1. Czynniki instytucjonalno-organizacyjne przyczyniające się do powstawania agresji (zarówno u uczniów jak i u nauczycieli):
zbyt dużo dzieci w klasach
zbyt dużo czasu spędzanego w sposób ukierunkowany
za mało możliwości wycofania się z pracy grupowej zbyt mało możliwości tworzenia
ograniczona ruchliwość (za dużo siedzenia na krzesłach lub stołach, za mało przestrzeni i okazji do ruchu)
struktura organizacyjna szkoły („okienka", klasy łączone, zmiana nauczycieli itp. )
ogólny standard budynku i otoczenia (oświetlenie, poziom hałasu i wystrój pomieszczeń /zbyt dużo lub zbyt mało bodźców sprzyja agresji)
2. Przyczyny psychologiczne, które powodują wzrost zachowań agresywnych to:
frustracja wynikająca z braku dobrego kontaktu z dorosłymi lub agresja z ich strony
niskie poczucie własnej wartości, połączone z duża ilością otrzymywanych przez nich negatywnych komunikatów od dorosłych
modelowanie zachowań agresywnych w mediach, subkulturach, rodzinach
brak jasnych i przestrzeganych reguł życia szkolnego
mała umiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych i negatywnych uczuć, a zwłaszcza złości
brak umiejętności konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych
frustracja spowodowana brakiem perspektyw życiowych
3. Uwarunkowania pedagogiczne zachowań agresywnych:
zbyt rzadko wykorzystywane umiejętności konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych przez nauczycieli
niewłaściwe sposoby komunikowania się z uczniami, powodujące ich agresję (poniżanie, krytykowanie, wyśmiewanie lub niezauważalne osiągnięć uczniów)
nieumiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych i trudnych uczuć (także wynikających z kontaktów z uczniami)
rozładowywane napięć podczas lekcji (nastawienie na szybki skutek bez uwzględniania przyczyn i warunków)
4. Dlaczego dzieci stają się agresywne i stosują przemoc?
a) dzieci szczególnie często mają do czynienia z agresją i przemocą w rodzinie
b) w rodzinie panuje chaos, a role matki i ojca nie są w pełni realizowane. Może się to między innymi wyrażać przez:
negatywny lub chłodny stosunek emocjonalny rodziców do dziecka (przede wszystkim w pierwszych latach jego życia)
brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno przekraczać w zachowaniu wobec rodziców, rodzeństwa, innych dorosłych i rówieśników
brak reakcji ze strony rodziców w rozpoznawaniu i akceptowaniu dziecięcych zachowań
w rodzinie często używa się w stosunku do dzieci agresji i przemocy
c) Mało rozwinięta samokontrola swoich emocji. Dzieci mają wówczas ogromne kłopoty w radzeniu sobie ze strachem, lękiem czy poczuciem krzywdy lub winy i nie są w stanie przewidzieć swoich reakcji emocjonalnych i nie kontrolują swoich zachowań.
d) Ustabilizowane wzory zachowań agresywnych i stosowania przemocy. Zapewniają one odnoszenie sukcesów i są dla nich nagradzające.
e) Używanie alkoholu i narkotyków. Wielu badaczy zgadza się z tym, że alkohol powoduje wzrost zachowań agresywnych, ponieważ obniża kontrolę i ogranicza właściwą ocenę sytuacji. Bez wątpienia używanie różnych narkotyków związane jest z tego samego powodu z zachowaniami agresywnymi.
f) Pokazywana w telewizji przemoc w poważnym stopniu wpływa na uczenie się jej przez dzieci. Badania pokazują, że przemoc w telewizji może:
• wpływać na agresywne zachowania
• tłumić wrażliwość w odbiorze realnego życia
• uczyć nierealistycznych zachowań
5. Zarys programu zaradczego:
A/ Środki zaradcze na poziomie szkoły:
Przeprowadzenie ankiety wśród uczniów. Analiza sytuacji.
Dzień poświecony problemowi mobbingu w szkole (zamiast zwykłych lekcji).
Większa kontrola podczas przerw.
Więcej ciekawych zajęć pozalekcyjnych.
Uruchomienie telefonu kontaktowego.
Ogólnoszkolne zebranie rodziców.
Doskonalenie i samodoskonalenie nauczycieli (grupy rozwojowe).
Współpraca dom - szkoła.
B/ Środki zaradcze na poziomie klasy:
Regulamin klasowy zawierający normy postępowania zapobiegające mobbingowi wyjaśnienie problemu, nagradzanie i sankcje.
Godzina wychowawcza.
Gry i zabawy przeciw agresji (literatura).
Nauka poprzez współpracę.
Wspólne zajęcia wzmacniające więzi miedzy uczniami.
Zebranie rodziców, indywidualne rozmowy.
C/ Środki zaradcze na poziomie jednostki:
Poważne rozmowy ze sprawcami i ofiarami mobbingu.
Rozmowy z rodzicami uczniów, których problem dotyczy, ewentualnie także w obecności dzieci.
Wykorzystanie pomysłowości (nauczyciela i rodziców) w pomaganiu ofiarom względnie ich prześladowcom.
Pomoc ze strony neutralnych uczniów.
Pomoc i wsparcie dla rodziców ze strony szkoły.
Fachowa pomoc psychologa (psychoterapeuty) dla rodziców i uczniów szykanowanych (także szykanujących).
Zmiana klasy lub szkoły.