Józef Piłsudski
Pierwszy Marszałek Polski, ur. 1867 w Żułowie pod Wilnem, w rodzinie, zaangażowanej czynnie w powstaniu styczniowem, wychował się w atmosferze tradycyj patrjotycznych i walki orężnej z Rosją.
Ukończywszy gimnazjum w Wilnie, zapisał się 1885 na wydział medyczny uniwersytetu charkowskiego, skąd został wkrótce wydalony za udział w rozruchach studenckich. Wróciwszy do Wilna brał udział w kółkach młodzieży o zabarwieniu socjalistycznem. 1887 został wmieszany w przygotowywany przez rewolucjonistów rosyjskich spisek na życie cara i zesłany na pięć lat na Syberję wschodnią, początkowo do Kiryńska nad Leną. potem do Tunki. 1892 powrócił do Polski i wziął udział w stworzeniu Polskiej Partji Socjalistycznej. 1894 objął redakcję jej organu "Robotnika". Niestrudzony propagator idei niepodległości, przyczynił się wydatnie do nadania socjalizmowi polskiemu zabarwienia patrjotycznego. Pod pseudonimem "Wiktor" objeżdżał Królestwo i "ziemie zabrane", rozwożąc drukowane przez się pismo, zakładał wszędzie tajne organizacje, apelując w pierwszym rzędzie do robotników. Po ośmioletniej pracy podziemnej został 1900 aresztowany i osadzony w X. Pawilonie w Warszawie. Symulując obłęd, zmusił tem władze do przeniesienia go do szpitala św. Mikołaja w Petersburgu, skąd zbiegł 1901 przy pomocy lekarza Wład. Mazurkiewicza. Osiadłszy w Krakowie, brał udział w życiu politycznem Galicji, krzewiąc myśl walki zbrojnej z caratem. Po wybuchu wojny rosyjskojapońskiej wyjechał do Tokio, aby uzyskać od rządu Mikada pomoc dla ruchu zbrojnego w Królestwie. Wróciwszy do kraju, zorganizował 13 listopada 1904 zbrojne wystąpienie przeciw władzom rosyjskim na pl. Grzybowskim w Warszawie, następnie utworzył organizację bojową, jako zawiązek przyszłej siły zbrojnej i kierował jej walką przeciw caratowi. Gdy w Pol. Partji Socjalistycznej wziął górę kierunek, wrogi dążeniom niepodległościowym, Piłsudski wystąpił z niej wraz z grupą swych zwolenników i utworzył t. zw. "Frakcję Rewolucyjną". Po upadku rewolucji w Królestwie, terenem jego działalności stała się Galicja.
W przewidywaniu wojny europejskiej głównym celem Piłsudskiego stało się przygotowanie polskiej siły zbrojnej. Propaganda jago w tym kierunku przez długi czas trafiała na opór i brak rozumienia szerokich warstw, odzwyczajonych od myśli o polskim czynie orężnym. Dopiero po przesileniu z powodu aneksji Bośni i Hercegowiny nastąpił zwrot i Piłsudskiemu udało się powołać do życia "Związki Strzeleckie". Zajęty odtąd tworzeniem szkół oficerskich i kursów obozowych, kształceniem instruktorów, rozwojem polskiej literatury wojskowej, z chwilą wybuchu wojny światowej zarządził mobilizację strzelców i 6 sierpnia na czele kompanji kadrowej wkroczył do Królestwa i zajął opróżniony przez Rosjan pas pograniczny.
