"Ars moriendi" czyli sztuka umierania - motyw śmierci w literaturze i sztuce średniowiecznej.

W utworach sredniowiecza motyw smierci bardzo czesto wystepowal w nawiazaniu do meczenskiej smierci Jezusa Chrystusa. Przykladem takiego utworu moze byc „Piesn o Rolandzie” .

Tekst ten obrazuje nam w jaki sposób czlowiek powinien przygotowac sie do nadejscia smierci tak, aby umrzec godnie jako chrzescijanin. Roland walczac w obronie wiary i króla oraz umierajac za swoja ojczyzne w pelni przedstawia nam nie tylko wizerunek chrzescijanina ale takze przykladnego rycerza.
Pomimo wszelkich cierpien nie dramatyzuje, nie boi sie momentu spotkania ze smiercia. Czeka na nia z najwiekszym spokojem. Umiera on na pagórku pod sosna. Roland robi rachunek sumienia, prosi Boga o przebaczenie. Wspomina swoja ojczyzne. W chwili smierci calkowiecie oddaje sie Bogu.

„Piesn o Rolandzie” jest przykladem typowego w sredniowieczu motywu ars moriendi, to znaczy sztuki umierania. Ukazuje w jaki sposób powinien sie przygotowac do nadejscia swych ostatnich dni prawdziwy chrzescijanin i jak nalezy godnie odejsc z tego swiata.
Inny obraz smierci glównego bohatera obserwujemy w utworze „Legenda o swietym Aleksym”. Tytulowa postac umiera w osamotnieniu i skrajnej nedzy. Nalezy jednak zaznaczyc, iz taki los byl przez Aleksego swiadomie wybrany. Wychowal sie on w ogromnym bogactwie. W noc poslubna Aleksy postanowil jednak uciec z domu i udac sie w tulaczke by prowadzic zycie pelne wyrzeczen, ascezy i goracej modlitwy. Po latach wrócil nierozpoznany na dwór ojca, gdzie doswiadczyl zaskakujacych upokorzen, odziewal sie w lachmany i byl zmuszony mieszkac pod schodami.
Aleksy znal date swojej smierci, dlatego bedac jeszcze swiadomym swych czynów, spisal na pergaminie wlasne zycie. Okolicznosci jego smierci tylko potwierdzaja jego swietosc - nagle w Rzymie zaczely dzwonic wszystkie dzwony, a z czasem w miejscu jego zgonu ludzie doznawali nadprzyrodzonych uzdrowien.

Aleksy umiera swiadomie, zgon jest dla niego wybawieniem, przejsciem na wyzszy etap zycia wiecznego. Jego stosunek do smierci to idealny przyklad ars moriendi, przywolujacy na mysl osobe Chrystusa. Umieranie bohatera jest opisane w sposób prosty i spokojny, na wzór jego calego zycia.

W literaturze sredniowiecza obserwujemy jeszcze jeden bardzo popularny motyw smierci jakim jest danse macabre czyli taniec smierci. Jest to wyobrazenie korowodu ludzi róznych stanów prowadzone przez smierc.
Motyw ten zauwazamy bardzo wyraznie w utworze: „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Smiercia”. Owa Smierc jest tam przedstawiona jako kobieta o odrazajacej postaci z rozkladajacym sie cialem.

Smierc opowiada Polikarpowi o swej potedze, wobec której wszyscy ludzie niezaleznie od pochodzenia, swego majatku i stanowiska staja sie sobie równi, a tym samym ukazuje marnosc i przemijalnosc doczesnego zycia.
Dzialalnosc smierci w utworze „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Smiercia” mozna uznac za pozyteczna, gdyz porzadkuje ona normy moralne, przede wszystkim zgladzajac grzeszników.

Podsumowujac nalezy podkreslic, iz sredniowiecze bylo epoka w której literatura, ale takze malarstwo bardzo czesto siegalo do motywów smierci. W szczególnosci chetnie nawiazywano do motywów „ars moriendi” i „dance „macabre”, czynia tym samym utwory unikatowym swiadectwem odmiennosci ówczesnych epok.