Świat metafizyczny oraz rzeczy nadprzyrodzone od zawsze interesowały wielu twórców z najróżniejszych epok. Twórcy Ci w swych utworach przypisywali metafizyce ogromne znaczenie i różne funkcje. Od zarania dziejów utwory, w których pojawiała się metafizyka były utworami wielokrotnie głębszymi i bardziej refleksyjnymi niż te, w których była ona pominięta. Świat duchowy, zjawy i mary interesują ludzi i pociągają ich swoją tajemniczością, nielogicznością i nierealnością. Tak częste sięganie do świata nadprzyrodzonego było spowodowane niewiedzą ludzką- człowiek nie potrafiący wytłumaczyć w logiczny sposób niektórych zjawisk ziemskich sięgał właśnie do tego świata. Metafizyka wiedzie prymat głównie w epoce romantyzmu. Jednakże czym tak naprawdę jest świat metafizyczny i owe duchy? Otóż duch to istota nadprzyrodzona, ukazująca się ludziom w celu przekazania jakiś konkretnych informacji: przesłania lub przestrogi na dalsze życie. Wyróżniamy duchy dobre, to te, które pomagają ludzkości oraz złe, które prowokują do zdrady i cierpienia.
Zjawy i świat metafizyczny ukazany jest w większości czołowych dzieł literatury polskiej na przykład w dramacie romantycznym pod tytułem „Dziady” Adama Mickiewicza, a także w podanym fragmencie charakterystyki „Wesela” Stanisława Pigonia oraz dramacie symbolicznym „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Oba te utwory łączą w sobie pierwiastki realne i metafizyczne.
Pierwszym z utworów jest dramat romantyczny „Dziady” Adama Mickiewicza. W każdej z czterech części utworu pokazane są sceny metafizyczne i postacie z zaświatów. W części II ukazany jest staropolski obrzęd „dziadów”, w którym przewodnik- Guślarz przywołuje dusze zmarłych, które nie mogą dostać się do nieba zanim nie odpokutują za grzech ziemskie. Ukazane są więc dzieci, Józio i Rózia, które nie zaznały cierpienia, Zły Pan, który był okrutny dla swych poddanych, duch Zosi, która naprawdę nie kochała oraz na końcu utworu ukazuje się Widmo, które jest niejasną pistacją- jest to młody mężczyzna zakochany w Pasterce.
Romantycy uważali, ze tylko ludzie prości, chłopi są w stanie tak naprawdę zrozumieć i odczytać przesłanie jakie niosą nam zjawy. W III części tego utworu ukazane są dwie sceny metafizyczne- pierwsza jest to widzenie księdza Piotra, któremu, leżącemu krzyżem w swej celi, ukazuje się mistyczna wizja historii cierpień narodu oraz jej sens. Losy narodu polskiego porównane są do losów Chrystusa. Drugim mistycznym nawiązaniem w tej części utworu jest monolog Gustawa- Konrada. W Małej i Wielkiej Improwizacji porusza on tematy związane z rolą i funkcją poezji oraz ideę mesjanizmu.
Kolejnym dramatem, tym razem symbolicznym, w którym bardzo ważną rolę pełni metafizyka jest utwór Stanisława Wyspiańskiego pod tytułem „Wesele”. Dzieło to poświęcone jest krytyce narodu polskiego- jako niezdolnego do podjęcia walki, pogrążonego w letargu, uśpionego, przyzwyczajonego do życia pod zaborami, a także każdej warstwy społecznej z osobna. Metafizyka w tym utworze przejawia się w symbolach oraz postaciach każdej z przedstawionych bliżej postaci ukazuje się zjawa, która niesie przesłanie lub przestrogę. Dla przykładu Poecie, czyli Kazimierzowi Przerwie- Tetmajerowi ukazuje się Rycerz- średniowieczny bohater Zawisza Czarny, który nawołuje go do podjęcia działania, potępia jego eskapizm, izolacjonizm i egoizm. Postacie te są niczym innym jak alter ego bohaterów dramatu- odzwierciedleniem ich ukrytych cech, prowokacją sumienia.
Kolejnym przejawem świata metafizycznego jest Chochoł i chocholi taniec. Postać Chochoła to personifikacja przykrytego słomą krzaka róży, który symbolizuje letarg i marazm społeczeństwa polskiego, a także nadzieję na przebudzenie, czyli odzyskanie niepodległości.
W przedstawionym fragmencie charakterystyki „Wesela” Stanisława Pigonia mamy wyraźnie podkreśloną rolę i funkcję jaką pełni metafizyka w tym utworze. Otóż autor uważa iż sfery te- świat realny i metafizyczny- są ze sobą połączone, przenikają się i granica między nimi jest bardzo cienka i ulotna. Uważa również iż ukazanie scen i postaci metafizycznych jest główną zaletą i cechą struktury dramatycznej owego dzieła. Autor uświadamia czytelnikowi rolę sił nadprzyrodzonych w życiu prostego człowieka- stawia tezę iż świat realny w tym utworze nie mógłby istnieć bez metafizyki- jest ona nierozerwalnie związana z doktryną i strukturą dzieła Wyspiańskiego.
Słowa te można odnieść do utworu „Dziady” Adama Mickiewicza z kilku przyczyn. Po pierwsze tak samo jak w „Weselu” również w „Dziadach” świat realny, rzeczywisty nie mógłby istnieć bez świata metafizycznego, duchowego. Po drugie granica między tymi światami jest cienka, ulotna, a w niektórych momentach nawet całkowicie znika. Następnie oba te utwory pisane były w bardzo trudnym okresie dziejowym w jakim znajdowało się społeczeństwo polskie- długoletni okres zaborów, spowodował wzrost uczuć patriotycznych i woli do odzyskania niepodległości. Twórcy tych epok starali się poprzez świat metafizyczny wskrzesić w nadwodzie wolę walki i nadzieję na lepsze jutro. Poza tym spotkanie dwóch światów- realizmu i metafizyki prowadzi do proroctwa nad dalszym losem narodu. Utwory te ukazują przyszłość świata, poezji, a także poszczególnych jednostek. Duchy i zjawy mają niebagatelną rolę w życiu bohaterów utworów- za każdym razem zjawiają się z moralnym przesłaniem lub upomnieniem dla jednostki by zmieniła swoje życie. Jednakże nie zapominajmy, że mają one dwuznaczny charakter- kiedy są to złe mary doprowadzają do obłędu i szaleństwa. Świat metafizycznym może być manifestem zastanej sytuacji, próbą interpretacji rzeczywistości i historii, a także dopełnieniem charakterystyki bohatera poprzez pokazanie jego alter ego. Metafizyka i świat realny w tych utworach są nierozerwalne, granica między nimi zaciera się, są równocześnie nieodłącznym elementem do interpretacji całego dzieła
Zastanów się, czy charakterystykę Wesela przedstawioną przez Stanisława Pigonia można odnieść do Dziadów Adama Mickiewicza. Dlaczego? Porównaj w pracy pisemnej relacje między „światem a zaświatem” w obydwu dramatach.
Młoda Polska
Odsłon: 524