BALNEOTERAPIA obejmuje zabiegi lecznicze w postaci:
- kąpieli,
- natrysków,
- irygacji,
- masażu podwodnego,
są one wykonywane przy użyciu wód mineralnych.
HYDROTERAPIA obejmuje dokładnie te same rodzaje zabiegów, ale wykonywanych przy użyciu wody gospodarczej.
W kąpieli zachodzi tzw. inwersji wodnej mającej wpływ na równowagę wodno-elektrolitową (przesunięcia jonów i płynów zgodnie z gradientem stężeń).
Balneoterapia wywiera wpływ na wydzielanie hormonów:
↑wydzielenia reniny,
↓wydzielenia aldosteronu,
↓wydzielenia amin katacholowych,
↓wydzielania wazopresyny.
Zachodzi:
- zjawisko przesunięcia płynów z obszaru skóry do narządów wewnętrznych,
↓
- spadek RR, zwolnienie częstości tętna,
- wzrost diurezy, w tym natriudiarezy.
Wpływ ciepła na organizm ludzki:
1. Odczyn miejscowy
- rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, tkanki podskórnej i mięśni
- miejscowy wzrost przepływu krwi,
- działanie p/bólowe,
- obniżenie napięcia mięśniowego
2. Odczyn ogólny:
- zwiększone wydzilanie potu i substancji w nim zawartych (NaCl),
- przyspieszony metabolizm,
- podaje się, że wzrost temperatury ciała ↑ 1o C powoduje wzrost ↑ o 20 tętna/min.
- ↓ wysycenie tlenem krwi tętniczej,
- ↑ wysycenie tlenem krwi żylnej.
→ Przewodnictwo cieplne – ilość ciepła przekazywana poprzez 1 cm powierzchni w czasie 1 sek. przy wzroście temperatury o 1 o; szybkość pobierania jak i oddawania ciepła.
→ Pojemność cieplna – jest to stosunek ilości ciepła dostarczanego do danego ciała, w stosunku do obserwowanego wzrostu temperatury np. borowina, kąpiel solankowa pobiera i zatrzymuje ciepło, wolno je oddając.
PRAWO DASTRA - MORATA – bodźce termiczne działając na duże powierzchnie powodują podobne reakcje naczyń krwionośnych skórnych (powierzchownych), w stosunku do naczyń krwionośnych narządów wewnętrznych , ZA WYJATKIEM naczyń: ŚLEDZIONY, NERKI, MÓZGU.
Temperatury subiektywnie obojętna:
- dla powietrza ok.20oC,
- w wodzie gospodarczej 34-36oC,
- w kąpielach kwasowęglowych 32-34oC,
- w kąpielach gazowych 21-29oC.
KĄPIELE LECZNICZE - występuje odczyn kąpielowy, będący odpowiednikiem odczynu uzdrowiskowego, będący wyrazem przeciążenia organizmu stosowanymi zabiegami leczniczymi. Jest to stan fizjologiczny, podczas którego następuje „przestrojenie” organizmu na wyższy poziom reaktywności.
KĄPIELE MINERALNE (dzielono w zależności od użytego medium zabiegowego):
1. kąpiele solankowe,
2. kąpiele kwasowęglowe ,
3. kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe,
4. kąpiele radoczynne,
5. kąpiele ozonowe
Ponadto:
1. kąpiele naturalne (przy źródle lub na nim)
2. kąpiele sztucznie przygotowane (poprzez rozpuszczanie medium w wodzie gospodarczej).
1. indywidualne,
2. grupowe (w basenach lub suche w CO2)
1. całkowite (bez głowy)
2. częściowe
1. bez ćwiczeń,
2. z ćwiczeniami = kąpiele kinezyterapeutyczne.
Lecznicze działanie kąpieli mineralnych związane jest z oddziaływaniem:
1. bodźców niespecyficznych
- mechanicznych,
- termicznych,
- osmotycznych,
- psychicznych.
2. bodźców specyficznych poprzez swoiste elementy zawarte w wodzie mineralnej.
Ponadto:
1. kąpiele naturalne (przy źródle lub na nim)
2. kąpiele sztucznie przygotowane (poprzez rozpuszczanie medium w wodzie gospodarczej).
1. indywidualne,
2. grupowe (w basenach lub suche w CO2)
1. całkowite (bez głowy)
2. częściowe
1. bez ćwiczeń,
2. z ćwiczeniami = kąpiele kinezyterapeutyczne.
Lecznicze działanie kąpieli mineralnych związane jest z oddziaływaniem:
1. bodźców niespecyficznych
- mechanicznych,
- termicznych,
- osmotycznych,
- psychicznych.
2. bodźców specyficznych poprzez swoiste elementy zawarte w wodzie mineralnej.
Drogi oddziaływania:
- miejscowo (bezpośrednio na powłoki skórne),
- ogólnoustrojowo,
- na drogi oddechowe (w formie inhalacji)
• + solanki,
• - CO2, siarkowo - siarkowodorowe ! uwaga
Mechanizm oddziaływania:
- poprzez receptory skórne (poziom reakcji skórnych),
- poprzez zakończenia nerwowe układu wegetatywnego,
- poprzez układu wydzielania endokrynnego, w tym hormony tkankowe.
Poziomy zachodzących reakcji:
- skórny = powierzchowny,
- rdzeniowy,
- korowo – podkorowy.
Oddziaływanie lecznicze odbywa się zarówno podczas kąpieli jak i po jej zakończeniu (w tzw. warstwie luźnej komórek skóry odkładają się substancje z kąpieli solankowych, itp. (nie opłukiwać skóry).
KĄPIELE SOLANKOWE
• Właściwości fizyczne:
1. stężenie od 1,5 do 6%
← → b. silnie drażni skórę
inhal.
krenoterapia
2. wysoki ciężar właściwy,
3. wysokie ciśnienie osmotyczne,
4. wysokie ciśnienie hydrostatyczne,
. duża wyporność,
2. duża pojemność cieplna,
3. małe przewodnictwo cieplne.
Działanie biologiczne:
- rozszerzają naczynia włosowate,
- poprawiają ukrwienie,
- stymulują układ autonomiczny,
- stymulują wydzielenie hormonów tkankowych, (histamina, serotamina, adrenalina, Ach, brady Kinina),
- mogą doprowadzić do przegrzania organizmu
↓
- zmniejszenie RR i akcji serca,
- rozszerzenie łożyska obwodowego,
- zmniejszenie napięcia mięśni
Rodzaje :
1. naturalne,
2. przyrządzone sztucznie
Można rozróżnić też:
1. kąpiele solankowe indywidualne,
2. kąpiele solankowe zbiorowe,
1. bez ćwiczeń,
2. kinezyteraputyczne (ćwiczenia oporowe i w obciążeniu).
Wskazania:
Układ ruchu: schorzenia reumatoidalne, choroby zwyrodnieniowe stawów, gościec tkanek miękkich,
zespoły bólowe,
choroby ortopedyczne.
stany przebiegające ze wzrostem napięcia mięśni
Nerwica wegetatywna
Choroby dermatologiczne: wyprysk łojotokowy skóry, łuszczyca.
Są także stosowane w łagodzeniu objawów klimakteryjnych
i obniżonej odporności
Metodyka:
kąpiele w serii o wzrastającej temperaturze, zasoleniu i czasie. Wymaga też dłuższych odpoczynków po zakończeniu kąpieli.
PRZECIWWSKAZANIA DO WYKONYWANIA KĄPIELI SOLANKOWYCH
• choroby w okresie zaostrzenia i stanie ostrym,
• kollagenozy,
• świeże stany pooperacyjne (ortopedyczne),
• pobudzenia, psychozy,
• stany zapalne w układzie oddechowym,
• wszystkie uszkodzenia skóry, stany ropne,
• ubytki skóry,
• owrzodzenia żylakowate,
• krwawienia i skłonności do krwawień,
• niewydolność sercowo-naczyniowa /III/IV CCS/ III/IV wg NYHA,
• IIIo choroby nadciśnieniowej.
KPIELE KWASOWGLOWE
• Właściwości fizyczne:
- bezwonny gaz o lekko kwaśnym smaku i zapachu,
- ok.1,5 x cięższy od powietrza,
- dobrze rozpuszczalny w wodzie i tłuszczach (przenika przez skórę,
- rozpuszczalność maleje wraz ze wzrostem temperatury,
- z wodą tworzy łatwo dysocjujący kwas węglowy.
Wydala się na skórze w postaci warstwy pęcherzyków tworząc warstwę izolującą.
Rodzaje:
1. naturalne,
2. przyrządzone sztucznie
CO2 przenika skórę, zależy to od:
- różnicy stężeń (zwykle 10-20x)
- temperatury (jw.),
- szybciej w obecności soli mineralnych,
- szybciej wraz ze wzrostem ciśnienia hydrostatycznego,
- osobniczych właściwości skóry (grubość, temperatury, wilgotności, itp.)
Działanie biologiczne zależne jest od stężenia CO2, temperatury (j.w.),
od obecności soli mineralnych (j.w.)
Obliczono, że podczas kąpieli przeciętnego dorosłego mężczyzny w ciągu 1 godz., przy stężeniu (500 mg CO2 w 1l wody, może wchłonąć się do 9l CO2
• Kąpiel winna zawierać minimum 1.000 mg CO2 w 1l wody = woda kwasowęglowa.
Reakcje w skórze zachodzą już przy obecności 600 mg CO2 w 1l wody
Wyróżniamy kąpiele:
1. wodne (j.w.),
2. gazowe (wymagane odpowiednie zabezpieczenie techniczne , wymuszona wentylacja, itp.
- indywidualne ,
- grupowe.
(w ubraniu – przenika , uwaga na RR ↓↓)
• kąpiele gazowe powodują:
- zwiększenie pobudliwości receptorów ciepła ↑,
- zmniejszają pobudliwość receptorów zimna ↓,
- uwalniane pęcherzyki CO2 pobudzają mechanoreceptory skórne,
- rozszerzają naczynia włosowate (rumień) = bezpośrednie działanie na naczynia, wtórnie poprzez działanie hormonów.
• Biologiczne działanie kąpieli CO2:
- poprawa ukrwienia,
- rozszerzenie naczyń włosowatych,
- decentralizacja krwi,
- wzrost powrotu krwi do serca i wzrost rzutu na obwód,
- zwolnienie akcji serca,
- wzrost przepływu wieńcowego,
- wzrost diurezy i natriudiurezy,
- ↓ poziomu kwasu mlekowego,
- ↑wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych,
- początkowo zmniejszenie, później zwiększenie wentylacji płuc.
Wskazania
- nadciśnienie I0 i IIo,
- proces miażdżycowy k.k. dolnych I0 i IIo,
- choroba Reynaulda ,
- stabilna choroba wieńcowa I i II CCS,
- wyrównanie wady serca (poprawa krążenia wieńcowego),
- polineuropatia,
- nerwica wegetatywna,
- stwardnienie rozsiane.
• Metodyka
- wanna płytsza (głowa na krawędzi),
- przykryta (uwaga na inhalacje),
- sprawna wentylacja,
- właściwy sposób napełnienie wanny (unikać przepływów burzliwych, gwałtownego pienienia się, wanna najpierw napełniania woda o odpowiedniej temperaturze, a od dołu wprowadzone CO2).
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
• używana siarka występuje w postaci gazowej, siarkowodoru, jonu wodoro-siarkowego, jonu siarczanowego, siarki koloidalnej.
• wody mają odczyn pH od 6 do 8 (lekko zasadowe lub lekko kwaśne),
• dobrze przenika przez skóra w postaci siarkowodoru i siarki koloidalnej, w naskórku ulega przemianie w siarczany , które przenikają do krwioobiegu ,
• Stężenia są zależne od stężenia siarkowodoru,
- małe do 50 mg/l,
- średnie od 50 -100mg/l
- duże ↑ 100 mg/l
Działanie biologiczne:
- miejscowe działanie keratolityczne i keratoplastyczne,
- silnie rozszerzają naczynia położone głębiej (rumień),
- silnie pobudzają mechanoreceptory skóry (swędzenie i pieczenie),
- rozszerzają naczynia na obwodzie z decentralizacją krążenia,
- pobudzenie osi hormonalnej przysadka ↔ nadnercza
- uzupełniają niedobory siarki w organizmie (aminokwasy tzw. siarczkowe, melatonina, cystyna), wzrost syntezy kwasu chondroitynosiarkowego (chrząstka stawowa),
- działanie odtruwające przy zatruciu Hg., As, Pb, Bi
Obliczono, że podczas kąpieli wchłania się od 6 do 20 mg suchej siarki, przy tzw. obrocie dobowym ok. 2000 mg
• Metodyka:
- wanna płytsza, przykryta, z głową ponad brzegiem wanny (siarkowodór jest trujący),
- sprawna wentylacja przypodłogowa (siarkowodór jest cięższy od powietrza),
- właściwe napełnianie wanny,
- uwaga na metale (agresywne dla metali – biżuteria).
Objawy zatrucia:
- senność,
- pobudzanie żołądkowo-jelitowe,
- bóle mięśni, głowy.
• Wskazania:
Narząd Ruchu:
- Reumatologia:choroby zapalne, RZS, ZZSK, Choroby zwyrodnienia stawów, zespoły bólowe, stany pourazowe i pooperacyjne.
Układ krążenia:
- choroba nadciśnieniowa Io i II0, zaburzenia krążenia na obwodzie.
Dermatologia:
- łuszczyca, trądzik, wyprysk kontaktowy, dermatozy zawodowe.
PRZECIWWSKAZANIA:
- zaostrzenie chorób zapalnych,
- świeże stany pooperacyjne ,
- niewydolność sercowo-naczyniowe wg III/IV CCS,
- zmiany troficzne skóry, owrzodzenia, zmiany ropne.
KĄPIELE RADOCZYNNE
- emisja promieniowania jonizującego,
- bardzo dobrze przenika przez skórę i błony śluzowe.
TEORIE DZIAŁANIA
- tzw. teoria oddziaływania l i n i o w e g o (zawsze szkodliwe),
- tzw. teoria hormezy radiacyjnej, traktująca promieniowanie radoczynne tak jak każdy lek mający działanie uzależnione od dawki.
Efekty działania biologicznego:
- silne rozszerzenia naczyń,
- silnie pobudzający wpływ na oś przysadka ↔ nadnercza (i inne gruczoły)
↓
- wzmożenie procesów biologicznych w organizmie
Wskazania:
- nadciśnienie tętnicze Io i II0,
- miażdżyca KK. dolnych,
- zaburzenia czynnościowe krążenia obwodowego,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- ZZSK,
- przewlekłe stany zapalne w układzie oddechowym,
- neuropatie,
- zapalenia nerwów,
- nerwice.
PRZECIWWSKAZANIA
- wiek ↓ 40rż.
- ciąża,
- choroby nowotworowe i stany przedrakowe,
- osoby zawodowo narażone na promieniowanie jonizujące.
OGÓLNIE:
• KĄPIELE SOLANKOWE – temp. 36-38o C (gorące), czas 15-20mm w serii 14-18, co 3-ci dzień do →codziennie.
• KĄPIELE KWASOWĘGLOWE – temp. 32-35o C (chłodne), czas 15-20mm w serii 12-15, co 2-gi dzień → codzienne.
• KĄPIELE SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE – temp. 33-38o C, czas od 5 do 15 min. w serii od 5-12, co 3-ci dzień lub rzadziej (silne działanie biologiczne)
• KĄPIELE RADOCZYNNE – temp. 32-37o C, czas 15-20 min., w serii od 8-12, codziennie lub co 2-3 dzień.
