Zjawy - upiory - wampiry
Zjawy - Istoty nierealne, przeważnie z zaświatów, stanowią niekiedy element świata rzeczywistego; mogą nimi być: rusałki, gnomy, trolle, elfy, koboldy. Funkcja takich postaci to: wymierzanie sprawiedliwości, wzbudzanie strachu w bohaterach, wytłumaczenie irracjo-nalności świata pozaliterackiego;
upiory - duchy, widma ludzi zmarłych, błąkające się po świecie, kojarzone przeważnie z siłami zła;
wampiry - żywe trupy; pojawiają się w demonologii słowiańskiej, ale także w kulturze filipińskiej (zoombie); zmar-li, którzy żyją dzięki wypijaniu krwi. ludzi żyjących.
,;Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią" - patrz: śmierć.
J. Kochanowski „Tren XIX" - patrz: sen.
W. Szekspir „Sen nocy letniej" - 1)
Oberon i Tytania, król i królowa elfów, na skutek sprzeczki małżeńskiej wpro¬wadzają zamęt w świat śmiertelników. Zazdrosny Oberon mści się na żonie, która pod działaniem czarodziejskiego eliksiru zakochuje się w zwykłym ateńs¬kim rzemieślniku, Spodku. 2) Główną postacią sztuki jest Puk, elf i chocholik zarazem, inteligentny i przebiegły, złoś¬liwy i ironiczny w stosunku do ludzi (O, Boże, jakimi głupcami są ci śmiertel¬nicy!). To on wprowadza zasadnicze zmiany w świat bohaterów realistycz¬nych; początkowo sieje zamęt, by potem naprawić błędy. 3) Świat fantastyczny zawiązuje akcję utworu i wpływa na rozwiązanie konfliktu pomiędzy dwie¬ma zakochanymi parami, mimo że jest niewidzialny dla zwykłych śmiertelni¬ków (z wyjątkiem Spodka). Patrz: sen.
W. Szekspir „Hamlet" - Duch zmar¬łego ojca Hamleta, który pojawia się na murach Elsynoru w noc uczty weselnej, pełni w utworze dwojaką rolę: 1) chce zmusić Hamleta do zemsty na Klaudiu¬szu; 2) jest dowodem na to, że są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śnilo się waszym filozof om. Potwierdza fakt, iż świat fantastyczny istnieje i oddziałuje na bohaterów, że ujawnia on prawdę, którą za wszelką cenę chce ukryć człowiek (Zbrodnie i spod ziemi wychodzą, aby stać się wiadomemi.). Pojawienie się Ducha to jednocześnie początek cierpień Hamleta i jego wewnętrznego rozdarcia (Chcąc być łagodnym, okrutnym być muszę.). Patrz: wina i odpowiedzialność.
W. Szekspir „Makbet" - Na poły widmowe, na poły rzeczywiste są wie¬dźmy objawiające Makbetowi tajemni¬cę jego przyszłości. Droga Makbeta od zamordowania Duncana do utraty tronu jest realizacją przepowiedni, jest także obrazem tego, jak zmienia się osobo¬wość głównego bohatera (z prawego i lojalnego rycerza staje się tyranem i mordercą). Świat fantastyczny ingeruje także w sumienie bohaterów: Lady Mak¬bet wydaje się, że jej ręce splamione są krwią, a Makbetowi ukazuje się podczas uczty duch zamordowanego Bańka.
W.