykoterapia – Medycyna fizykalna – zastosowanie metod fizycznych dla celów leczniczych i diagnostycznych.
1)łączy zastosowanie metod fizyki, techniki i nauk przyrodoleczniczych w medycynie:
• leczenie schorzeń - fizykoterapia,
• profilaktyka – fizjoprofilaktyka,
• diagnostyka – fizykalne metody diagnostyczne.
Fizykoterapia - zastosowanie naturalnych i sztucznie wytworzonych czynników fizycznych dla celów leczniczych (promieniowanie słoneczne, energia cieplna, energia elektryczna, prądy stałe, prądy zmienne, ultradźwięki, itp.).
Fizjoprofilaktyka – naturalne i sztuczne czynniki fizyczne zwiększające odporność organizmu ludzkiego i usprawniające jego procesy adaptacyjne (leczenie uzdrowiskowe).
Fizykalne metody diagnostyczne – badają i rejestrują zjawiska fizyczne zachodzące w organizmie ludzkim w sposób naturalny i wywołany sztucznie.
Czynniki fizyczne:
- termiczne – energia cieplna przekazywana drogą przewodzenia, przenoszenia, promieniowania lub wytwarzania w tkankach po wpływem przepływu prądu, oddziaływania pól elektrycznych (i magnetycznych),
- fotochemiczne – reakcje powstające w tkankach pod wpływem promieniowania,
- elektryczna – zmiany fizykochemiczne powstające w tkankach pod wpływem przepływu prądu (przesunięcia jonów),
- mechaniczne i kinetyczne – czynniki oddziaływujące wywołane pod wpływem ruchu (bierny i wspomagający),
- ponadto: chemiczne, dźwiękowe, hydrostatyczne (hydrodynamiczne), klimatyczne, psychiczne.
RYS HISTORYCZNY:
- epoka prehistoryczna i starożytność,
- islam /średniowiecze/ kultura bizantyjska,
- odrodzenie/oświecenie,
• prof. Luigi Galvani,
• Ogniwo Volty,
- Wiek XIX i XX
• odkrycie promieni podczerwonych,
• odkrycie promieni nadfioletowych,
• doświadczenia Erba, Duchenn`a,
• prądy wysokiej częstotliwości (Tesla, d`Arsoval),
• rozwój wodolecznictwa (Kneipp),
• zjawisko piezoelektryczne ( Jakub i Piotr Curie),
• lampa elektronowa wytwarzająca drgania wysokiej częstotliwosci (Fleming, Forest),
• lecznicze zastosowanie pól elektrycznych i magnetycznych (Schere-Schewskiy),
• magnetoterapia (Randall, Boot),
• Albert Einstein.
I ZASADA TERMODYNAMIKI- suma ciepła i pracy pobranych przez układ jest równa wzrostowi jego energii wewnętrznej.
ENERGIA NIE JEST WYTWARZANA, ANI TEŻ NIE ULEGA DESTRUKCJI ENERGIA JEST PRZETWARZANA. (wg Ireny Ponikowskiej).
• tzw. energie naturalnie występujące w przyrodzie: promieniowanie elektromagnetyczne, promieniowanie ultrafioletowe, energia cieplna, energia mechaniczna → wywołują reakcje w miejscu wniknięcia i w miejscach od nich odległych (o typie reakcji adaptacyjnych),
• tzw. energie wytwarzane sztucznie tj. o parametrach niewystępujących naturalnych → wywołują reakcje w miejscu wniknięcia.
Reakcje na działanie bodźca fizykalnego w organizmie ludzkim:
• zmiany endykrynne, pobudzenie
• wytworzenie miejscowej substancji działającej narządowe
• bodziec nerwowy.
PRAWO SCHULTA-ARNDTA
• bodźce słabe pobudzają reakcje życiowe,
• bodźce średnie wywołują reakcje adaptacyjne,
• bodźce silne działają destrukcyjnie.
Reakcje organizmu ludzkiego są uzależnione od:
- cech samego bodźca,
- okolicy zadziałania (region anatomiczno-fizjologiczny),
- powierzchni oddziaływania,
- osobniczej wrażliwości (genetyka, płeć, wiek),
- stan aktywności (wpływ chorób, leków),
- stan psychiki
Na bodźce reaguje głównie autonomiczny układ nerwowy (parasympatyczny i sympatyczny).
Wyróżnia się:
Faza wstępna I → reakcje labilne
Faza ergotropina II → wzmożonych reakcji,
Faza trofotropowa III → adaptacji i zdrowienia
Wyróżniamy typy reakcji na bodźce:
- typ A – słaby, powolny, z późną odpowiedzią na bodźce lecznicze (3-4 tyg.),
- typ B – szybki, z wczesną reakcją na bodźce po ok. 1 tygodniu,
- typ C – mieszany z odpowiedzią po ok. 2 tyg.
REGUŁA WILDERA
Jeżeli czynność narządu = organu jest wzmożona to mniejsza jest jego odpowiedź na zastosowane bodźce pobudzające, a większa na bodźce hamujące.
PRAWO GROTHUSA – DRAPERA
zmiany w tkankach wywołuje tylko ta energia, która została pochłonięta.
współcz. absorpcji = ilość energii pochłonięta
całkowitej ilości energii zastosowanej
II ZASADA TERMODYNAMIKI = niemożliwe jest przeniesienie ciepła od ciał zimniejszych, do ciał cieplejszych bez wykonywania pracy
ABY ENERGIA MOGŁA BYĆ PRZEKAZANA, MUSI ZAISTNIEĆ RÓZNICA POTENCJAŁÓW MIĘDZY CIAŁEM PRZEKAZUJĄCYM A POBIERAJĄCYM ENERGIĘ (wg Newtona w modyfikacji Ireny Ponikowskiej).
ZASADY LECZNICZEGO STOSOWANIA BODŹCÓW
- indywidualnie dobierane rodzaje,
- stopniowe stosowanie natężenia,
- synergistyczne stosowanie bodźców,
- bodźce stosowane w prawidłowej kolejności.
Objawy patologiczne = niepożądane wywołane:
- nadwrażliwością osobniczą,
- reakcją paradoksalną,
- schorzeniem podstawowym i współistniejącymi,
- stosowanym leczeniem,
- nieprawidłowym zastosowaniem bodźca, jego rodzajem doborem parametrów,
CZYNNIKI LECZNICZE STOSOWANE W LECZNICTWIE UZDROWISKOWYM:
- naturalne surowce lecznicze: wody mineralne, peloidy, gazy,
- czynniki fizyczne: światło, dźwięk, prąd elektryczny ↔ pole magnetyczne,
- kinezyterapia,
- naturalne czynniki przyrodolecznicze.
FAZOWY PRZEBIEG FIZJOTERAPII UZDROWISKOWEJ
Faza ujemna I – okres adaptacji do środowiska ok. 2-3 dni.
Faza ujemna II – okres adaptacji do stosowanych fizykalnych czynników leczniczych ok. 14 dni.
FAZA ODCZYNU UZDROWISKOWEGO
Faza dodatnia III – okres równowagi dynamicznej, zwykle od ok. 19 dnia, zmniejszenie dolegliwości, poprawa wydolności i sprawności.
ODCZYN UZDROWISKOWY: w wyniku zastosowania bodźców leczniczych przekraczających możliwości kompensacyjne organizm
j→ bodźce lecznicze → nadmierna sekrecja histaminy → pobudzanie →
→ układu →
→ endokrynnego →
(miejscowo i ogólnie)
→ pobudzenie → sekrecja → reakcje ogólnoustrojowe
→ kory → hormonów → ustrojowe
→ nadnerczy → (i miejscowe)
wg KHNERA
TŁO ODCZYNU:
1. wzrost aktywności układu hormonalnego,
2. wzrost wydzielania amin katecholowych,
3. wzmożona wrażliwość na aminy katecholowe , a zwłaszcza na histaminę (i inne neuromediatory).
UZDROWISKO SZCZAWNO - JEDLINA
• metody lecznicze oparte o stosowanie naturalnych wód leczniczych,
• pierwszy opis działania wg Caspra Schwencfeldta ok. 1680r.,
• 1815r. decyzja hr. Heinrichia VI Hochberga o utworzeniu w Szczawnie kurortu,
• 1816 powołanie Komisji Zdrojowej
Wody lecznicze: Oberbrunnen → Mieszko
Muhlbrunn → Młynarz
Kornne → Dąbrówka
Marta
wody wodorowęglanowo sodowe (alkaliczne)
potasowe (alkaliczne),
wapniowe (ziemno – alkaliczne),
magnezowe (ziemno-alkaliczne).
Działanie miejscowe i ogólnoustrojowe w układach:
- pokarmowym,
- moczowo-płciowym (głównie wyprowadzające mocz),
- oddechowym w zakresie górnych i dolnych dróg .
Profile w leczeniu:
- chorób przewodu pokarmowego,
- chorób układu oddechowego + górnych dróg oddechowych,
- układu moczowo-płciowego w zakresie dróg wyprowadzających mocz.
KURACJA SERWATKOWA
• 1820r. powstanie Instytutu Serwatkowego (likwidacja 1962r.),
• 1980-1912 modernizacja ujęć wykonana przez firmę inż. Sherera z Bad Ems,
• I i II wojna światowa
• 1946r. powołanie Komisji Zdrojowej na mocy ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym z 1922r.
• powołanie Przedsiębiorstwa Państwowego Uzdrowisko Szczawno w 1953r.
• połączenie z oddziałem w Jedliną Zdroju w 1962r.,
• 1966r. ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym z likwidacją Komisji Zdrojowej i powołaniem Naczelnego Lekarza Miejscowości Uzdrowiskowe (nadal obecnie obowiązuje),
• Organem założycielskim dla Uzdrowiska do 1998r. było Ministerstwo Zdrowia,
• po 1999r. organem założycielskim jest Minister Skarbu z nadzorem merytorycznym Ministra Zdrowia.
Ośrodki Badawczo- Konsultacyjne:
- 1950r. – Ośrodek Kliniki Urologicznej Akademii Medycznej w Warszawie pod kierunkiem Prof. Zygmunta Tkaczyka,→ prof. St. Wesołowskiego,
- Ośrodek Astmologiczny Kliniki Chorób Układu Oddechowego Akademii Medycznej we Wrocławiu pod kierunkiem Prof. A. Kleszczyńskiego, W. Chachaja, Prof. J. Małolepszego,
- 1952r. – Ośrodek Leczenia Pylicy Prof. W. Zahorskiego,
- 1963r. Ośrodek Laryngologiczny Kliniki Otolaryngologii z Wrocławia pod kierunkiem Prof. W. Jankowskiego, Prof. Lucynę Pośpiech,
- 1972r. – Ośrodek Astmologii Dziecięcej obecnie pod kierunkiem Prof. A.Boznańskiego,
• 1978r. – Ośrodek Leczenia Chorych Narażonych Na Chemiczne Uszkodzenia Układu Oddechowego,
• po 1999r. powołano do życia obecnie funkcjonujący:
- Ośrodek Badawczo Konsultacyjny Prof. Zygmunta Zdrojewicza powstały na bazie Poradni Osteoporozy,
- Ośrodek Badawczo – Konsultacyjny AWF z Wrocławia powstały na bazie ZPL w Szczawnie Zdroju pod kierunkiem Prof. Krzysztofa Wroneckiego,
- Porozumienie o realizacji zajęć praktyczno- dydaktycznych pomiędzy Akademią Medyczną w Poznaniu, Wałbrzyską Wyższą Szkołą Zarządzania i Przedsiębiorczości w Wałbrzychu i „Uzdrowisko Szczawno - Jedlina” S.A. dla studentów Wydziału Fizjoterapii.
Rozwój metod leczniczych po 1998r.:
- okłady borowinowe,
- inhalacje celkowe,
- laseroterapia, magnetoterapia, kąpiele czterokomorowe,
- kąpiele zmiennostrumieniowe,
- krioterapia miejscowa (komora kriogeniczna),
- chromofototerapia,
- hydrokinezyterapia.
• wyodrębnienie Działu Kinezyterapii.
• sprzęt leczniczo-zabiegowy produkcji uznanych firm zachodnioeuropejskich:
- Unbescheiden Gmbh (hydroterapia, elektroterapia, światłolecznictwo),
- Ketller ((Kinezyterapia),
- Monavk (kinezyterapia),
- Erbe (elektroterapia),
- Sport – Art (kinezyterapia),
- Zimmer Elektromedzin (elektroterapia),
- Hydrosun Medizintechnik Gmbh (światłolecznictwo ).
Stosowane obecnie (i wcześniej) fizykoterapeutyczne metody lecznicze oparte są w przeważającej części na obserwacjach klinicznych bez badań randomizowanych, bez grup kontrolnych.
Znakomitym przykładem jest fakt, iż metody te są stosunkowo rzadko stosowane w USA, a jeszcze rzadziej pisze się o nich w fachowej amerykańskiej literaturze medycznej.
Świadczy to naglącej potrzebie wykonania badań wieloośrodkowych przeprowadzonych zgodnie z wymogami współczesnej nauki.
Może to z jednej strony utrudnić ich medyczne zastosowanie, ale istnieje realne „niebezpieczeństwo”, że metody te okażą się mało efektywne lub nawet bez jakiegokolwiek działania. I to ze wszystkimi związanymi z tym skutkami społecznymi np. dotyczące miejscowości uzdrowiskowych.
Olbrzymi obszar przyszłych badań będą zapewne stanowiły badania dotyczące wzajemnych interakcji pomiędzy stosowanymi czynnikami, a zwłaszcza wzajemne relacje wywoływanych przez nie zmian fizykalnych i biologicznych w organizmie. W odniesieniu do zjawisk cytofizykochemicznych i cytobiologicznych, zmian właściwości tkanek, narządów, układów, itp.
Badania winny objąć nie tylko samo oddziaływanie czynnika fizykalnego, ale wpływ zmian poszczególnych składowych tego zjawiska na uzyskiwany efekt biologiczny.
Kolejną niezwykle ważną kwestią jest ocena porównawcza oddziaływania poszczególnych zjawisk fizykalnych dla osiągnięcia zamierzonego efektu biologicznego np. efektu p/bólowego. W najkrótszym czasie, najmniej obciążają chorego, minimalizują skutki uboczne i czynią to po najmniejszych kosztach.
