POWSTANIE STYCZNIOWE 22 - 23 STYCZNIA 1863 r.
Przyczyny :
* porażka Rosji w wojnie krymskiej (wojna Rosji z koalicją Turcji, Anglii, Francji i Sardynii)
* branka
* sukcesy Włochów (przy pomocy Francji pokonali Austrię i zjednoczyli większą część swojego kraju)
* zaostrzenie represji ; aresztowania polskich patriotów
Przyczyny klęski powstania:
* przewaga militarna Rosji
* tylko mała grupa chłopów brała udział w powstaniu a Ci, którzy w nim nie uczestniczyli przybrali postawę obojętną lub nawet wrogą
* źle uzbrojona armia, brak znajomości terenu, na którym walczyli, brak doświadczenia dowódców
* brak pomocy ze strony państw zachodnich
* utrudnianie przekraczania granicy i działań powstańczych przez inne kraje zaborcze (Austria i Prusy)
* podział na Białych i Czerwonych ; brak zgodności, zorganizowania i współpracy samych powstańców
Skutki:
* całkowita utrata autonomii przez Królestwo Polskie
* Królestwu Polskiemu nadano nazwę Kraju Przywiślańskiego (a więc z nazwy całkowicie zniknął wyraz 'Polska')
* uczestników powstania zsyłano do więzienia i na Sybir, niektórzy wyemigrowali
* konfiskowano majątki powstańców
* uwłaszczenie chłopów
Czerwoni (nazywali siebie 'partią ruchu') - zwolennicy walki zbrojnej, za ważne uznali uwłaszczenie chłopów i ich udział w powstaniu. Do tego ugrupowania należał Jarosław Dąbrowski
Biali - potępiali walkę zbroją, uwłaszczenie i powołanie chłopów do walki. Dążyli do uzyskania ustępstw i ugody z Rosją za pomocą nacisków i perswazji. Do białych przynależeli m.in. Andrzej Zamoyski i Leopold Kronenberg.
ważne postaci :
Aleksander Wielopolski - konserwatywny polityk Królestwa Polskiego, zwolennik polityki prorosyjskiej. Polski arystokrata, reprezentował postawę lojalizmu (posłuszeństwa) wobec cara. Był pewien, że wszelkie powstańcze próby zakończą się klęską, niepowodzeniem i niepotrzebnymi ofiarami. Twierdził, że tylko dzięki ugodowej polityce można osiągnąć zgodę na przeprowadzenie reform, i za zgodą Petersburga przeprowadził kilka z nich (aby dowieść słuszności swojej koncepcji), m.in. umożliwił chłopom zamianę pańszczyzny na czynsz, zlikwidował ograniczenia praw ludności żydowskiej, przywrócił język polski w szkołach i urzędach, dzięki niemu utworzono Szkołę Główną w Warszawie. Pomimo to, jego ugodowe postępowanie wobec caratu budziły odrazę i niechęć społeczeństwa polskiego. Tym bardziej, że odrzucił propozycję białych o współpracy we wprowadzaniu reform. Słynne stało się jego stwierdzenie , że "o ile dla Polaków zrobić coś można, o tyle z Polakami nic zrobić się nie da"
Romuald Traugutt - zreorganizował wojska powstańcze i wydał dekrety dotyczące uwłaszczenia chłopów. Niestety jego zapał i poświęcenie nie były w stanie zmienić biegu wypadków, i choć losy powstania były już przesądzone, to Traugutt pozostał na swoim stanowisku do końca W kwietniu 1864 r. został aresztowany i powieszony, wraz z innymi członkami Rządu Narodowego, na stokach Cytadeli w Warszawie.
